داعي جاهليت و پدر تبليغات مدرن!

 اصول تبليغات و فعاليت هاي رسانه اي از ديدگاه دكتر جوزف گوبلز، وزير تبليغات آلمان در طول جنگ جهاني دوم

ژنرال كالين پاول، رئيس ستاد مشترك ارتش « آمريكا » در سال 1991م. و مقارن با جنگ اول « خليج فارس » گفته است كه پيروزي در هر جنگي بدون حمايت رسانه ها، امري مشكل و شايد غيرممكن است. با وجود آنكه ظاهراً اصولي را كه رسانه هاي غربي در حال حاضر از آنها پيروي مي كنند، ارتباطي به خطوط راهنمايي كه گوبلز در هفتاد سال پيش براي كار دستگاه هاي تبليغاتي « آلمان » وضع كرده بودند، ندارند، ولي در باطن، در همان چارچوب كار مي كنند. اهميت دادن به مؤلفه هاي رواني و كارهاي رسانه اي، مهم ترين وسيله ي كسب پيروزي است. موردي كه هم اكنون غرب با توسل به گستردگي عظيم دستگاه هاي تبليغاتي خود، به آن عمل مي كند. به همين دليلي كه گفته شد، شناخت خطوط فكري گوبلز براي درك كاركرد رسانه هاي فعلي دنياي غرب لازم به نظر مي رسد.
دكتر جوزف گوبلز، وزير تبليغات حكومت نازي، سهم زيادي در قدرت گرفتن هيتلر داشت. وي از اولين كساني بود كه در سال هاي گمنامي هيتلر به او پيوست و تا آخرين لحظات زندگي به آرمان هاي او وفادار ماند.
گوبلز، خيلي زود متوجه اهميت و قدرت رسانه ها در كارزارهاي سياسي و جنگي گرديد. جنگ جهاني دوم، اولين جنگي بود كه رسانه هاي جمعي الكترونيكي؛ يعني راديو نقش مهمي را در شروع و ادامه ي آن بازي كردند. شعار گوبلز در مبارزات سياسي اين بود:
ذهن و قلب مردم را در اختيار بگير، روح آنها به دنبال تو خواهد آمد.
جوزف گوبلز در 29 اكتبر سال 1897م. به دنيا آمد. در طول جنگ جهاني اول به دليل كوتاه بودن قدّش در ارتش پذيرفته نشد. دكتراي خود را در رشته ي ادبيات و فلسفه در سال 1921م. از دانشگاه معتبر « هاي وي » دريافت كرد. او اولين تماس خود را با حزب نازي در سال 1923م. برقرار و در سال 1924م. به عضويت رسمي حزب نازي درآمد. از آن موقع تا به قدرت رسيدن حزب نازي در سال 1933م. جزو رهبران مهم و طراز اول حزب بود. از سال 1933م. با عنوان وزير تبليغات و تنوير افكار به عضويت كابينه ي هيتلر درآمد. او طرفدار اصلي جنگ بود و با شروع نبردهاي اصلي، نفوذ او باز هم بيشتر گرديد. از سال 1943م. با شروع شكست هاي « آلمان »، وي در تبليغات خود از مردم خواست به جنگ تمام عيار روي بياورند و تا آخرين لحظات زندگي، براي پيروزي بجنگند. در روز 30 آوريل سال 1945م. هيتلر ضمن تعيين گوبلز به عنوان صدراعظم آلمان، خودكشي كرد. گوبلز تنها يك روز صدراعظم رايش سوم بود. سرانجام در روز اول ماه مي سال 1945م. او به همسرش ماگداگوبلز اجازه داد تا هر شش فرزندشان را مسموم كند و سپس هر دو خودكشي كردند. به دليل تأثيرات عظيمي كه تفكرات گوبلز بر كارگزاران رسانه اي در سال هاي بعد از جنگ جهاني دوم داشت، بررسي اصول عقايد وي براي درك درست كاركرد رسانه هاي غربي، لازم به نظر مي رسد.

