علائم بارداري، از ابتدا تا زايمان

در دوران بارداري علائم و نشانه هاي متفاوتي در قسمت هاي مختلف بدن ظاهر مي شوند که توسط بيمار به حاملگي مشکوک شده و به پزشک مراجعه مي نمايند. پزشک براي تشخيص قطعي حاملگي علاوه بر گرفتن شرح حال و معاينات باليني از تسهيلات آزمايشگاهي نيز استفاده مي کنند.
مهم ترين نشانه حاملگي قطع قاعدگي است. مخصوصا اگر زن جوان بوده و قبلا قاعدگي کاملا طبيعي داشته باشد. گرچه قاعدگي ممکن است به علل عوامل مختلفي مانند تغيير آب و هوا، ترس از حاملگي، مسافرت، غم و اندوه، بيماري هاي تخمدان و تيروئيد، کم خوني، بدي تغذيه و عفونت هاي مزمن مانند سل و سيفليس عقب بيافتد ولي به هر حال قطع قاعدگي در هر زن جوان بايد به حساب قاعدگي گذاشته شود که البته با کمي دقت در تعداد روزها و مقدار خونريزي روزانه قاعدگي هاي قبلي تشخيص داده مي شود.

علامت بارز تهوع و استفراغ

حالت تهوع و دل به هم خوردگي تقريبا در 30 درصد زنان آبستن ديده مي شود. اين حالت بيشتر در صبح ها و بعد از برخاستن از خواب ايجاد مي شود و به تدريج در طول مدت روز از بين مي رود در بعضي موارد حالت تهوع منجر به استفراغ مي گردد.
حالت تهوع صبحگاهي معمولا دو هفته بعد از قطع قاعدگي شروع شده و در ماه هاي اول و دوم بارداري به بيشترين شدت خود مي رسد.
به ندرت ممکن است حالت تهوع بعد از ماه چهارم نيز ادامه يابد. علت تهوع صبحگاهي معلوم نيست ولي اختلالات عصبي و روحي نقش مهمي را به عهده دارند. چون تهوع در اختلالات هاضمه نيز مشاهده مي شود لذا به تنهايي براي تشخيص بارداري کافي نيست.
حساسيت و دردناک شدن پستان ها در بعضي از خانم ها قبل از قاعدگي شروع شده و بعد از خاتمه خونريزي، برطرف مي شود. اين حالت در دوران بارداري شديد شده و در بسياري از موارد زن باردار احساس درد و ضربان پستان را حس مي کند.
رنگ نوک پستان و هاله دور آن تيره تر مي شود و البته اين تغيير رنگ در افراد سبزه به وضوح ديده مي شود.
شستشوي نوک پستان با آب گرم ( بدون صابون) در صورت مشاهده ترشح سفيد رنگ به روي آن ضروري است زيرا در غير اين صورت نوک پستان زخم مي شود.
رشد پستان ها در دوران بارداري بسيار زياد است به طوري که نيم کيلو گرم به وزن آنها اضافه مي شود همراه با رشد سريع پستان عروق زير پوست نيز رشد کرده و به طور واضح ديده مي شوند.
زنان باردار بلافاصله بعد از شروع حاملگي شب ها براي ادرار کردن از خواب بيدار شده و تکرر ادرار در ايام روز نيز مشاهده مي شود. علت تکرر ادرار نيز روشن است مثانه در جلوي رحم قرار دارد، با بزرگ شدن رحم بر روي مثانه فشار وارد مي شود و به اين ترتيب احساس احتياج به خالي کردن مثانه مکرراً به وجود مي آيد. به طور کلي بعد از ماه سوم که رحم از لگن خارج مي شود اين احساس برطرف مي شود ولي در ماه آخر بارداري که سر بچه وارد لگن مي شود اين احساس دوباره برمي گردد و چون در اين موارد با يک خنده و سرفه شديد ممکن است مقدار کمي ادرار بي اختيار خارج شود، اکثر خانم ها ترجيح مي دهند که نوار بهداشتي استفاده کنند.
