جنگ افزارهای شیمیایی Chemical Weapons

گروهی از جنگ افزارها که برای درمانده ساختن، مجروح کردن یا کشتن انسان ها از خواص سمی مواد شیمیایی استفاده می کنند. باید خاطر نشان ساخت که هر مهماتی برای کشتن یا مجروح کردن انسان ها به واکنش های شیمیایی متکی است. نیروی انفجاری تی ان تی و قابلیت آتش افروزی بمب ناپالم حاصل کنش و واکنش های مواد شیمیایی خاص است ولی تأثیرگذاری آن ها در مقام یک جنگ افزار نتیجه انرژی تولید و آزاد شده است و نه مسموم کننده بودن مواد شیمیایی آن. جنگ افزارهای شیمیایی که گاه به آن ها بمب اتمی فقرا نیز گفته شده است برای ایجاد تلفات انبوه به کار می روند. به همین دلیل آن ها را اغلب از زمره جنگ افزارهای نابودی جمعی می دانند.
جنگ افزارهای شیمیایی توانایی کشتن و مجروح ساختن ده ها هزار نفر را دارند. اما پیش بینی نرخ تلفات به جا مانده از یک حمله شیمیایی دشوار است. علت این امر به تعداد متغیرهایی باز می گردد که باید مدنظر قرار گیرند. قدرت مرگبار جنگ افزارها به عواملی چون عامل شیمیایی خاص به کار رفته در جنگ افزار، تعداد مهمات، شدت انباشتگی ماده سمی در جنگ افزار، سیستم به هدف زنی، عوامل زیست محیطی مانند سرعت و جهت وزش باد، و تراکم جمعیت در ناحیه آماج آن ها بستگی دارد. اما یک چیز قطعی است. جنگ افزارهای شیمایی برای انسان ها فوق العاده سمی هستند و می توانند آن ها را خیلی سریع بکشند. برای نمونه، یک هزارم گرم گاز اعصاب وی ایکس می تواند در کم تر از پانزده دقیقه یک فرد بالغ را به کشتن بدهد.
جنگ افزارهای شیمیایی به پنج دسته تقسیم می شوند. عامل های عصبی مانند سارین، تابون و وی ایکس به شبکه اعصاب مرکزی حمله می برند و می توانند خیلی سریع انسان ها را بکشند. عامل های سوزآور مانند گاز خردل به سطح پوست بدن صدمه جدی می زنند و از آن گذشته می توانند به چشم ها، ریه ها، و اندام های اصلی نیز آسیب برسانند. عامل های خفه کننده مانند گاز فوسژن و گاز کلر موجب آسیب دیدن جدی ریه ها می شوند. عامل های خون مانند سیانید هیدروژن از طریق سیستم تنفسی وارد جریان خون می شوند و به شبکه عروق صدمات مرگبار می زنند. سرانجام، عامل های زاینده پریشانی روانی به ذهن و توانایی افراد برای عملکرد عادی آسیب می زنند. این آسیب ها شامل ضعف در تصمیم گیری و مهارت های حرکتی، و درماندگی عمومی می شود. گرچه مسلماً مواد برگ زدایی چون عامل نارنجی و مواد شیمیایی مورد استفاده برای کنترل شورش ها ماند جوز بویا و گاز اشک آور هم جزو مواد شیمیایی اند، معمولاً آن ها را در زمره جنگ افزارهای شیمیایی طبقه بندی نمی کنند.