اصول تبليغات گوبلز

1. فعالان رسانه اي بايد همگي باهوش بوده و به همه ي منابعي كه روشنفكران جامعه به آنها اظهار علاقه مي كنند، تسلط داشته باشند. فعالان رسانه اي بايد شناخت درستي از افكار عمومي و اتفاقاتي كه مردم به آنها حساسيت نشان مي دهند، داشته باشند.
2. سياست هاي كلان تبليغاتي و رسانه اي در يك كشور بايد از سوي يك منبع به شرح زير برنامه ريزي و اداره شود:
الف: همه ي راهنمايي و خط دهي ها بايد توسط يك نهاد برنامه ريزي و هدايت يابد؛
ب: بايد مديران رسانه اي كشور، مرتباً توجيه شده و روحيه ي آنها در بهترين وضعيت حفظ شود؛
ج: هر نهادي در كشور كه فعاليت هايش به نحوي جنبه ي تبليغي دارد، بايد تابع سياست هاي واحد تبليغاتي كشور باشد.
3. در برنامه ريزي تمام فعاليت هاي كشوري، بايد جنبه هاي تبليغاتي كار در نظر گرفته شود؛
4. تبليغاتي موفق است كه بتواند سياست ها و اعمال دشمن را با توجه به موارد زير متأثر سازد:
الف: همه ي اطلاعاتي كه ممكن است مورد استفاده ي دشمن قرار گيرد، بايد در طرح ريزي نهايي تبليغات با دقت حذف شوند؛
ب: هدف عمده ي تبليغات بايد واداشتن دشمن به نتيجه گيري مطلوبي باشد كه مورد علاقه ي ماست؛
ج: بايد با افشاي برخي اطلاعات كسب شده در خصوص دشمن از سوي رسانه هاي خودي، به آنها بفهمانيم كه اطلاعات ارائه شده از سوي ما موثّق است تا آنها مجبور شوند رسانه هاي ما را جدّي تر گرفته و به محتواي آن توجه ويژه اي بكنند.
د: اگر اطلاعاتي در خصوص عمليات دشمن كسب كرده ايم، بايد مراقبت كامل كنيم كه از اطلاعات ما دشمن كوچك ترين بويي نبرد، ضمن اينكه خود را براي بهره برداري كامل از نتايج عمليات آماده مي نماييم.
5. همه ي اطلاعات غيرمحرمانه و سوخته از نظر اطلاعاتي، بايد در اختيار طراحان تبليغاتي قرار گيرند تا از آنها خوراك مناسبي براي رسانه هاي خودي درست كنند؛
6. با شناخت دقيق مخاطبان بايد قبل از شروع تبليغات، علايق آنها شناسايي شده و اطلاعات به نحوي ارائه شوند تا مورد توجه و علاقه ي شنوندگان قرار گيرند؛
7. وظيفه ي دستگاه هاي رسانه اي، پخش گزارش هايي بر مبناي صحت و سقم آنها نيست. تأثيرات نهايي هرگونه تبليغاتي نشان دهنده و معيار قضاوت براي پخش آن گزارش يا خبر است. به عبارتي اگر خبر و گزارش دروغي نيز باعث افزايش روحيه ي مردم شود، پخش آن ايرادي ندارد؛
8. فعاليت هاي تبليغاتي دشمن بايد به دقت بررسي شود. اين بررسي در سه بخش اصلي انجام مي گيرد: محتواي تبليغات، هدف و نهايتاً ميزان تأثيراتي كه بر مردم ما مي گذارد. بر مبناي نتايج چنين بررسي هايي است كه بايد برخي از فعاليت هاي تبليغاتي دشمن، ناديده گرفته شده و براي بقيه، بسته به قدرت و ميزان تأثيرگذاري آنها، ضدّ تبليغات مناسبي طرّاحي و اجرا گردد؛
9. محتواي اخباري كه از رسانه هاي خودي پخش مي شوند، بايد از نظر اعتبار، ميزان وجود اطلاعات طبقه بندي شده و نهايتاً اهدافي كه از پخش چنين محتوايي مورد نظر است، بايد به دقت بررسي گردند. گزارش هاي ارسالي بايد تركيب مناسبي از عناصر بالا باشند تا دشمن به آنها اعتنا كند؛
10. استفاده از محتواي برنامه هايي كه دشمن بر روي آنتن فرستاده، وسيله ي مناسبي براي طراحي و اجراي برنامه هايي تبليغاتي براي بي اعتبار كردن دشمن است. با انتخاب گزينشي از برنامه هاي تبليغاتي دشمن مي توان از آنها در تحقق اهداف تبليغاتي خودي استفاده كرد؛
11. نكته مهم در فنّ تبليغات سياسي بر ضدّ دشمن و شكستن روحيه ي آنها، استفاده ي مناسب از اخبار راست و دروغ است. امتزاج مناسب اين دو باعث خواهد شد تا با مرجع قرار دادن اخبار درست كه وقوع آنها بر همگان مسلم شده، مقداري اخبار دروغ را به دشمن قبولاند و برنامه هاي جنگي آنها را متوقف يا دچار بحران و سردرگمي نمود؛
12. نقل قول از سياست مداراني كه صاحب شخصيت و پرستيژ هستند، مي تواند موفقيت كارزارهاي تبليغاتي را تسهيل كند؛
13. تبليغات سياسي بايد به دقت زمان بندي شود:
الف: اخبار رسانه هاي خودي در خصوص موضوع معيني بايد قبل از گزارش هاي رقبا، به نظر مخاطبان هدف برسد؛
ب: فعاليت هاي تبليغاتي بايد در زمان كاملاً معين و مناسبي آغاز گردد؛
د: اخبار و گزارش ها هر چقدر هم كه مهم باشند، بايد فقط به تعداد دفعاتي كه براي آن خبر مناسب است، تكرار گردد. تكرار نامناسب اخبار، نه تنها تأثيرگذاري آن را كم؛ بلكه به نوعي ضدّ تبليغ تبديل مي گردد؛
14. در امر تبليغات بايد براي حوادث و شخصيت هاي خودي و دشمن از القاب و اسامي مستعار مناسبي استفاده نمود؛ نظير: ناميدن خلبانان خودي؛ عقابان تيز پرواز و خلبان دشمن و خفّاشان شب كور. از سياست مداران و رهبران دشمن را نيز بايد با القاب مناسبي كه هيمنه و اهميت آنها را در نظر سربازان خودي بشكند، ياد كرد.
الف: اين گونه نام گذاري ها بايد مستمر و مسبوق به سابقه باشد. استفاده از اسامي تاريخي كه يادآور پيروزي هاي بزرگ گذشته باشد، كمك مهمي در اين راستا است؛
ب: استفاده از پس زمينه هاي تاريخي و فلسفي نبايد آن قدر پيچيده و بغرنج باشند كه مردم عادي از درك آنها درمانده شوند؛
د: تبليغات بايد در زمان هاي معيني با استفاده از قالب هاي مشخصي تكرار شوند. يادآوري پيروزي هاي گذشته در سالگرد آنها، موقعيت مناسبي را براي ارتقاي روحيه ي جنگجويان فراهم مي كند؛
هـ: تأثيرات همه ي فعاليت هاي تبليغاتي بايد به صورتي پيوسته ارزيابي شوند. شاخص هاي موفقيت در كارزارهاي تبليغاتي بايد تعريف و علل ناكامي ها معين و در رفع آنها كوشش گردد؛
15. در تبليغات خانگي بايد تمام كوشش هاي دشمن براي ايجاد اميدهاي كاذب در مردم نقش بر آب گردد.
پيروزي و موفقيت، موضوعي است كه ما بايد در مورد نحوه ي حصول به آن تصميم بگيريم، نه اينكه دشمن، معيارهاي موفقيت هاي ما را تعيين كند؛
16. تبليغات داخلي بايد مقدار معين و قابل هضمي از نگراني شكست را در بين مردم ايجاد كند:
الف: مردم بايد بدانند كه در صورت شكست چه مصائبي را بايد تحمل كنند؛
ب: رسانه ها بايد نگراني هاي جنبي مبارزه را در چشم مردم كم ارزش نشان دهند. ترس از كمبود موادّ غذايي و ساير خدمات اجتماعي بايد به حدّاقل برسد.
17. تبليغات داخلي بايد همه ي تأثيرات نااميدي را به حداقل برساند:
الف: رسانه ها بايد بدانند كه سرخوردگي و نااميدي، امري اجتناب ناپذير در هر مبارزه ي طولاني است. همه ي برنامه ريزي ها بايد بر اساس وجود چنين فضايي و مبارزه با عواقب آن صورت پذيرد؛
18. خوي وحشي و تجاوزكارانه ي دشمن به عنوان خصلتي غيرقابل برگشت و اصلاح ناپذير بايد تبليغ گردد؛
19. نبايد براي كارهاي تبليغي، نتايج سريعي را انتظار داشت. جزئيات كارزارهاي تبليغاتي بايد متناسب با تحولاتي كه روي مي دهند، تنظيم و تعديل شوند.

كلمات قصار گوبلز

• دروغ هايي كه از رسانه ها پخش مي شوند، بايد تا حدّ امكان بزرگ باشند. در اين صورت مردم قسمتي از آن را باور خواهند كرد.
• جوهره ي اصلي تبليغات اين است كه مردم چنان صميمانه و از روي علاقه به موضوع جذب بشوند كه تسليم آن شده و اساساً در فكر تركش نباشند.
منابع تحقيق:
http: //www. historylearningsite. co. uk/joseph_goebbels. htm
http: //www. spartacus. schoolnet. co. uk/GERgoebbels. htm
http: //www. dishiran. org/forum http: //old. tebyan
http: //jahed. malakut. org/archives/2005/05/post_3. html
net/Teb. aspx?nld=2853
منبع مقاله :
شفيعي سروستاني، اسماعيل، (1389)، جاهليت مدرن در رويارويي با امام زمان (عليه السّلام)، تهران: نشر موعود عصر (عج الله تعالي فرجه الشريف)، چاپ سوم