اگر در اواخر حاملگي تکرر ادرار باعث به هم خوردن خواب شود بهتر است که خانم حامله پس از ساعت 6 عصر از مصرف مايعات خودداري کند.
حرکت جنين در شکم معمولا بعد از چهارماهگي به صورت لرزش و تکان جزئي قابل درک است ولي مادراني که براي بار اول باردار مي شوند به علت عدم تجربه کافي تا مدت ها حرکت جنين را نمي توان حس کنند و بالاخره در بعضي از خانم ها که مدت هاي مديد در انتظار بارداري بوده اند، حرکات روده و انقباضات رحم ممکن است به حساب حرکت جنين گذاشته شود.
حرکت جنين به هر حال سلامت او را تاييد مي کند. بر حسب وضعيت قرار گرفتن جنين و تعداد دفعات زايمان شدت حرکت متفاوت است. معمولا بعد از ماه ششم حرکت جنين شديد و قوي شده و گاهي ممکن است سبب اختلال در خواب مادر گردد.
در هفته هاي آخر دوران بارداري بعد از وارد شدن سر به داخل لگن و کاهش فضاي کافي از شدت حرکات جنين کاسته مي شود. اگر در نيمه دوم بارداري حرکات جنين شديدا کاسته شود بايد جهت بررسي سلامت جنين از تست هاي مانيتورينگ الکترونيک استفاده کرد. امروزه از تعداد حرکات جنين براي بررسي سلامت جنين استفاده مي شود.
به اين ترتيب به مادران توصيه مي شود که در دوران بارداري يک ساعت پس از نهار و يک ساعت پس از شام، به مدت يک ساعت به پهلوي چپ دراز کشيده و تعداد حرکات جنين را يادداشت نمايند. اگر در ساعت اول حرکتي حس نشد تعداد حرکت ساعت دوم را مي توان به عنوان سلامت جنين تقلي کرد زيرا در ساعت اول ممکن است جنين در خواب باشد. البته تعداد حرکت جنين در ساعت دوم نبايد از 6 بار کمتر باشد.
نشانه ديگر بارداري بزرگي شکم است. رحم تا ماه سوم بارداري در داخل لگن قرار دارد بعد از آن به تدريج از لگن خارج شده به طوري که در ماه پنجم حد بالاي رحم در حدود ناف مادر قرار مي گيرد. البته بزرگي شکم هميشه دال بر حاملگي نيست و در موارد ديگري مانند کيست تخمدان، نفخ شکم و غدد موجود در رحم نيز مشاهده مي شود.
همراه با تغييرات فوق الذکر خطوط سياه مايل به قهوه اي در قسمت تحتاني شکم، ران ها و گاهي پستان ها ظاهر مي شود که بعد از زايمان به صورت خطوط سفيد رنگي درآمده و براي هميشه باقي مي مانند. اين لکه ها بيشتر در افراد گندمگون ظاهر مي شود.
براي جلوگيري از پيدايش اين خطوط که در نتيجه کشش پوست بوجود مي آيد راهي وجود ندارد ولي ماساژ روزانه پوست به وسيله پمادهاي بي ضرر و روغن زيتون به مدت 10 الي 30 دقيقه توصيه مي شود.
تغيير ديگر پوست پيدايش خطي قهوه اي از ناف تا استخوان پوبيس است. اين تغيير رنگ پوست بيشتر در نزد سفيد پوستان ديده مي شود و بعد از خاتمه آبستني به تدريج کمتر شده و با گذشت زمان به کلي از بين مي رود.
علاوه بر نشانه هاي فوق الذکر، کم خوابي، ازدياد ترشح بزاق و آبريزش از دهان، سردرد، سر گيجه و حالت عصبي مخصوص نيز در زنان باردار مشاهده مي شود.
در پايان هفته 12توده در بالاي استخوان عانه لمس مي شود که همان رحم حامله در حال رشد است.
توجه شود که سعي در مخفي کردن بزرگي شکم و رحم با استفاده از گن ها و شکم بندهاي تنگ خطرناک خواهد بود.

اولين ملاقات با پزشک

با قطع قاعدگي و تهوع صبحگاهي اکثر خانم ها به حاملگي مشکوک شده و براي تشخيص به پزشک متخصص زنان و مامائي مراجعه نمايند. در اولين ملاقات بهتر است شوهرتان نيز شما را همراهي کند.
در اولين ملاقات پزشک براي شما پرونده درست مي کند. اسم، آدرس، شماره تلفن، سن و محل تولد شما و همچنين شغل، آدرس و محل کار همسرتان نيز يادداشت مي شود. پزشک درباره سابقه ي بيماري هاي شخصي و خانوادگي شما سوال مي کند. چگونگي آبستني هاي قبلي ( زايمان و سقط) بررسي مي شود. به علاوه درباره سن شروع قاعدگي، فواصل بين دو عادت ماهانه و نظم آن نيز سوال مي شود.
اگر ناراحتي خانوادگي و زناشويي داريد با پزشک خود در ميان بگذاريد زيرا او به تمام اطلاعات ممکن براي کمک به شما نياز دارد.
سپس پزشک شما را به اتاق معاينه براي لخت شدن هدايت مي کند. براي پوشاندن خود از ملحفه اي که در اتاق معاينه است استفاده کنيد قبل از معاينه با ادرار کردن مثانه را خالي نموده، ادرار به دست آمده را براي آزمايش به پرستار بدهيد.
معاينه اول بسيار مفصل و دقيق است. در اين جلسه وزن و قد شما اندازه گرفته مي شود. دکتر فشار خون، درجه حرارت و رفلکس شما را کنترل مي نمايد. چشم، گوش، حلق، بيني، دندان ها و تيروئيد را معاينه مي کند. معاينه پستان ها براي کشف حساسيت و ترشح آغوز ضرورت دارد. دق نمودن سينه و گوش کردن قلب و ريه و معاينه شکم نيز لازم است.
آخرين مرحله، معاينه داخلي يا معاينه لگن است.
براي شل شدن عضلات و تسهيل در معاينه بهتر است دهان را باز کرده و نفس عميق بکشيد.
پزشک براي معاينه از يک وسيله فلزي لوله اي شکل ( اسپکولوم) استفاده مي کند. اين دستگاه در داخل مهبل که به رحم راه دارد گذاشته مي شود. با باز کردن مهبل با اين دستگاه دهانه رحم به خوبي نمايان مي شود. سپس پزشک مقداري از ترشحات و سلول هاي دهانه رحم را براي آزمايش ( تشخيص سرطان) جمع آوري مي نمايد.
بعد از بيرون آوردن اسپکولوم، پزشک دو انگشت پوشيده از دستکش خود را داخل مهبل نموده و با گذاشتن دست ديگر بر روي شکم اندازه، شکل و طرز قرار گرفتن رحم را تعيين مي نمايد. به اين ترتيب با در نظر گرفتن ساير جوانب سن حاملگي را تعيين مي شود. ( معاينه لگن و انجام پاپ اسمير معمولا قبل از بارداري انجام مي شود).
راديو گرافي سينه، سر پاها و بازوها اگر با دقت انجام شود حتي در ماه هاي اول حاملگي بي ضرر است.
شما بهتر است هميشه به پزشکي که دستو راديو گرافي مي دهد حاملگي خود را گوشزد نمائيد.
در اوليه ملاقات آزمايش هايي مانند بررسي کم خوني، قند خون، گروه خون، ارهاش (Rh) و سيفليس ضرورت دارد. در بعضي زنان مثلا آنهايي که سابقه تزريق خون دارند يا معتاد هستند بايد از نظر هپاتيت و ويروس عامل بيماري ايدز نيز بررسي شوند. همچنين بايد آزمايش ادرار از نظر احتمال عفونت بدون علامت انجام شود تا اگر عفونت بدون علامت وجود داشت درمان شود زيرا احتمال بروز عفونت حاد کليه در خانمي که عفونت ادراري علامت دارد بيش از خانمي است که عفونت ادراري ندارد.
بعد از معاينات دکتر با شما درباره بهداشت عمومي دوران بارداري مانند غذا، خواب، وزن، مراقبت از دندان ها، طرز پوشيدن لباس، کار و فعاليت صحبت مي کند و اين فرصت خوبي براي شما و شوهرتان است که سوال هاي خود را درباره روابط زناشوئي، زمان تولد بچه و هزينه زايمان با پزشک در ميان بگذاريد.

