آموزش آداب معاشرت به کودکان

زیانکارترین مردم از دیدگاه قرآن

«قُل انّ الخاسرین الذین خسروا انفسهم و اهلیهم» (45/شوری)
بگو زیانکارترین مردم کسی است که به خود و خانواده خودشان ضرر بزند.
1- کودکانتان را به بهره گیری از ادراکات وادارید تقویت عواطف خانوادگی، طرز درست ارتباط با یکایک افراد خانواده را به کودکانتان بیاموزید.
2- درگیری لفظی زیاد باعث از بین رفتن حرمت بزرگتر نزد کودک می شود تا آنجا که به نظر بعضی از متخصصان ضرر غرغر کردن از کتک زدن بیشتر است.
3- به فرزندان خود اعلام کنید که در همه موارد حاضرید دوستانه به حل مسائل و مشکلات او بپردازید.
4- به دختران خود تفهیم کنید که مرز ارتباط خود را با پدر، برادر، بستگان محرم و افراد بیگانه بشناسند و روابط خود را بر آن اساس سر و سامان دهند.
5- تا حد امکان از اختلافات خانوادگی اجتناب کنید چرا که در اثر اختلافات خانوادگی فرزندانتان نسبت به جنس مخالف یک نوع بدبینی پیدا می کنند و از محیط خانواده بیزار می شوند.
6- در مقابل کودکانتان مراقب اعمال و رفتار خود باشید زیرا او مشاهده گر دقیق و زیرکی است و چیزهایی را می بیند که ما ابداً فکر نمی کنیم او بتواند آنها را ببیند.
7- محیط خانه را محل دعوا و نزاع قرار ندهید زیرا این امر باعث ضایع شدن اولین و مهمترین حقوق حتمی فرزندانتان می شود.
8- از سپردن کارها به دست فرزندانتان خودداری نکنید چرا که باعث شکست و عقب ماندگیهای آنان در زندگی اجتماعیشان می شود.
9- شما باید از همان آغاز کودکی اصول اساسی زندگی را با امکانات محدودی که در محیط خانه وجود دارد به آنها تفهیم نمایید تا برای شرکت در زندگی اجتماعی آماده شوند.
10- در حضور کودک درگیری نداشته باشید و اگر هم در مواردی مشاجره ای وجود داشت به کودک اعتماد دهید که خطری متوجه او نیست.
11- کودک را با آغوش باز بپذیرید و در مورد جنسیت و یا نقص او به او سرکوفت نزنید و در سنین خردسالی به او بفهمانید که وجود او مایه افتخار و غرور خانواده است.
12- کودکانتان را با قوانین محیط زیست عبور و مرور، امور اداری، نظامی، بانکی و بازاری آشنا کنید.
13- کودکانتان را با مشاغل و صنایع، هنرها و فنون آشنایی دهید.
14- عواطف خانوادگی کودک را تقویت کنید و طرز درست ارتباط با یکایک افراد خانواده را به او بیاموزید.
15- کودک را با این مطلب آشنا کنید که اخلاق نسبت به چگونگی روابط اجتماعی نقش حیاتی و تعیین کننده دارد تمام انسانها و روابط اجتماعی را با ارزشهای اخلاقی ارزیابی می کنند روابط دوستانه و ایده آل انسانها جز اخلاق عملی چیز دیگری نیست.
16- اگر اختلافی بین شما بوجود آمد حتماً آن را بطور خصوصی با یکدیگر در میان بگذارید و در برابر کودک جهت واحدی را تشکیل دهید و از همدیگر پشتیبانی نمایید اگر یکی از شماها عقاید دیگری را در برابر کودک تأیید ننماید و یا از آنهم برتر، نسبت به آن انتقاد نماید تقریباً بطور قطع می توان گفت که انضباطی بوجود نخواهد آمد.
17- روابط نیکو بین خود و همسرتان برقرار کنید که آثار مثبتی در روی کودک باقی می گذارد.
18- عقل و خرد فرزندانتان را پرورش دهید تا به عالیترین درجات انسانی برسند همان طور که رسول اکرم (ص) فرمودند: همه خیرات و کمالات عاید کسی می گردد که عقل خود را رشد داده باشد.