تأثیرگذاری جنگ افزارهای شیمیایی بستگی به عوامل چندی دارد. جنگ افزارهای شیمیایی بر سایر جنگ افزارها چندین برتری دارند. نخست، فرآوری و تولید صنعتی آن ها نسبتاً ارزان تمام می شود. فردی برخوردار از دانش پایه شیمی و برخی تجهیزات آزمایشگاهی می تواند جنگ افزاری شیمیایی بسازد. در واقع به گفته سیا تولید جنگ افزارهای شیمایی برای یک تروریست، از نظر فنی دشوارتر از تولید مواد مخدر شیمیایی مانند هرویین نیست. برعکس، تولید یک جنگ افزار هسته ای به دانش پیچیده فیزیک هسته ای و توانایی پیشرفته فناوری نیاز دارد. دوم، همان گونه که حملات صورت گرفته در شبکه متروی توکیو در 1995 به خوبی نشان می دهد جنگ افزارهای شیمیایی به راحتی قابل حمل اند و به سهولت می توان آن ها را پنهان کرد. سوم از دیدگاه تروریست ها، جنگ افزارهای شیمیایی نیز احتمالاً در آماج های شان ترس و وحشت زدگی جمعی به وجود می آورند. این جنگ افزارها به زیرساخت های فیزیکی خسارت نمی رسانند. این ویژگی، آن ها را از مهماتی که در آن ها مواد منجره به کار رفته است متمایز می سازد.
جنگ افزارهای شیمیایی مانند سلاح های خویشاوندشان یعنی جنگ افزارهای میکروبی تاریخچه ای طولانی دارند. گسترده ترین نمونه کاربرد جنگ افزارهای شیمیایی در جریان جنگ جهانی اول رخ داد که طی آن از موادی چون فوسژن، کلر و گاز خردل در سطح گسترده استفاده شد.(1) شیوه های متعددی وجود دارد که افراد می توانند به کمک آن ها از خودشان در برابر حملات شیمیایی حفاظت کنند. واضح ترین دفاع، پوشیدن لباس های محافظ و زدن ماسک گاز است که مانع فیزیکی مؤثری در برابر ورود مواد شیمیایی سمی به درون بدن انسان ایجاد می کند. از این گذشته، پژوهشگران عامل های خنثی کننده ای تولید کرده اند که پیش از ورود مواد شیمیایی به بدن، آن ها را از بین می برند. برای این منظور پمادها، پودرها و افشانه هایی تولید شده است. در سال های اخیر، برای تشخیص یک حمله شیمیایی روش های پیچیده تری ایجاد شده است. امروزه تجهیزات بسیار حساس شناسایی مانند رنگ های خطر اعلام کننده وجود گاز در دسترس است. اما این تجهیزات بسیار گران هستند. تنها برخی جنگ افزارهای شیمیایی مشخص را تشخیص می دهند و تنها به شکل محدودی نسبت به وجود مواد شیمیایی سمی در هوا هشدار می دهند. تا امروز هیچ روش تمام عیاری برای دفاع در برابر حملات شیمیایی وجود ندارد. حتی ماسک گاز و لباس های محافظت کننده هم تنها در صورتی مفید هستند که پیش از انجام حمله، آن ها را بپوشیم.
ـــ تروریسم؛ جنگ افزارهای میکروبی؛ جنگ افزارهای نابودی جمعی

خواندنی های پیشنهادی

-1998 Bothe,M.Ronzitti,N.and Rosas,A.The New Chemical Weapons Convention:
Implementation And prospects,The Hague:Martinus Nijhoff.
-2002 Hoenig,S.L.Handbook of Chemical Warfare and Terrorism,Westport,CO:Greenwood.
-2002 krutzsch.W.and Trapp.R.A Commentary on the Chemical Weapons Convention,The Hague:Martinus Nijhoff.
-2000 Tucker,J.Toxic Terror:Assessing Terrorist Use of Chemical and Biological Weapons,Cambridge,MA MIT Press.
تری اُکالاهان
پی نوشت:
1. تازه ترین نمونه کاربرد این جنگ افزراها نیز در حملات شیمیایی عراق بر ضد کردها و نیروهای ایرانی مشاهده شد.م.
منبع مقاله :
گریفیتس، مارتین؛ (1388)، دانشنامه روابط بین الملل و سیاست جهان، ترجمه ی علیرضا طیب، تهران: نشر نی، چاپ دوم1390