تشخيص بارداري

امروزه با توجه به علائمي مانند قطع فاعدگي، تهوع، تکرر ادرار، حرکت جنين و بزرگي شکم بارداري را مي توان حدس زد و براي اثبات وجود حاملگي از آزمايشگاه و وسائل مختلف نيز کمک گرفت.
10 الي 15 روز بعد از تشکيل نطفه هورمون مخصوصي به نام گونادوتروپين از جفت وارد خون مادر شده و از راه ادرار دفع مي گردد. بنابراين با اندازه گيري اين هورمون در ادرار مي توان حاملگي را در دو هفته بعد از قاعدگي تشخيص داد.
بهترين موقع براي آزمايش دو هفته بعد از قطع قاعدگي است. البته اين زمان در زنان مختلف متفاوت است به طوري که گونادوتروپين ادرار در عده اي زودتر و در بعضي ديرتر به حدي که با آزمايش هاي معمولي قابل اندازه گيري است، مي رسد.
امروزه از راديوايمونواسي براي اندازه گيري هورمون گونادوتروپين استفاده مي شود. به اين ترتيب در بعضي موارد حتي قبل از قطع قائدگي مي توان حاملگي را تشخيص داد. اين آزمايش دقيق تر و اندکي گران تر است و روي خون انجام مي شود ولي معمولا احتياجي به آن نيست مگر در مواردي مانند آبستني خارج رحمي که پزشک به تشخيص قطعي و سريع نياز دارد.
گاهي آزمايش حاملگي منفي است ولي بيمار ادعا مي کند که حامله است اين حالت حاملگي کاذب يا خيالي ناميده مي شود. اکثر علائم حاملگي مانند قطع قاعدگي و بزرگي شکم در اين بيماران مشاهده مي شود و حتي بعضي از اين بيماران ادعا مي کنند که حرکت جنين را در داخل رحم خود حس مي کنند. در تمام اين موارد در معاينه لگن رحم سفت ( مانند موارد غير بارداري) و رحم به اندازه طبيعي است.
علت حاملگي کاذب اختلال غددي يا رواني است. بزرگي شکم معلول نفخ زياد و حرکت جنين نيز حرکات طبيعي روده چيز ديگري نيست.
در هر حال در موارد مشکوک با سه امتحان شنيدن صداي قلب جنين، حس حرکات جنين توسط لامسه پزشک و انجام سونوگرافي مي توان به طور قطع وجود حاملگي را اثبات نمود. سونوگرافي مي تواند کيسه جنين را 6 هفته پس از آخرين عادت ماهانه تشخيص دهد با يک هفته صبر کردن ضربان قلب جنين نيز مشخص مي شود. برخلاف اشعه ايکس سونوگرافي هيچ خطري براي جنين ندارد.
تعداد ضربانات قلب جنين از تعداد ضربانات طبيعي قلب مادر بيشتر بوده و به طور متوسط 140 بار در دقيقه است.
براي شنيدن صداي قلب جنين از اسباب بسيار دقيقي به نام سوني کيد استفاده مي شود. اين جا امواج فوق صوتي به خوني که در جنين جريان دارد برخورد کرده و منعکس مي شود با تقويت صداي منعکس شده صداي قلب حتي در هفته هفتم بارداري شنيده مي شود.
در زنان تمام عکس برداري هاي لازم بايد بعد از قاعدگي زماني انجام شود که مطمئن باشيم که بيمار حامله نيست. زيرا اشعه ايکس در زنان بارداري که ماه هاي اول و دوم را طي مي کنند بسيار زيان آور است ولي در موارد ضروري و در ماه هاي آخر بارداري مي توان از عکس برداري توسط اشعه ايکس استفاده شود.