19- هرگونه نارسایی و نقص در ساخت خانواده را از بین ببرید تا کودکان از همان طفولیت رشد و پرورش مطلوبی داشته باشند و بتوانند با اجتماع ارتباط مفیدی برقرار سازند.
20- اگر نوجوان می خواهد اندکی تنها بنشیند و فکر کند تنهایی او را تأیید کرده و به آن احترام بگذارید.
21- اعتماد به فرزندان را بخصوص در دوران وزارت به خود جلب کنید و آنان را تشجیع به بیان احساسات و افکار خود کنید که در حسن ارتباط آنان با شما تأثیر زیادی دارد.
22- به بچه ها پیشنهاد کنید دوستانشان را به منزل دعوت کنند و از آنها پذیرایی نمایند.
23- به فرزندان خود بیاموزید که نسبت به فقیران مهربان باشند و آنها را مورد احترام قرار دهند. آنکسی که فقیری را مورد احترام قرار دهد خدا را در قیامت ملاقات خواهد کرد در حالی که از او راضی است.
24- مراقب رفت و آمدهای فرزندانتان باشید.
25- به کودکانتان بیاموزید احترام مهمان را نگهدارند، مؤدبانه بنشینند و مؤدبانه سخن گویند.
26- به کودکان خود بیاموزید: در سخن گفتن مطلقاً زشت و رکیک به کار نبرند، به کسی اهانت نکنند و او را مسخره ننمایند.
27- به کودکان بفهمانید که در رقابت همیشه همکاری، دوستی، کوشش و صداقت است که به نتیجه دلخواه می رسد.
28- به کودکان یاد بدهید که در رقابت با دوستانشان اصول انسانی را رعایت کنند.
29- به کودکان یاد بدهید که اگر از یک نفر تندی و یا رفتار زشتی دیدند نباید آن را در مورد دیگر افراد خانواده، فامیل، و یا دیگر همشهریان او عمومیت بدهند.
30- رفتار اجتماعی و آداب معاشرت را به کودکان خود بیاموزید.
31- مراقب آنان در رفتار و ارتباط با دوستان و دیگران باشید.
32- مداخله در کار کودک را بتدریج کاهش دهید و برای استقلال و سرپا ایستادن کودک زمینه سازی کنید.
33- کودک را از مباهات به مال و ثروت نسبت به اقران و معاشران برحذر دارید و عادت به تواضع و برخورد خوش آیند را در او ایجاد نمایید.
34- فرزندان خود را از آمیزش و معاشرت با افراد ناشایست ولو برای لحظه ای کوتاه منع نمایید و از رفتن آنها به مراکزی که مردمان پست و بدرفتار دارند جلوگیری کنید.
35- بهتر است به فرزندان خود اجازه دهید که در زندگی اجتماعی و فعالیتهای آن شرکت کنند تا اصول معاشرت و زندگی را فرا گیرند.
36- توجه داشته باشید که سرپیچی از الگوی اسلامی و ایرانی در تربیت «افراط در معاشرت» از آن جمله در تعیین حدود رفتاری بین دو جنس، می تواند لطمات جبران ناپذیری، به نسلهای آینده وارد کند.
37- شما والدینی که فرزندان خود را بیش از حد آزاد می گذارید آگاه باشید که ترقی یک جامعه حتی در مواردی که می خواهیم از کشورهای دیگر الگو بگیریم در شهوترانی و خوشگذرانی بی قید و بند نیست.
38- با کودکان مؤدبانه و با احترام رفتار کنید و از رفتاری که حیثیت و اعتبار دانش آموزان را در نزد دیگران به خطر می اندازد اجتناب کنید تا آنها احترام به دیگران را یاد بگیرند.
39- معاشرت و روابط دوستانه فرزندانتان را تحت کنترل و مراقبت بگیرید.
40- اولیاء‌ و مربیان، باید دقت داشته باشید که معاشرت و مصاحبت یکی از عوامل مهم تربیت است لذا باید به این امر درباره ی کودکان خود توجه نمایید زیرا اثرات سایر عوامل تربیتی در مقابل اثر محیط رفاقت ناچیز است.
41- کودکان خود را طوری تربیت کنید که نسبت به مهمان مهربان و به آنها احترام بگذارند، زیرا در روایات آمده است که ما مهمان را هدیه ای از جانب خدا ذکر کردیم مهمان کسی است که با خود رحمت را وارد خانه کرده و بلاها و گرفتاریها را بیرون می برد.
