نويسنده: آنتوني گيدنز
مترجم: منوچهر صبوري
مترجم: منوچهر صبوري
مسأله تحقيق
همه ي تحقيقات از يک مسأله ي تحقيق (1) آغاز مي شود. اين مسأله گاهي ممکن است اساساً يک حوزه ي ناآگاهي از واقعيت باشد: ما ممکن است صرفاً بخواهيم آگاهي خود را درباره ي برخي مؤسسات، فرايندهاي اجتماعي يا فرهنگها افزايش دهيم. پژوهشگر ممکن است بخواهد به سؤالاتي مانند اينها پاسخ دهد: چه نسبتي از جمعيت اعتقادات مذهبي قوي دارد؟ آيا مردم امروز واقعاً از "دستگاه عريض و طويل حکومتي" ناراضي هستند؟ موقعيت اقتصادي زنان تا چه اندازه از موقعيت اقتصادي مردان عقب تر است. در اين موارد، پاسخها اساساً توصيفي (2) خواهند بود. اما، بهترين تحقيق جامعه شناختي از مسائلي آغاز مي گردد که در عين حال معما (3) هستند. معما فقط فقدان اطلاعات نيست، بلکه شکافي در فهم ماست. بخش مهمي از مهارت توليد پژوهش ارزنده ي جامعه شناختي عبارت است از تشخيص صحيح معماها. پژوهش توصيفي تنها به اين پرسش پاسخ مي دهد: "در اينجا چه مي گذرد؟" پژوهش معماگشا (4) مي کوشد به ما کمک کند بفهميم چرا رويدادها آن گونه که در عمل اتفاق مي افتد، رخ مي دهد به جاي آنکه آنها را صرفاً برحسب صورت ظاهرشان بپذيريم. بدين سان ما ممکن است بپرسيم چرا الگوهاي اعتقاد مذهبي تغيير مي کنند؟ چه عواملي در سالهاي اخير موجب ظهور "جناح راست جديد" (5) در سياست شده اند؟ چرا نسبت زنان در مشاغل بلندپايه تا اين اندازه کم است؟ هيچ تحقيقي منحصر به فرد نيست. مسائل پژوهشي به عنوان بخشي از کاري مستمر مطرح مي شوند؛ يک طرح پژوهشي ممکن است به سادگي به طرح ديگري منجر شود، زيرا مسائلي را مطرح مي سازد که پژوهشگر قبلاً در نظر نگرفته بوده است. معماها همچنين ممکن است در نتيجه ي خواندن کارهاي پژوهشگران ديگر در کتابها و مجلات حرفه اي، يا به علت آگاهي از روندهاي ويژه در جامعه به ذهن متبادر شوند. براي مثال، همان گونه که در مقالات گذشته گفته شد، در سالهاي اخير برنامه هاي زيادي به وجود آمده اند که هدفشان آن بوده است که بيماران رواني را در آسايشگاهها نگه دارند آنان را در جامعه درمان کنند. جامعه شناسان ممکن است بخواهند بپرسند: "چه چيزي موجب اين تغيير نگرش نسبت به بيماران رواني گرديده است؟" "نتايج احتمالي آن هم براي خود بيماران و هم براي ساير افراد اجتماع چيست؟ "بررسي مدارک
نخستين گامي که در فرايند تحقيق برداشته مي شود معمولاً بررسي مدارک موجود در حوزه ي مطالعه است. ممکن است که پژوهشهاي پيشين مسأله را قبلاً به طور رضايتبخش روشن کرده باشند، بنابراين پژوهشگر آينده بايد کار جامعه شناسان ديگر را در اين حوزه مطالعه کند. اگر مسأله روشن نشده باشد، پژوهشگر بايد هر پژوهشي را که در ارتباط با موضوع بررسي وجود دارد به دقت وارسي کند تا ببيند تا چه اندازه براي هدف موردنظر سودمند است. آيا پژوهشگران قبلي همان مسأله را تشخيص داده اند؟ چگونه سعي کرده اند آن را حل کنند؟ چه جنبه هايي از مسأله در تحقيقات آنها تحليل نشده باقي مانده است؟ سود جستن از انديشه هاي ديگران به پژوهشگر کمک مي کند مسائلي را روشن کند که ممکن است در يک طرح تحقيقاتي احتمالي مطرح گردد، و روشهايي را که ممکن است در پژوهش به کار برده شود.روشن ساختن مسأله ي تحقيق
مرحله ي بعد تعريف صريح مسأله ي تحقيق است. اگر گزارشهاي پژوهشي مرتبط با مسأله ي مورد بررسي قبلاً وجود دارد، پژوهشگر ممکن است با تصور مناسبي درباره ي اين که چگونه بايد با مسأله ي تحقيق برخورد کرد از کتابخانه برگردد. حدسيات درباره ي ماهيت مسأله مي تواند به گونه اي مؤثر به فرضيه هاي قطعي در اين مرحله تبديل شود. فرضيه حدسي است درباره ي رابطه ي بين پديده ها که پژوهشگر به آن علاقه مند است. اگر بناست تحقيق مؤثر باشد، فرضيه بايد به شيوه اي تنظيم گردد که مطالب واقعي گردآوري شده فرصت آزمون آن را فراهم آورد.تهيه ي طرح تحقيق
