چوپان دروغ‌گو

زمینه پیدایش

چوپانی است که برای تفریح، فریاد «آی گرگ! آی گرگ!» بر می‌آورد و مردم هر بار به کمک او می‌شتابند، اما چون به سوی گله می‌روند، هیچ گرگی نمی‌یابند و چوپان بر سادگی آنان می‌خندد. چوپان این کار را چندین بار تکرار کرد تا آنکه یک روز واقعاً گرگی به گله حمله آورد و گوسفندان را درید. بیچاره چوپان دروغ‌گو هر چه فریاد «آی گرگ، آی گرگ» برآورد، مردمان به گمان آنکه این بار نیز آنان را دست انداخته باور نکردند و به کمکش نشتافتند و گرگ گله را درید.(1)

پیامها

1. حرف دروغ‌گو را هیچ کس باور نمی‌کند.
2. دروغ‌گویی مسئولین موجب بی‌اعتمادی مردم نسبت به آنها می‌شود.
موارد کاربرد: 1. در نکوهش دروغ‌گویی. 2. در بیان عاقبت و نتیجه دروغ‌گویی.

ضرب المثل های هم مضمون

ـ خانه دروغ‌گو آتش گرفت هیچ کس باور نکرد.(2)

اشعار هم مضمون

به گرد دروغ، آن‌که گردد بسی * از او راست باور ندارد کسی (اسدی)
کسی را که عادت بود راستی *‌ خطایی رود، در گذارند از او وگر نامور شد به قول دروغ * دگر راست باور ندارند از او (سعدی)(3)

ریشه های قرآنی حدیثی

امام علی(علیه السلام): «مَنْ کَثُرَ کِذْبُهُ لَمْ یُصَدِّق؛ آن‌که فراوان دروغ گوید، دیگر حرفش را باور نمی‌کنند.»(4)
امام علی(علیه السلام): «الکاذِبُ مُهانٌ ذلیلٌ؛ دروغ‌گو، حقیر و خوار است».(5)

لغات

بسی: بسیاری.
نامور: مشهور.

پی‌نوشت‌ها:

1. حسن ذوالفقاری، داستان‌های امثال، تهران، مازیار، چ 2، 1385، ص 397.
2. غلامرضا حیدری ابهری، حکمت‌نامه پارسیان، قم، نشر جمال، چ 1، 1385، ص 297.
3. همان.
4. مصطفی درایتی، تصنیف غررالحکم و دررالکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چ 1، ح 4388.
5. تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکلم، تحقیق: جلال الدین محدث، تهران، دانشگاه تهران، چ 3، 1360، ح 339.

منبع مقاله: مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما