نشان «شوالیه» چیست و به چه کسانی اهدا می‌شود

نشان ملی لیاقت یا نشان شوالیه، نشان هنر و ادب، نشان افسر یا آفیسر و ... نشان‌ها و مدال‌هایی هستند که دولت فرانسه در مقاطع مختلف زمانی از طرف دولت فرانسه به اهالی فرهنگ و هنر یا فعالین سیاسی اهدا می‌شود. نشان شوالیه شاید نام آشناترین این نشان‌ها باشد که تا کنون چند باری هم نصیب شخصیت‌های علمی، فرهنگی و هنری کشورمان شده است. در ادامه نگاهی خواهیم داشت به تاریخچه این نشان و افرادی که تا کنون از سوی دولت فرانسه لایق دریافت عنوان "شوالیه" شده‌اند؛ و حواشی مطرح درباره آن. اگرچه جوایز بین‌المللی نظیر جایزه صلح نوبل، جوایز جشنواره‌های سینمایی مانند کن و اسکار و ... رنگ و بویی سیاسی به خود گرفته‌اند و در پیش‌برد اهداف فرهنگی-سیاسی غرب اهدا می‌شوند، اما نشان شوالیه تا کنون بیش از جوایز دیگر توانسته‌ است ماهیت هنری و فرهنگی خود را حفظ کند.

نشان‌های دولتی فرانسه

دولت فرانسه برای تقدیر از هنرمندان، فعالین سیاسی و عموما افرادی که به موفقیت‌های قابل تقدیری نائل می‌آیند، نشان‌های مختلفی طراحی نموده که هرساله به شهروندانی از کشورهای مختلف اعطا می‌شود. قدیمی‌ترین این نشان‌ها با عنوان نشان "لژیون دونور" (Légion d'honneur) بوده که پس از آن و با هدف تسهیل شرایط اعطای آن (و بدلیل شرایط سخت اعطای نشان لژیون دونور) نشان‌های دیگری با عنوان نشان ملی لیاقت و نشان هنر و ادب نیز ایجاد شد.
نشان "ملی لیاقت" برای اولین‌بار در سوم دسامبر ۱۹۶۳ توسط ژنرال "شارل دوگل" رییس جمهور وقت فرانسه نام‌گذاری شد. این نشان دارای 5 درجه بوده که شامل طبقه‌بندی شوالیه، افسر، فرمانده، افسر ارشد و صلیب بزرگ می‌باشد. این نشان به کسانی اهدا می‌شود که دارای دستاوردهای نظامی و غیر نظامی برجسته ای برای دولت فرانسه باشند.
دلیل ایجاد نشان ملی لیاقت را می توان در دو مورد ذکر نمود: جایگزینی تمام نشان‌های دولتی فرانسه با این نشان و همچنین ایجاد نشانی که در جایگاه پایین‌تری نسبت به نشان لژیون دونور (لژیون افتخار) باشد که تنها به شهروندان فرانسوی تعلق می‌گیرد.
نشان دیگری که در فرانسه از سال 1957 میلادی توسط وزارت فرهنگ این کشور ایجاد گردیده نشان هنر و ادب است. این نشان به هنرمندان در رشته‌های مختلف هنری از سراسر جهان اعطا شده و دارای سه درجه‌بندی فرمانده، افسر و شوالیه است. این نشان در جهت غنی نمودن میراث فرهنگی فرانسه ایجاد گردیده است.
اما قدیمی‌ترین نشان دولتی فرانسه یا به عبارتی مهم‌ترین آن‌ها نشان لژیون دونور یا به عبارت کامل‌تر "نشان ملی لژیون افتخار" است که در می 1802 میلادی توسط ناپلئون بناپارت بنیان نهاده شد. این نشان بالاترین نشان دولتی فرانسه بوده و مانند نشان ملی لیاقت به 5 درجه تقسیم‌بندی می‌شود. این نشان تنها به شهروندان فرانسوی تعلق گرفته و به کسانی اهدا می‌شود که خدمات فوق‌العاده‌ای در زمینه‌های نظامی و غیرنظامی به کشور خود داشته‌اند.
اما نکته مهم و قابل تامل آن که نشان لژیون دونور در بین جریان‌های فراماسونری نیز وجود دارد و مانند نشان اول لژیون دونور به نشان شوالیه معروف است، نشانی دقیقاً مشابه نشان شوالیه لژیون دونور با این تفاوت که در نشان فراماسونی آن، تصویر یک شوالیه معبد در میان آن حک شده است.
در قرن یازده میلادی و پس از کشمکش‌های ترکان سلجوقی و خلفای فاطمی مصر بر سر سرزمین‌های غربی شامات، مسیحیان از طرف خلیفه فاطمی متهم به همدستی با ترکان شدند. در نتیجه فشار بر آن‌ها افزایش یافت و پاپ اوربان دوم غرب مسیحی را برای حمایت از مسیحیان و آزادسازی سرزمین‌های مقدس از دست مسلمین بسیج نمود. پادشاهان اروپا و فئودال‌ها نیز که مرزهایشان در اروپا تثبیت شده بود به بهانه حمایت از زائران بیت‌المقدس و مسیحیان شرق و در حقیقت برای تصرف ممالک اسلامی و ثروت‌های افسانه ای آن رهسپار فلسطین می‌شوند.
سه سال بعد بیت‌المقدس را فتح می‌کنند و دست کم 40 هزار مسلمان در شهر را قتل عام می‌نمایند.
مرور خاطرات یکی از سربازان صلیبی شرکت‌کننده در این جنگ به نام ریموند، عمق جنایت‌های وحشیانه سپاه صلیبیان را نشان می‌دهد.
وی در زمینه دستاوردهای این جنگ به خصوص تصرف بیت‌المقدس توسط سپاه صلیبیان به خود می‌بالد و این چنین یاداشت‌های خود را آغاز می‌کند:
"مناظر شگفت‌انگیزی بود، بعضی از مردان سر دشمنان را قطع می‌کردند، برخی دیگر دشمنان را که بر روی برج بودند، هدف تیر قرار می‌دادند و برخی دیگر را شکنجه می‌کردند و در آتش می‌انداختند.
در شهر پشته‌هایی از سر و دست و پا دیده می‌شد به طوری که برای حرکت باید با احتیاط از میان اجساد انسان‌ها و اسب‌ها عبور می‌کردیم. اما این پیروزی‌ها در مقایسه با آنچه که در معبد سلیمان انجام می‌گرفت، قابل مقایسه نبود.
در معبد سلیمان مردان صلیبی درحالی که خون به زانوها و افسار اسب‌هایشان رسیده بود، عبور کردند. اورشلیم (بیت‌المقدس) توسط سپاه صلیبیان تصرف شد و به عنوان پایتخت آنها اعلام گردید."
هسته اولیه شوالیه های تمپلر یا شوالیه های معبد که سال 1129 میلادی " شورای کلیسای تروی" به آن رسمیت داد و به حمایت از آن پرداخت ، یک گروه 9 نفری از نجیب زادگان فرانسوی بودند که علائق مذهبی شدید و پیوند عمیقی با هم داشتند و با اجازه بالدوین دوم، پادشاه اورشلیم در کوه معبد در مکان معبد ویران شده سلیمان در مسجد الاقصی مستقر شده و به همین دلیل عنوان شوالیه های معبد را برگزیدند. در بسیاری از منابع آمده است که شوالیه‌های معبد در دوران اقامت در اورشلیم با گروه مخفی يهودي که از آموزه‌های قباله پیروی می‌کردند ارتباط برقرار كرده و تحت‌تاثیر این نهاد سری قرار گرفتند که در نتیجه آن مسیحیت را رها کرده و به اجرای آداب جادوگری پرداختند.
الیمنس لیوای، نویسنده فرانسوی کتاب تاریخ جادوگری، شواهد تفصیلی در این کتاب ارائه می‌دهد و اثبات می‌کند، شوالیه‌های معبد نخستین گام را در پذیرش تعالیم کابالا برداشتند. با پایان یافتن جنگ‌هاي صليبي اين شوالیه‌ها در كشورهاي اروپا به ویژه در فرانسه مستقر شدند.
در سال 1307 میلادی پس از بروز یک سری اختلافات میان این شوالیه‌ها و پادشاه فرانسه، فیلیپ چهارم شوالیه‌ها را تحت تعقیب قرار داده و جمعی از ایشان بازداشت شدند. شمار قابل توجهی نیز گریختند و به پادشاه اسکاتلند ( تنها پادشاهی که مرجعیت پاپ را قبول نداشت) پناه بردند. شوالیه‌ها کم‌کم تفکرات خود را در دربار این کشور نفوذ دادند.
آن ها در اسکاتلند عقاید و مراسم دینی مصر باستان را با آیین کاهنان اقوام سلتی ادغام نموده، به عنوان فراماسون ها ظاهر شدند. و به این ترتیب فراماسونری در اسکاتلند متولد شد و لژ کهن اسکاتلند همچنان شاخه اصلی فراماسونری به شمار می‌رود.
ماسون‌های اسکاتلندی که وارث میراث اسکاتلند بودند، سال‌ها بعد آن را به فرانسه بازگرداندند و پایه‌های لژ اسکاتلند را بنا کردند. القابی که به افراد عالی رتبه این لژ داده می شد، قرن‌ها پیش به شوالیه‌های معبد داده می‌شد. این عناوین تا به امروز به کار می‌رود. به طور کلی شوالیه‌های معبد ناپدید نشده و هنوز فلسفه، عقاید و تشریفاتشان در لباس مبدل فراماسونری پابرجاست.‌
شواهد بی‌شمار تاریخی این موضوع را تایید می‌کند و امروز شمار وسیعی از تاریخ‌دانان و تاریخ‌نویسان غربی چه فراماسونری و چه غیر فراماسونری این امر را پذیرفته‌اند.

دریافت کنندگان نشان شوالیه

همان گونه که اشاره گردید نشان ملی لیاقت و نشان هنر و ادب فرانسه به افراد غیر فرانسوی نیز هر ساله اعطا می‌شود.
در خصوص نشان هنر و ادب درجه فرمانده هر ساله به حدود 20 نفر، نشان افسر به حدود 60 نفر و نشان شوالیه به حدود 200 نفر از سراسر جهان اعطا می‌شود.
از میان افراد شاخصی که در سراسر جهان نشان هنر و ادب فرانسه را دریافت کرده‌اند می‌توان به کلینت ایستوود (بازیگر و کارگردان فیلم‌های وسترن امریکایی)، بروس ویلیس (بازیگر امریکایی)، شاهرخ خان(بازیگر هندی)، شکیرا (خواننده و رقاصه کلمبیایی) و لئوناردو دی کاپریو (بازیگر آمریکایی) اشاره نمود.
همچنین جرج کلونی (بازیگر آمریکایی که در کنار فعالیت‌های هنری به عنوان سفیر صلح سازمان ملل در تجزیه کشور اسلامی سودان و حضور در مناطق بحران‌زده دارفور نقش جدی بر عهده داشت)، لاتیتیا کاستا (مدل فرانسوی که در مجلات بدنام مانند ووگ بارها تصویر او منتشر و سخنگوی شرکت معروف لوازم آرایش فرانسه اورئال می باشد) نیز از افراد دیگری می‌باشند که در لیست طولانی افراد دریافت‌کننده نشان هنر و ادب فرانسه قرار دارند.
اما در خصوص افراد ایرانی دریافت کننده این نشان ها می‌توان از پرفسور حسابی، محمدرضا شجریان، عباس کیارستمی، لیلا حاتمی، شیرین عبادی، یدالله رویایی، محسن مخملباف، پری صابری، محمد علی سپانلو و ایران تیمورتاش (دختر وزیر دربار رضاشاه پهلوی) نام برد.

