عدد ابجدی: 312 الرقیب به معنی حافظ و نگه دارنده ی مخلوقات است. در همه ی حالات و به معنی مراقب و ناظر در احوال خلایق نیز آمده است، به طوری که غافل از هیچ موجودی و جاهل به حال هیچ مخلوقی نیست و این اسم، ذکر حضرت شعیب علیه السلام بوده است که به برکت آن گوسفندان او از گرگ محفوظ مانده اند.
|
ر |
ق |
ی |
ب |
|
ب |
ر |
ی |
ق |
|
ق |
ب |
ی |
ر |
شکل شماره(1)
|
ر |
ق |
ی |
ب |
|
ی |
ب |
ر |
ق |
|
ب |
ی |
ق |
ر |
|
ق |
ر |
ب |
ی |
شکل شماره (2)
پژوهه در مفهوم الرّقیب از مترجم
این واژه از اسمای خداوند به معنی «نگهبان» می باشد که وزن صرفی آن- صفت مشبهه- دلالت بر دوام آن دارد و سه بار در قرآن کریم ذکر شده است. در اصل به کسی می گویند که از محل مرتفعی به اوضاع نظارت کند و سپس به معنی «حافظ و نگهبان چیزی» آمده است، زیرا نگبهانی از لوازم نظارت است.بنابه گزارش "فخررازی" در تفسیر «الرقیب» دو معنی وجود دارد:
1) رقیب به معنی نگهدارنده- حافظ- که دائماً بدون هرگونه غفلتی به شیء موردنظرش توجّه دارد. پس اطلاق این اسم به خداوند به معنی حافظ دقیق احوال موجود و عالِم به حرکات و گفتار اوست. بنابراین "رقیب"؛ حدّ ترکیبی اسم حفیظ و علیمٌ خواهد بود که گویی در آن وجه ترساندن بنده مدّنظر می باشد، و همین وصف در سوره ی «ق» آیه 18-مَا یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ - به گفته مفسّران بر ملائک نیز اطلاق شده است.
2) "رقیب" به معنی منتظر که در خداوند مفروض نمی باشد. چه انتظار منوط به حالت منتظره در شیء و بالتّبع مادّه است که فرض آن در خدا وجهی ندارد. پس اطلاق این اسم بر خدا بدین معنی نبوده و به لازمش حمل می گردد. یعنی خداوند از عُبّاد انتظار دارد که به کمالشان برسد. در قرآن کریم مصدر این اسم بدین معنی در باب افتعال به صراحت آمده است:«فَارْتَقِبْ إِنَّهُمْ مُرْتَقِبُونَ ». (دخان/59). مسأله ی مراقبه در مورد بنده یکی از حالات بسیار ارزشمند روحانی است که دو مورد قابل بررسی می باشد:
1- مراقبه یعنی این که بنده همیشه و در همه حال متوجّه پروردگار و مستغرق در دریای عظمت و جمال و جلال او باشد و در تمام اعمال و رفتار، خشنودی حق را در نظر بگیرد و آنی از او غافل نگردد.
2- بنده آنچه را که از معنویات و عرفان به دست آورده است مراقبت کند که از دست ندهد و از او سلب توفیق نشود تا مبادا از آنچه که بدان عازم شده و عهد کرده، تخلّف کند.
پس در حقیقت مراقبه این است که بدانیم خداوند بر ما و هرچه می کنیم و می اندیشیم مطلع است؛ او ظاهر و باطن هر موجودی را می بیند و هر انسانی که بدین مرتبه از شناخت و معرفت برسد ظاهر و باطنش در محضر حقتعالی مؤدب خواهد بود و چون خدا را شاهد و ناظر بر اعمال خویش می داند هرگز مرتکب گناه و نافرمانی او نمی شود.
"امیرالمؤمنین علی" علیه السلام در دعای ارزشمند کمیل می فرماید: «بار پروردگارا! هر کار زشت و گناهی را به فرشتگان مأمور خود امر بر نگارش نموده ای همانا که به حفظ آنچه کرده ایم موکل و شاهد بر جوارج من گردانیدی و فوق آن فرشتگان تو، خود مراقب من و شاهد و ناظر بر اعمال من هستی که حتّی به فضل و رحمت خویش آنها را از نظر فرشتگان پنهان و مخفی داشته ای».
و چون زلیخا، "یوسف" صدیق و پاک را دعوت به حرام کرد اوّل برخاست و روی بتی را که به خدایی قبول داشت با پارچه ای کشید؛ "یوسف" علیه السلام گفت تو از سنگی شرم می داری من چگونه از پروردگار آسمانها و زمین شرم نکنم؟! در پایان متذکر می شویم واژه ی «رقیب» در اصل از «رقبه» که به معنی «گردن» است گرفته شده و این معنی یا به خاطر آن است که شخص حافظ و مراقب، گردن کسی را که در حفاظت اوست حفظ می کند (کنایه از این که جان او را حفظ می کند) و یا به خاطر این که گردن می کشد تا برنامه ی پاسداری و حفاظت را انجام دهد.
نویسنده: ملاحبیب الله شریف کاشانی
مترجم و شارح: استاد محمد رسول دریایی
مترجم و شارح: استاد محمد رسول دریایی
منبع: شریف کاشانی، ملاحبیب الله؛ (1383)، خواص و مفاهیم اسماء الله الحُسنی(نامهای زیبای خداوند)، ترجمه ی محمدرسول دریایی، تهران: نشر صائب، چاپ ششم