42- به کودکانتان طرز برخورد و آداب و معاشرت را یاد بدهید آنگونه که او بتواند وقتی در جمع باشد زندگی دسته جمعی را تحمل کند.
43- فرزندان خود را تأدیب نموده و محاسن اخلاقی را به او بیاموزید و او را از اقران و معاشران بد دور نگاهدارید.
44- فرزندانتان را از معاشرت و همنشینی با افراد پست و فاسد دور کنید.
45- اجازه ندهید که دختران شش ساله شما را مردان نامحرم ببوسند یا در دامن بگیرند و همچنین پسری که هفت سالش تمام شده حق ندارد زن نامحرم را ببوسد.
46- مراقب زمان رفت و آمد آنها به خانه باشید، این که کی می رود؟ کی می آید؟ و کجا می رود؟
47- رفتار و روابط شاگردان را نسبت به یکدیگر زیرنظر گرفته و مراقب سلام کردن آنها به همدیگر و طرز برخورد آنها در گفتگو و محبت متقابل آنها و خود یاری و تعاون آنان به یکدیگر باشید که چگونه به هم احسان می کنند و در تقوی و پرهیزگاری به هم مدد می نمایند و رویهمرفته هر کاری را که درصدد انجام آن هستند دقیقاً زیر نظر گرفته و تمام رفتار آنها را بپایید.
48- وقتی بچه به حد رشد و تمیز رسید و خوب و بد را شناخت با نرمی و ملاطفت صفات یک دوست خوب و علائم یک دوست بد را برایش توضیح دهید.
49- والدین گرامی سعی کنید درباره ی آن عده از دوستان فرزندتان که نزدیکترین آنها محسوب می شوند حتماً پرس و جو کنید و با خصوصیات اخلاقی آنها آشنا شوید.
50- کودک خود را تشویق کنید که دوستانش را به خانه دعوت کند در این صورت آنها در کنار هم اوقات دلپذیری را خواهند داشت و شما هم می توانید دوستانش را بهتر بشناسید.
51- کودک را تشویق کنید که موارد مشترک بین خود و دیگران را ببیند و از آنها برای برقرار کردن ارتباط استفاده کند.
52- نسبت به دوستان و همبازیهای فرزندانتان بی تفاوت و لاابالی نباشید زیرا کودک در بسیاری از کارها از دوستان و همبازیهایش تقلید خواهد کرد.
53- زمین با رویانیدن میوه ها از درونش خبر می دهد و همنشین به وسیله دوستش از درون خود گزارش می دهد. پس در انتخاب دوست، فرزند خود را راهنمایی کنید.
54- به فرزندان خود بیاموزید که: دوست خوب از برادر و خویشاوند بهتر است.
55- به کودکان خود بیاموزید که اگر می خواهند دیگران آنها را دوست بدارند باید نخست آنها دیگران را دوست بدارند.
56- سعی کنید مستقیماً در دوستیابی فرزندان خود دخالت نکنید و آنها را وادار نسازید که تمام دوستانشان را کاملاً بر طبق معیارهای شما انتخاب کنند زیرا اگر آنها دوستان نامناسبی انتخاب کنند خودشان متوجه خواهند شد.
57- فرزندان خود را تشویق کنید که دوستان تازه ای برای خود انتخاب کنند زیرا اجتماعی نبودن نشانه نارسایی عقل می باشد.
58- به کودکان خود اجازه دهید که خود دوستانشان را انتخاب کنند که این امر یکی از عوامل رشد آنهاست.
59- والدین باید خطرات دوستان ناباب و نقش مخربی را که آنها در زندگی فرد بویژه در دوره نوجوانی ایفا می کنند به کودکان یادآوری کنند به آنها پیش آگهی بدهند و از این راه مقاومت روانی در برابر این قبیل پدیده های مخرب را در آنها بوجود آورند.
60- نباید کودکان خود را به حال خود رها سازید و با ساده لوحی و خوش باوری از وضعیت آنها روابط شان با دیگران و بین خودشان بی خبر بمانید.