•محمد رضا شجریان

عصر دوشنبه دوم تیرماه 93 طی مراسمی در سفارت فرانسه در تهران نشانی به نام شوالیه به محمدرضا شجریان خواننده ایرانی اهدا شد. در ضیافت شامی که به میزبانی سفیر فرانسه برونو فوشه، برگزار گردید نشان فرهنگ و هنر دولت فرانسه (شوالیه) به پاس فعالیت محمدرضا شجریان در عرصه موسیقی ایران توسط سفیر فرانسه در ایران به وی اهدا شد.
در این مراسم چهره‌هایی همچون محمود دولت‌آبادی، جواد مجابی، محمد سریر، حمیدرضا نوربخش، عباس کیارستمی، لیلا حاتمی، سیمین بهبهانی و ‌شاهرخ تویسرکانی در کنار شجریان حضور داشتند.
سفیر فرانسه در ایران در ابتدای این برنامه گفت: بنده در دوران جوانی چند بار برای خواننده شدن تست دادم که هر بار ناموفق بودم و نهایتا به جای خواننده دیپلمات شدم. اما بزرگترین افتخار برای من امشب رخ داد که می‌توانم بالاترین نشان هنری وزارت فرهنگ کشور فرانسه را به استادی بی‌نظیر در موسیقی ایران اهدا کنم. برونو فوشه همچنین در ادامه سخنرانی‌اش از زندگی محمد رضا شجریان از کودکی تا به امروز سخن گفت که تسلط او بر زندگی‌نامه وی با تعجب حضار همراه بود.
محمدرضا شجریان نیز پس از دریافت این نشان در سخنان کوتاهی گفت: از سفیر و ملت فرانسه بابت این نشان سپاسگزارم و خوشحالم که ملت فرانسه و ایران مبادلات فرهنگی خوبی با یکدیگر دارند که امیدوارم در آینده نیز ادامه داشته باشد.

•محمد علی سپانلو

سپانلو مترجم، شاعر و نویسنده دگراندیش و از جمله شرکت‌کنندگان در کنفرانس معروف برلین است. برخی آثار سپانلو از جمله کتاب خاطرات شفاهی او اخیرا اجازه انتشار نیافته است.

•لیلا حاتمی

مرداد ماه 91 لیلا حاتمی نشان شوالیه را دریافت کرد. این نشان توسط سفیر فرانسه و از طرف وزیر فرهنگ و ارتباطات این کشور به لیلا حاتمی اعطا شد.
سفیر فرانسه در مراسم اهدای نشان شوالیه به لیلا حاتمی در مورد علت دادن این نشان به هنرمندان اظهار می‌دارد: این نشان به خاطر خلاقیت هنری یا ادبی و یا به خاطر مشارکت در تلالوی هنر و ادب، در فرانسه و در جهان به هنرمندان اعطا می‌شود!

•محسن مخملباف

محسن مخملباف نیز بعد از ساخت فيلم سفر قندهار در سال 86 نشان هنري شواليه را از طرف فرانسوي‌ها دريافت كرد. وی در جدیدترین اثر خود با نام باغبان به موضوع فرقه ضاله بهائیت پرداخته است.
نکته قابل توجه در این فیلم مکان فیلمبرداری است که در منطقه‌ای در حیفا یکی از شهر های فلسطین اشغالی فیلمبرداری شده است. فیلمی که بدون شک مأموریتش پاک نشان دادن اندیشه فرقه بهائیت و دوست نشان دادن تفکر صهیونیستی است.

•شیرین عبادی

شیرین عبادی برنده جایزه صلح نوبل، وکیل مدافع بهائیان و حامی منافقین خارج‌نشین که در سال 89 یکی از خیابان‌های شهر پواتیه فرانسه به نام وی نام گذاری گردید نیز یکی دیگر از دریافت کنندگان نشان شوالیه می‌باشد.