ساير ملاقات ها

ملاقات هاي بعدي با پزشک در جريان بارداري

تعداد دفعات مراجعه به پزشک بر حسب وضع مزاجي بيمار متفاوت است زيرا بيماراني که از ويار و عوارض سخت سه ماهه اول دوران بارداري رنج مي برند و يا کساني که قبل از باردار شدن به بيماري هاي قلبي، کليوي و ريوي مبتلا هستند. بايد در فواصلي که پزشک تعيين مي نمايد تحت معاينه قرار گيرند. در غير اين صورت زنان باردار تا ماه هفتم بارداري هر ماه يک بار و از ماه هفتم الي نهم هر دو هفته يک بار و در ماه آخر، هر هفته 1 بار بايد به پزشک مراجعه نمايند. در اولين ملاقات ادرار براي بررسي و تشخيص آلبومين، قند و عفونت مثانه و کليه مورد آزمايش قرار مي گيرد.
آلبومين از هضم پروتئين ها به وجود مي آيد. اين ماده در حالت طبيعي به مقدار کم در ادرار زنان باردار يافت مي شود ولي اگر مقدار آن زياد شود ممکن است عوارض خطرناکي را بوجود آورد مخصوصا اگر ازدياد آلبومين باعلائمي مانند ازدياد فشار خون و ورم شديد دست و پا همراه باشد. در بين عوام شايع است که آلبومين به علت خوردن تخم مرغ در ادرار ظاهر مي شود ولي اين باور غلط حقيقت ندارد زيرا آلبومين ادرار به هيچ وجه ربطي به مواد غذايي که ميل مي کنيد ندارد و فقط در موقعي که کليه ها به سبب بيماري خوب کار نمي کنند، آلبومين به مقدار زياد در ادرار يافت مي شود.
مقدار قند ادرار نيز بايد اندازه گيري شود. زيرا مادراني که مرض قند مبتلا هستند، در ادرارشان قند وجود دارد و به علت اثراتي که مرض قند روي جنين دارد کنترل اين بيماري در دوران بارداري بسيار مهم است. در ماه هاي آخر بارداري در افراد غير ديابتي ممکن است کمي قند وارد ادرار شود که ارتباطي به مرض قند ندارد.
گاهي پزشک ممکن است از شما بخواهد که هفته اي يک بار حجم ادرار 24 ساعت را اندازه بگيريد زيرا کاهش شديد ادرار در زن بارداري که مقدار کافي مايعات مي نوشند بسيار مهم بود و دال بر اختلال کار کليه است.
تشخيص عفونت ادراري نيز با ارزش است زيرا در کساني که عفونت ادراري دارند زايمان زودرس شايع است. بنابراين مي توان با تشخيص و درمان فوري عفونت هاي ادراري در بسياري از موارد از به دنيا آمدن بچه هاي نارس جلوگيري به عمل آورد.
مشکلات و سوال هايي که در فواصل مراجعه به پزشک براي شما پيش مي آيد يادداشت کرده و در موقع مراجعه به مطب از پزشک خود بپرسيد زيرا با اين کار وقت پزشک تلف نشده و شما نيز از مراجعه به مطب حداکثر استفاده را خواهيد برد.
در جريان هر مراجعه به پزشک از شما سوال هايي مي کند و هم چنين به سوال ها و شکايات شما گوش مي دهد. پزشک در هر ملاقات درباره تهوع، استفراغ، ورم دست و پا و صورت، سردرد، يبوست، سرگيجه، درد شکم، اختلال و تاري ديد، خونريزي، حرکت جنين و تنگي نفس از شما سوال مي کند و به علاوه فشارخون، نبض و وزن شما را تعيين نموده و دست و پاي شما را از نظر امکان وجودم ورم معاينه مي کند.
معاينه داخلي در هر مراجعه به مطب لازم نيست ولي حداقل زن باردار سه بار در دوران بارداري؛ بايد معاينه بشود. اولين بار در اولين مراجعه به مطب بعد از اطلاع از بارداري دومين بار چهار هفتگي و سومين بار دو هفته قبل از زايمان است. دو معاينه داخلي آخر اطلاعات با ارزشي در مورد دهانه رحم و وضعيت قرار گرفتن جنين در اختيار پزشک قرار مي دهد. زيرا او با اين کار علاوه بر بررسي موقعيت سر جنين و اندازه گيري اقطار لگن، موقع زايمان را نيز مي تواند با اختلاف چند روز حدس بزند.
آزمايش خون نيز بايد چند بار در دوران بارداري تکرار شود و بهترين زمان براي آخرين آزمايش خون چهار هفته قبل از زايمان است. بدين وسيله مي توان مطمئن شد که زن باردار کم خون نبوده و مي تواند خونريزي موقع زايمان را تحمل نمايد.
علل کم خوني بسيار زياد است ولي شايع ترين نوع آن به علت کمبود آهن است. جنين براي ساختن خون احتياج به 300 ميلي گرم آهن دارد که از مادر مي گيرد و البته نيز به 500 ميلي گرم آهن براي افزايش حجم خون خود نياز دارد. بنابراين در مجموع زن باردار بايد حداقل 800 ميلي گرم آهن اضافي در دوران بارداري دريافت نمايد و چون مقدار آهني که زن باردار در شبانه روز مي تواند جذب کند محدود است لذا توصيه مي شود از نيمه دوم بارداري آهن خوراکي تجويز شود تا زن باردار بتواند در مدت 5 الي 6 ماه به تدريج مقدار آهن مورد احتياج خود را تأمين نمايد. در صورتي که آهن به طور اضافه از خارج تامين نشود، آهن بدن کاهش يافته و مادر کم خون مي شود.
در تشکيل خون علاوه بر آهن مواد غذايي ديگري نيز شرکت دارند که مهمترين آنها پروتئين است و در مواد گوشتي يافت مي شود. بنابراين کم خوني ممکن است به علت کمي مصرف گوشت نيز حاصل گردد و اين نوع کم خوني با کم خوني حاصل از آهن فرق مي کند و بيشتر در مادراني که تغذيه خوب ندارند يا گياهخواري ديده مي شود.
کم خوني در زنان باردار به صورت رنگ پريدگي، ضعف، سرگيجه، کم اشتهايي، تپش قلب و لاغري تظاهر مي کند، به اين ترتيب اهميت تکرار آزمايش خون در دوران بارداري روشن مي شود.
بعد از ماه پنجم در هربار مراجعه علاوه بر شنيدن صداي قلب جنين ميزان رشد رحم را نيز بايد تعيين نمود.