ما بايد اکنون تصميم بگيريم که دقيقاً چگونه مي خواهيم مطالب (اطلاعات) مورد نيازمان را گردآوري کنيم. يک سلسله روشهاي تحقيق گوناگون وجود دارد و اين که کدام روش انتخاب شود بستگي دارد به هدفهاي کلي مطالعه و جنبه هاي رفتاري که مي بايد مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد. براي بعضي هدفها، ممکن است روش پيمايش (که در آن معمولاً از پرسشنامه استفاده مي شود) سودمند باشد. در شرايط ديگر مصاحبه، يا بررسي مشاهده اي (6) ممکن است مناسب باشد. بديهي است چنانچه بخواهيم مسأله اي را در جامعه شناسي تاريخي مطالعه کنيم هيچ يک از اين روشها را نمي توان به کار برد. در اينجا بايد از اسناد مربوط به دوره اي که مي خواهيم مورد مطالعه قرار دهيم استفاده کنيم.انجام دادن تحقيق
در مرحله ي انجام دادن عملي تحقيق، ممکن است مشکلات عملي پيش بيني نشده اي پديدار گردد. شايد تماس با بعضي افراد که براي آنها مي بايد پرسشنامه فرستاده شود، يا پژوهشگر مايل است با آنها مصاحبه کند غيرممکن باشد. براي مثال، يک شرکت تجاري يا مؤسسه ي دولتي ممکن است مايل نباشد بگذارد پژوهشگر کاري را که برنامه ريزي کرده است اجرا کند. پيدا کردن اسناد و مدارک ممکن است بسيار دشوارتر از آنچه که در آغاز تصور گرديده بود باشد.تفسير نتايج
اطلاعات گردآوري شده بايد تحليل شود و با مسأله اي که موضوع مطالعه است ربط داده شود. مشکلات پژوهشگر پايان نيافته است- و شايد تازه شروع شده باشد! محاسبه ي مفاهيم ضمني داده هاي گردآوري شده و ربط دادن مجدد آنها به مسأله ي تحقيق به هيچ وجه آسان نيست. اگر چه شايد رسيدن به يک پاسخ روشن به پرسشهايي که مورد توجه تحقيق بوده است ممکن باشد، اما بسياري از تحقيقات سرانجام کاملاً قطعي نيستند.
گزارش يافته هاي تحقيق
گزارش تحقيق که معمولاً به صورت مقاله اي در مجله يا به صورت کتاب منتشر مي شود، شرحي درباره ي ماهيت تحقيق ارائه مي کند و نتيجه گيريهايي را که به 0044595عمل آمده است توجيه مي کند. اين مرحله تنها در مورد اين طرح تحقيقاتي منفرد " مرحله ي نهايي " است. بيشتر گزارشها به پرسشهايي که بي پاسخ مانده اند اشاره دارد و تحقيقات بيشتري را که سودمند خواهد بود در آينده انجام شود، پيشنهاد مي کنند. همه ي طرحهاي تحقيقاتي منفرد بخشي از فرايند مداوم تحقيق اند که در درون اجتماع جامعه شناسان ادامه دارد.فرايند کلي
اين توالي مراحل شکل ساده شده اي است از آنچه در طرحهاي تحقيقاتي واقعي رخ مي دهد. در تحقيق واقعي جامعه شناختي، اين مراحل به ندرت ممکن است اين گونه منظم به دنبال يکديگر قرار گيرد، و ممکن است در مواردي "تصادف" محض نيز وجود داشته باشد. (Bell & Newby, 1977) تفاوت در اينجا اندکي مانند تفاوت ميان روشهاي مطرح شده در کتاب آشپزي و جريان واقعي پختن يک غذاست. آشپز با تجربه ممکن است اصلاً از روي کتاب آشپزي کار نکند، و کارش اغلب خلاق تر از کار کساني است که چنين مي کنند. پيروي کردن از برنامه هاي ثابت مي تواند به گونه اي غيرضروري محدودکننده باشد؛ بسياري از تحقيقات جامعه شناختي برجسته را نمي توان به آساني با مراحل متوالي اي که هم اکنون مورد بحث قرار گرفت منطبق کرد. (Orenstein & Phillips, 1984)پي نوشت ها :
1. research problem
2. descriptive
3. puzzle
4. puzzle-solving research
5. New Right
6. observational study
گيدنز، آنتوني، (1376)، جامعه شناسي، ترجمه ي منوچهر صبوري، تهران: نشر ني، چاپ بيست و هفتم: 1391
