نویسنده: سیدرضا مؤدب
هدف از «اعجاز»، ایمان و یقین به صدق گفتار پیامبران است؛ برخی از افراد ممکن است بدون نیاز به اعجاز، رسالت و پیامبریِ رسول الهی را پذیرفته و با طهارت و پاکی باطن که در وجود خود دارند، صداقت و درستی آنان را تصدیق نمایند و بر اساس قرائن و شواهدِ اطمینان بخش، مانند صداقت، امانت و راستگوییِ مدّعی نبوّت، به او ایمان بیاورند که در این صورت، نیازی به آوردن معجزه، برای آنان نخواهد بود؛ لذا آنان، هرآنچه را که پیامبر بگوید، پذیرفته و اطاعت می کنند، خواه حکمتِ آن برای آنان روشن باشد یا نباشد. چرا که به ارتباط او با خدا و جهان غیب، یقین نموده اند.
اما همه انسانها، یکسان نیستند؛ برخی از آنها به آسانی نمی توانند به هر شخصی ایمان بیاورند و تا شواهد صدق، برای آنان روشن نشود، ایمان نخواهند آورد، اینان تا یقین به صدق و درستی پیامبران نیاورند؛ وظیفه اطاعت از آنها را نیز ندارند و لذا طبیعی است که از مدّعی پیامبری، درخواست معجزه نمایند تا به ارتباط وی با جهان غیب، علم و یقین حاصل نمایند و برای آنها روشن شود که او فردی عادی نیست، بلکه مبعوث از طرف خداست.
اثبات صدق گفتار و حقانیت هر پیامبر برای چنین قومی، امری ضروری است؛ به ویژه برای جمعی که در مقام عناد و مخالفت بر می خیزند و حاضر نیستند به راحتی، پیامبری را بپذیرند؛ لذا هر پیامبری برای اتمام حجت خود، می بایست معجزه ای به همراه داشته باشد.
قرآن می فرماید:
«قَالَ أَ وَ لَوْ جِئْتُکَ بِشَیْ‌ءٍ مُبِینٍ»؛(1) موسی علیه السلام خطاب به فرعون گفت: اگر چیزی که حقّانیّت مرا روشن سازد بیاورم، باز هم ایمان نخواهی آورد؟
فرعون گفت: «گر راست می گویی آن را بیاور»؛ در این هنگام موسی علیه السلام عصای خود را افکند و ناگهان ماری عظیم، آشکار شد و دست خود را [در گریبان فرو برد و] بیرون آورد و در برابر بینندگان سفید و روشن بود».
اعجاز پیامبران در طول تاریخ، برای اثبات رسالت آنها بوده است؛ لذا اگر معجزه نمی شد، جمعی از مردم به آنها ایمان نمی آوردند تا آنکه از معارف الهی بهره جویند. علّامه طباطبایی در این باره هم می فرماید: «اعجاز برای اثبات معارف الهی نیست، اعجاز برای اثبات رسالت و تصدیق پیامبری آنهاست»؛ (2) خواجه نصیرالدین طوسی هم می گوید: «طریق معرفة صدقه، ظهور المعجزة علی یده؛ (3) راه اطمینان به پیامبران، ارائه معجزه به واسطه آنها بوده است».
پی نوشت ها :
1. شعراء، 30.
2. المیزان فی تفسیر القرآن، ج1، ص 6-82.
3. کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، ص 275.
مؤدب، سیدرضا؛(1390)، اعجاز قرآن، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی صلی الله علیه و آله و سلم، چاپ دوم