سبک يا خالي شدن سردل

دو تا سه هفته قبل از شروع زايمان رحم به سمت پايين و جلو متمايل مي شود. اين حالت را خانم هاي باردار سبک شدن يا خالي شدن سر دل يا پايين افتادن ناف مي نامند. معمولا در 65 درصد حاملگي ها اتفاق مي افتد و زمان سبک شدن سردل در حاملگي هاي اول معمولا زودتر و در حاملگي هاي بعدي ديرتر و گاهي درست قبل از زايمان است. با نزول جنين به داخل لگن و سبک شدن سر دل تنفس زنان باردار راحت تر مي شود ولي از طرف ديگر با فشار سر جنين به روي اعصاب و قسمت هاي مختلف لگن، درد و تيرکشيدن پاها شروع مي شود. در موارد نادر سبک شدن سر دل به قدري ناگهاني است که باعث وحشت بيمار مي شود.

اندازه گيري قند خون

قند خون بايد در اولين ويزيت و سپس در حوالي هفته 28 اندازه گيري شود. اگر سطح قند خون طبيعي باشد هيچ گونه بررسي ديگري لازم نيست اما اگر سطح قند خون پس از غذا بالا باشد آزمايش تحمل گلوکز بايد انجام شود و قند خون يک، دو و سه ساعت پس از خوردن صد گرم گلوکز چک شود تا اگر بيماري قند وجود دارد تشخيص داده شود. بيماري قندي که فقط در حاملگي ظاهر مي شود را مي توان فقط با رژيم غذايي درمان کرد.
تشخيص بيماري قند در حاملگي مهم است زيرا مي تواند باعث رشد بيش از حد جنين و اشکال در زايمان شود. هم چنين ابتلا مادر به بيماري قند مي تواند باعث سقط جنين يا مرگ جنين در داخل رحم يا بروز نقايص مادرزادي جنين شود.

