تفاوت بین ماگمای آتش فشان و گدازه‌ی آتش فشان

به نظر می‌رسد که ماگما و گدازه‌ی آتش فشان دارای معنی یک سانی هستند. آیا آنها هم معنا هستند؟ از چه نظر با هم تفاوت دارند؟ برای آگاهی بیشتر مقاله‌ی زیر را بخوانید.

تفاوت آنها

ماگما: سنگ نسبتاً یا کاملاً مذابی است که در زیر پوسته‌ی زمین یافت می‌شود.
گدازه: سنگ مذابی است که به سطح زمین راه می‌یابد.
فوران‌های آتش فشانی که در آن قلل کوه‌ها منفجر شده و مقدار زیادی گدازه‌ی داغ و قرمز رنگ را به هوا پرتاب می‌کنند، به احتمال زیاد از هیبت انگیز ترین نمایش‌های طبیعت به شمار می‌روند. اگر چه علم دلایل شکل گیری آتش فشان را کشف کرده است، ولی این پدیده هم چنان همگان را متحیر می‌سازد.
پیش از شناخت واژه‌های "ماگما" و "گدازه" که با آتش فشان ارتباط دارند، چگونگی شکل گیری آتش فشان‌ها و آن چه را که باعث فوران‌های آتش فشانی می‌گردد مورد بررسی مجدد قرار می‌دهیم. در پوسته‌ی زمین تحت شرایطی خاص فشار و دما افزایش یافته و باعث حرکت و به هم خوردن صفحات شناور و در نهایت منجر به شکل گیری آتش فشان می‌گردد. ماگمای مذاب بالا آمده، باعث فوران آتش فشان می‌شود. این نا درست است که فکر کنیم که فوران آتش فشانها تنها بر روی خشکی رخ می‌دهند. آتش فشانها می‌توانند در زیر آب یا حتی زیر برف نیز وجود داشته باشند. در پوسته‌ی زمین شکافهایی وجود دارند که دریچه‌هایی را برای فوران ماگمای مذاب به سطح زمین ایجاد می‌کنند.
ماگمای آتش فشان چیست؟ چه تفاوتی با گدازه‌ی آتش فشانی دارد؟ بر حسب تعریف، سنگ‌های مذاب موجود در پوسته‌ی زمین را ماگما می‌نامند. ماگما چندین مایل در زیر سطح زمین به وجود آمده و رو به بالا می‌آید. و شامل کریستال‌ها، تکه سنگ‌هایی از مناطق اطراف و گازهای حل شده است. ماگمای آتش فشان متشکل از اکسیژن، سیلیکون، آلومینیوم، منیزیوم، کلسیم، آهن، سدیم، پتاسیم، منگنز، و مقادیر کمتری از عناصر دیگر است. به همین دلیل در هنگام انجماد ماگما بلورهایی از مواد معدنی مختلف ته نشین می‌شوند.
در حالی که ماگما سنگ مذابی است که در زیر سطح زمین قرار دارد، گدازه مایع داغ و قرمز رنگی است که از دریچه‌ای در پوسته‌ی زمین به سطح آن راه می‌یابد. گدازه از نظر ترکیب شیمیایی دارای شباهتی نسبی با ماگما است. گدازه از کریستال، مایع و حباب ساخته می‌شود. و حاوی مواد معدنی مانند سیلیکون، سدیم، پتاسیم، کلسیم، فسفر و بسیاری از عناصر دیگر است. اگر گدازه غلیظ نباشد گازهای حل شده در آن می‌توانند به راحتی خارج شوند. با این حال، اگر گدازه بسیار غلیظ باشد گازها نمی‌توانند آزادانه حرکت کنند در نتیجه فشاری را ایجاد کرده و به وسیله‌ی یک انفجار خارج می‌شوند. گدازه‌ی تازه دمایی در حدود 700 – 1200 درجه‌ی سلسیوس دارد و در هنگام جاری شدن به صورت داغ و قرمز رنگ است. جالب توجه است که گدازه‌ی آتش فشانی منجمد شده و ماده‌ای را به وجود می‌آورد که حاوی غلظت بالایی از سیلیس است و شیشه‌ی آتش فشانی نامیده می‌شود.
ماگما و گدازه از چه نظر به یک دیگر مرتبط هستند؟ خوب، ماگما حاوی در صد بالایی از سیلیس است، در حالی که گدازه فالسیک است. گدازه‌ی فالسیک غلیظ است و تمایل به ایجاد گنبدهای گدازه‌ای دارد. گدازه‌های بسیار غلیظ منجر به یک فوران شدید می‌گردند. اگر ماگمای منفجر شده شامل 45 – 52 درصد سیلیس باشد، در این صورت گفته می‌شود که گدازه دارای یک ترکیب متوسط است. اگر چه ماگمای منفجر شده حاوی تقریباً 45 – 52 درصد سیلیس است، اما گدازه مافیک یا بازالتیک است، به این معنی که گدازه حاوی مقادیر بالایی از آهن و منیزیم می‌باشد. گدازه‌‌های مافیک غلظت کمتری دارند و به طور کلی داغ‌تر از گدازه‌های فالسیک هستند.
ماگما و گدازه هر دو سنگ‌ مذاب هستند. تنها تفاوت آنها این است که ماگما تحت فشار پوسته‌ی زمین است، در حالی که گدازه بالاتر از سطح زمین قرار دارد. بنا بر این، گدازه آزادانه جاری می‌شود، و جریان آن بستگی به غلظت آن دارد. در نتیجه چنان که می بینیم، ماگما و گدازه از نظر ویژگی‌های فیزیکی با هم تفاوت دارند ولی ترکیب شیمیایی آنها تقریباً مشابه است.
در حقیقت گدازه همان ماگمای آتش فشانی است که به سطح زمین راه می‌یابد. گدازه‌ی داغ و قرمز رنگی که از زیر زمین به بیرون می‌ریزد در واقع همان ماگمایی است که سالیان درازی منتظر بوده است تا با شدت به سطح زمین پرتاب شود. نام‌ها تغییر می‌کنند ولی ماهیت هرگز تغییر نمی‌کند!