نویسنده: دکتر فریبا عربگل
نادیده گرفتن چیست و آیا در کاهش رفتارهای منفی مؤثر است؟
در نظر بگیرید در جمعی هستید و یک لطیفه یا ماجرای خنده دار را تعریف می کنید، اما هیچ کس به شما توجه نمی کند، نگاه نمی کند و نمی خندد. آیا به تعریف خود ادامه می دهید؟ مسلماً خیر، ادامه ی رفتار شما بستگی به واکنش دیگران دارد.برای کودکان نیز همین طور است. بی توجهی و نادیده گرفتن رفتاری خاص در آن ها منجر به کاهش و خاموشی آن رفتار می شود. گاه ناخواسته ممکن است این کار را نسبت به رفتارهای خوب آن ها نیز انجام داده باشید. در نتیجه، متوجه می شوید که پس از مدتی آن رفتار هم رو به خاموشی می گذارد. مثلاً، کودک شما در جمع، رفتار احترام آمیزی دارد، تکالیف مدرسه اش را به خوبی انجام می دهد، و با اسباب بازی هایش به خوبی بازی می کند، و کامپیوتر را به موقع خاموش می کند، ولی شما هیچ واکنشی نشان نداده اید. پس از مدتی این رفتارهای مثبت در کودک کم رنگ می شود؛ چون، پاسخ مثبتی از اطراف شما دریافت نکرده است.
شما می توانید از این روش برای کاهش رفتارهای منفی کودک استفاده کنید. نادیده گرفتن، روش تنبیهی خفیفی است. بسیاری از کودکانی که رفتار منفی و نامناسب زیادی دارند، متأسفانه سابقه ی گرفتن میزان بالایی از توجه منفی را به خاطر رفتارهای نامناسب خود دارند که باید تعدیل شود. نادیده گرفتن یعنی زمانی که کودک رفتار نامناسب و بدی را انجام می دهد، در این موقعیت، به او نگاه نکنید، با او صحبت نکنید، حتی خود را به فعالیت دیگری مشغول کنید و حواس خود را به جای دیگری بدهید تا زمانی که رفتار کودک خاتمه یابد. پس از خاتمه ی رفتار کودک مثل قبل با او حرف بزنید و رفتار کنید. در ابتدا ممکن است به نظر آید که رفتار منفی کودک بدتر و لجاجت و قشقرق او بیشتر شود؛ زیرا، کودک بر اساس تجربیات قبلی خود تلاش می کند تا بالأخره به پیروزی دست یابد. مثلاً، حملات قشقرق کودکی که تا به حال با نوازش مادر، التماس های او، در آغوش گرفتن های او، کتک زدن و عصبانیت او ادامه داشت، حال که با بی توجهی از سوی مادر مواجه می شود، افزایش می یابد تا سرانجام مادر را شکست دهد. طبق تجربه ی قبلی خود، هرگاه قشقرق بیشتر می شد، مادر نهایتاً تسلیم می شد. چنان چه برنامه ی توجه نکردن به رفتارهای منفی در یک دوره ی زمانی قابل قبول به طور ثابت ادامه یابد به تدریج از رفتار منفی کودک کاسته خواهد شد. این برنامه ی درمانی باید حداقل دو تا هشت هفته ادامه یابد.
رفتارهایی که با توجه نکردن و نادیده گرفتن از میزان آن ها کاسته می شود، به قرار زیرند:
حملات قشقرق، سر و صدای اضافی از خود درآوردن، شکلک درآوردن، آروغ زدن، دلقک بازی، بچگانه صحبت کردن، گریه کردن، جیغ و فریاد کشیدن و تقاضا و درخواست های مکرر و مداوم داشتن.
توجه کنید، رفتارهایی که شامل آسیب رساندن به خود، دیگران یا اسباب و وسایل پیرامون ما می شود، در این برنامه نمی گنجد و برای چنین رفتارهایی باید از روش های دیگری استفاده کرد.
نادیده گرفتن گرچه ظاهراً روش ساده ای به نظر می آید، ولی نیاز به تمرین و صبوری شما دارد. در کلاس های گروهی والدین وقتی از آن ها خواسته می شود به طریق ایفای نقش این روش را پیاده کنند، در اواسط کار ناخواسته در دام کودک می افتند و شروع به چانه زدن و بحث کردن با کودک می کنند. در حالی که در چنین شرایطی لازم است شما نقش کسی را به عهده بگیرید که نه می شنود و نه می بیند یعنی کر و کور است.
به مثال زیر توجه کنید:
کودک: مامان من بستنی می خوام. بستنی برام بخر.
مادر: عزیزم، نیم ساعت پیش برات بستنی خریدم و الان نمی خرم.
کودک: چرا نمی خری؟ تو مامان بدی هستی و...
مادر: (سکوت می کند، دست کودک را می گیرد و به راه خود ادامه می دهد.)
کودک: باید بخری، باید بخری، من می خوام، من می خوام.
مادر: (راه خود را ادامه می دهد.)
کودک: (گریه می کند، جیغ می کشد، مادر را متهم می کند که بی رحم، سنگدل و خسیس است.)
مادر: (به راه خود ادامه می دهد.)
کودک: (مدتی گریه می کند و به راه خود ادامه می دهد.)
حال روش غلط زیر را در نظر بگیرید:
کودک: مامان من بستنی می خوام، بستنی برام بخر.
مادر: بستنی؟ تو روزی چند تا بستنی می خوری؟ از صبح تا شب مشغول خوردن بستنی و چیپس و پفک و این آت و آشغال ها هستی، بچه مریض می شی.
کودک: من می خوام، باید برام بخری.
مادر: من اصلاً پول ندارم که برات بستنی بخرم. کیف منو ببین!
کودک: آره دروغ می گی، بابا صبح بهت پول داد.
مادر: بیا این کیف منه، بگیر نگاه کن، پول ندارم.
کودک: (با گریه) من می خوام، من می خوام، باید برام بخری، مامان بد، مامان.
مادر: هیس بچه ی بی آبروی بی تربیت، بس کن، دیگه گریه نکن. عربده نکش، برات می خرم، ولی حواست باشه این آخرین باره که برات بستنی می خرم، بعد از این اگه آن قدر گریه کنی که بمیری، باز هم برات بستنی نمی خرم!!!
منبع مقاله :
عربگل، فریبا؛ (1387)، فرزندپروری (چگونه کودکم را تربیت کنم؟)، تهران: نشر قطره، چاپ هفتم