گروه خون و RH

فاکتور RH ماده اي است که در خون بيشتر افراد وجود دارد. فاکتور آرهاش در خون 85 درصد اروپايي ها، 93 درصد سياه پوستان و 99 درصد شرقي ها وجود دارد. افرادي را که فاکتور آرهاش دارند آرهاش مثبت مي گويند و آنهايي را که فاقد اين فاکتور در خون خود هستند آرهاش منفي مي گويند.
در يکي از هر چند صد حاملگي فاکتور آرهاش اثر مضري روي جنين اعمال مي کند. اين در مواري است که مادر آرهاش منفي و پدر آرهاش مثبت است و بچه نيز آرهاش مثبت باشد. مردان آرهاش مثبتي که همسر آرهاش منفي دارند در يک چهارم موارد کودک آرهاش منفي خواهند داشت که در اين صورت کودک مشکلي نخواهد داشت. مادر آرهاش منفي اگر سابقه تزريق خون يا سابقه زايمان کودک آرهاش مثبت داشته باشد ممکن است درخون وي پادتن بر ضد فاکتور آرهاش توليد شود و اگر مجددا اين مادر حامله شود و فرزند وي آرهاش مثبت باشد آنتي بادي بر ضد آرهاش از طريق جفت به جنين مي رسد و باعث تخريب گلبول هاي قرمز جنيني و کم خوني، يرقان و حتي مرگ جنين خواهد شد. بنابراين خانم آرهاش منفي کم اول که شوهرش آرهاش مثبت دارد و جنين وي نيز آرهاش مثبت است اگر سابقه تزريق خون آرهاش مثبت نداشته باشد در حاملگي اول مشکل ندارد ولي اگر خانمي آرهاش منفي باشد و شوهرش نيز آرهاش مثبت باشد و سابقه تزريق خون آرهاش مثبت يا زايمان کودک آرهاش مثبت داشته باشد باز هم 95 تا 90 درصد موارد در حاملگي بعدي وي مشکلي وجود نخواهد داشت و احتمال کم خوني و يرقان و يا مرگ جنين فقط در 5 درصد موارد حاملگي هاي بعدي وجود دارد.
امروزه براي جلوگيري از بروز جنين حالاتي در خانم آرهاش منفي که کودک آرهاش مثبت به دنيا آورده است در عرض 72 ساعت پس از زايمان گاماگلوبين ( آمپول رگام) تزريق مي کنند. اين آمپول حاوي پادتن ضد آرهاش است و تزريق آن به مادر، مانع ايجاد پادتن ضد آرهاش توسط مادر مي شود و بنابراين در حاملگي بعدي مادر پادتن ضد آرهاش ندارد و بنابراين گلبول قرمز جنين آرهاش مثبت خود را تخريب نمي کند.
چون ممکن است درطي حاملگي سلول هاي جنيني وارد گردش خون مادر شوند و مادر بر ضد آنها پادتن ضد آرهاش بسازد، پزشکان توصيه مي کنند که آمپول گاماگلوبين ضد آرهاش ( رگام) در 28 هفتگي ( هفت ماهگي) و يک بار نيز پس از زايمان تزريق شود.
در هر خانم آرهاش منفي بايد پس از زايمان کودک آرهاش مثبت، پس از بزل مايع آمنيون يا پس از سقط جنين يا خونريزي در طي حاملگي، گاماگلوبين ضد آرهاش را به طور عضلاني تزريق کرد اين تزريق هيچ گونه عارضه اي ندارد.
با رعايت نکات فوق مشکلات مربوط به آرهاش کم کم جنبه تاريخي پيدا مي کند و کمتر با آن مواجه خواهيم شد.
منبع مقاله :
گنجي، مبين؛ پورفخاران، محمد؛ حجاران، مريم؛ (1391)، رموز طلايي بارداري موفق، قم: ابتکار دانش، چاپ ششم .