نویسنده: دکتر کتایون خوشابی
آیا ویژگی های سرشتی کودکان در شیوه های فرزند پروری والدین نقش دارد؟
بسیاری از والدین بعد از به دنیا آمدن فرزند دوم متوجه اهمیت تفاوت های مربوط به ویژگی های سرشتی می شوند. آن ها معمولاً رفتار فرزندان را به نحوه ی تربیت و رفتار خود با آن ها منتسب می کنند. در بسیاری از موارد شیوه ی کنترل و مدیریت رفتاری که درباره ی فرزند اول موفق بوده اصلاً درباره ی فرزند بعدی کاربردی ندارد، مثلاً ممکن است والدین به خصوص مادر در زمینه های تغذیه، خواب، واکنش نسبت به غریبه ها با فرزند اول مشکلی نداشته باشد، در حالی که این مشکلات را با فرزند دوم تجربه کند. در نتیجه این گونه والدین نیاز به افزایش اطلاعات و آگاهی در زمینه ی روش های مختلف فرزند پروری دارند. این تفاوت های سرشتی میان فرزندان بر تعاملات والد- فرزندی تأثیر می گذارد.توجه و احترام به تفاوت های فردی بسیار مهم است. با توجه به ویژگی های سرشتی و شخصیتی بایستی شیوه های رفتاری و فرزند پروری برای هر کودک با کودک دیگر در خانواده متفاوت باشد. ضروری است که والدین در شیوه های فرزند پروری منعطف باشند. مادران باید نسبت به رفتارها و نیازهای فرزند خود حساس باشند، مثلاً مادر کودکی که زیاد گریه می کند، بی قرار و بدخلق است، برای انجام وظایف مادری با چالش جدی رو به رو می شود، به طوری که گاه مادران از این گونه فرزندان دوری و اجتناب می کنند و در نتیجه بر تعاملات مادر- کودک تأثیر منفی می گذارد.
پاسخ والدین به ویژگی های سرشتی کودکان، جنسیت فرزندان و مکانی که در آن زندگی می کنند نیز بستگی دارد؛ مثلاً در مطالعه ای مشاهده شده است که مادران نسبت به فرزندان دختر بدخلق، پاسخ بهتر و مناسب تری نسبت به پسران بدخلق می دهند. از طرف دیگر بعضی ویژگی های سرشتی مثل فعال و پر انرژی بودن، در فرهنگی مثبت و در فرهنگی دیگر، عامل منفی قلمداد می شود. بنابراین بایستی والدین رفتارشان را با توجه به ویژگی های سرشتی تنظیم کنند و آن ها را تغییر دهند و انتظار قالبی برای یک نواختی رفتار کردن و مثل هم بودن از فرزندانشان نداشته باشند.
تنظیم ساختار محیط در تعدیل مشکلات کودکان نقش مهمی دارد، مثلاً حضور کودک دشوار در محیط های پر سرو صدا و شلوغ تحریک پذیری او را تشدید می کند، در حالی که ممکن است بر کودک آسان تأثیر چندانی نداشته باشد. از طرف دیگر، مثلاً حضور تدریجی در محیط های جدید مثل مهدکودک به سازگاری کودکی دیرجوش با محیط کمک بیش تری می کند.
به طور خلاصه بهتر است والدین نسبت به نیازهای کودک حساس، منعطف تر باشند، هم چنین از برچسب زنی به کودک، به خصوص درباره ی کودکان دشوار به عنوان فرزندان بد و دردسرساز، خودداری کنند.
منبع مقاله: خوشابی، کتایون؛ (1388)، سرشت (کودک من چه مزاجی دارد؟)، تهران: نشر قطره، چاپ اول
/م