61- در صورتی که بین کودکان دعوای لفظی و جزئی بوده سعی کنید به آنها اجازه دهید خودشان مسأله را حل کنند به شرط آن که بین آنها عدم تناسب زیادی وجود نداشته باشد.
62- جوانان را از همنشینی با دوست و رفیق منحرف برحذر دارید.
63- به فرزندان خود بیاموزید که هرکس را که ادعای دوستی می کند دوست خود ندانند.
64- به کودکان خود بیاموزید که در هنگام فقر و تنگدستی و بدبختی ها نیز یگانه دوست هم و پناهگاه هم باشند.
65- به آنها بیاموزید که یکی از رموز بزرگ دوستی آن است که با دوستانشان همیشه خوش رفتار و خوش کردار باشند.
66- به فرزندان خود بیاموزید که: دوستانی را انتخاب کنند که از نظر دوستی و صفات بر آنها برتری داشته باشند.
67- به ارتباط و دوستی تشویق کنید و مانع نشوید.
68- از ارتباط آنها با دوستان سالم و صالح جلوگیری نکنید.
69- به فرزندانتان بفهمانید که چرا از ارتباط و همبازی شدن با بعضی ها مانع می شوید.
70- الگوهای غلط و قهرمانان منفی را به آنها نشان دهید و پی آمدهای پیروی غلط از دوستان ناباب را گوشزد کنید.
71- در گرفتن و انتخاب دوست آنها را آزاد بگذارید «ولی نظارت و مراقبت لازم است.»
72- آیین دوست یابی و شرایط و صفات دوست خوب را به آنها شرح دهید.
73- به فرزندان بیاموزید که از افراط و تفریط در دوستی حتی با افراد خوب بپرهیزند.
74- توجه کنید که روابط نامناسب معاشران بویژه آنها که هم سن نیستند در مواردی ممکن است سبب انحراف گردد.
75- به فرزندان خود بیاموزید که دوست خوب و صادق به منزله سرمایه و ثروتی است که در اختیار آدمی است.
76- به کودکان خود توصیه کنید که در زندگی دوستان خوبی برای خود انتخاب کنند زیرا حضرت علی (ع) می فرماید: غریب و بیگانه کسی است که او را دوست نباشد.
77- به آنها بیاموزید که بدانند: هم نشینی با دوستان خوب به اندازه ای در نهادشان اثر دارد که گفته اند : خار چون با گل نشیند بوی گل گیرد.
78- به فرزندان خود بیاموزید که از هم صحبتی با مردم ناجنس بپرهیزند که هم صحبتی با مردم ناجنس چون سوهان روح است.
79- به آنها بیاموزید که اگر با بدان بنشینند نیکی نبینند.
80- توجه داشته باشید که وجود گروه همسالان که معاشرند «ولی ممکن است همسن و همکلاس نباشند» در تشکل رفتار و ایجاد خلق و خوی خاص در فرد مؤثر است و زمینه ساز انحراف یا تداوم سلامت است.
81- به فرزندان خود بیاموزید که شایسته نیست که نیازموده و نشناخته، اشخاص را یار نزدیک و یکدل خود بدانند.
82- والدین عزیز به فرزندان خود یاد بدهید که دوست و معاشر بد همانند ماری خطرناک است که لمس آن لذت بخش است و زهرش خطرناک.
83- شرایطی فراهم سازید که کودک با دوستان و معاشران مذهبی و تربیت یافته همدم شود در اینصورت بخش مهمی از راه طولانی و عظیم تربیت مذهبی او را طی کرده اید.
84- توجه داشته باشید که فرزندانتان دوستان خوب داشته باشند زیرا در افزایش اعتماد به نفس مؤثرند.
85- نباید کودکان را از دوستی با همسالان، همکلاسان و اقوام دیگر افراد منع کنید.
86- دوستان و مصاحبان ناباب را از محیط زندگی نوجوان دور نمایید اطلاعات موجود مؤید آن است که دوستی عامل مؤثری در به انحراف کشیده شدن نوجوان بوده است.
87- به فرزندان خود بیاموزید که قدم اول هر کار دوستی است، در انتخاب دوست صمیمی و شایسته، آنها را یاری و ارشاد کنید.
منبع مقاله :
شیخ الاسلامی، جعفر؛ (1375)، 2222 نکته در تربیت، تهران: اسلامی، چاپ سوم