•یدالله رویایی

یدالله رویایی شاعر از دیگر دریافت کنندگان نشان شوالیه می باشد. وی که سوابق قبل از انقلابش از خدمت در دربار پهلوی، مشاور دفتر فرح تا عضو کمیته برگزاری جشن هنر شیراز نشانگر ابعاد شخصیتی وی می باشد در مصاحبه با نشریه ضدانقلابی نیمروز چاپ لندن، به تخطئه انقلاب اسلامی و تشبیه آن به کودتای 28 مرداد 1332 می پردازد و می گوید:
در 28 مرداد سال 1332 به ما دروغ گفتند، در بهمن ماه سال 1357 به ما دروغ گفتند، در دوم خرداد سال 1377 (1376!) به ما دروغ گفتند و به قول کارو غیر از مامان همه به ما دروغ گفتند.
رؤیایی با پیروزی انقلاب اسلامی به فرانسه گریخت و به جرگه ضدانقلابیون پیوست. وی در پاریس مدرسه‌ای به نام بروسلت اجاره کرد و ضمن انتشار نشریه ای به نام قلمک، مشغول تدارک سخنرانی و سمینارهای ضدانقلابی با پوشش ادبیات فارسی شد.وی از طریق این جریان ادعا می کرد انقلاب اسلامی باعث شده هویت ملی ایرانیان متزلزل شود. وی همچنین کتاب هایی تحت عناوین "لبریخته ها" (در 150 نسخه!) و "هفتاد سنگ قبر" منتشر کرد که عمدتاً عقده گشایی علیه انقلاب اسلامی ملت ایران می باشد.

•عباس کیارستمی

عباس کیارستمی نیز یکی دیگر از افرادی است که نشان شوالیه را از دولت فرانسه دریافت نموده و دارای نگاه و رویکردی انتقادی به مقوله مذهب در برخی آثار خود می‌باشد.
وی در مصاحبه‌ای با خبرنگار روزنامه ایتالیایی لونیتا در پاسخ به این سوال که آیا مذهبی است؟ اظهار می دارد: بله به شیوه خودم، اما هم گوشت خوک می‌خورم و هم شراب!

•اصغر فرهادی

اصغر فرهادی کارگردان و فیلم ساز ایرانی نیز موفق به دریافت نشان افسر توسط دولت فرانسه گردیده است.
نشان افسر توسط اورلی فیلیپیتی، وزیر فرهنگ فرانسه در اسفند ماه 92 در پاریس به فرهادی اهدا شد. این نشان به‌دلیل خلاقیت‌های هنری و تاثیر اصغر فرهادی بر هنر و ادبیات فرانسه و سراسر جهان به این فیلمساز ایرانی تعلق گرفت. در این مراسم، وزیر فرهنگ فرانسه پیش از اهدای نشان فوق متنی برای حاضران خواند که در آن به ویژگی‌های آثار فرهادی، از اولین فیلم او تا فیلم "گذشته" با جزییات پرداخت؛ جزییاتی که فرهادی در صحبت کوتاه خود پس از دریافت نشان از اینکه وزیر فرهنگ با این دقت درباره آنها سخن گفته اظهار تعجب کرد. وزیر فرهنگ فرانسه در ادامه افزود: ما مفتخریم که فرهادی، ‌شهر پاریس را برای ساخت فیلم "گذشته" انتخاب کرد.

کلام آخر

با مروری بر اسامی و عناوین دریافت کنندگان نشان‌های دولتی فرانسه مشخص می‌شود که نشان‌های فوق به خصوص نشان هنر و ادب این کشور گرچه ماهیت هنری و ادبی خود را تا حدود حفظ کرده‌اند و همانند جوایز نوبل و اسکار و ... به ورطه سیاست سقوط نکرده‌اند، اما دریافت‌کنندگان این جوایز اصولا دارای تفکرات و گرایشاتی نزدیک به آنچه فرانسوی‌ها و به طور کلی «غرب» می‌پسندد، هستند.
شوالیه‌های معبد که روزی در جنگ سخت به کشتار مسلمانان می‌پرداختند در عصر حاضر و در مقابله با سد مستحکم انقلاب اسلامی متوجه عدم نتیجه بخشی کاربرد سلاح و تجهیزات نظامی شده و استراتژی خود را به نفوذ و استحاله فرهنگی متمرکز نموده‌اند. قالبی نو و ظاهر فریب که یکی از ابزارهای آن جایزه‌های فرهنگی و هنری بوده و به کسانی که در کم‌رنگ کردن خطوط خودی به نفع جبهه فرهنگی رقیب کمک می‌کنند و یا دست‌کم از مواضع و روحیات آنان این چنین برمی‌آید که سرمایه‌ خوبی برای آینده هستند، داده می‌شود.
منبع مقاله : مشرق نیوز