باسلام. باید بگویم که مشکل در مهارت تصمیم گیری، تاحدی به بعضی از اشکالات در سبک تربیتی والدین مربوط می شود. معمولاً‌ پایه های اساسی مهارت تصمیم گیری و مسئولیت پذیری، از دوره ی کودکی و نوجوانی و تحت تأثیر مسئولیت هایی که والدین به فرزندان خود محول می کنند، شکل می گیرد. اگر والدین، بیش از حد نسبت به فرزند خود حس مراقبت و دلسوزی داشته باشند، ممکن است همه ی مسئولیت های مربوط به او را نیز خودشان برعهده بگیرند و در نتیجه، مهارت تصمیم گیری و مسئولیت پذیری در فرزند، شکل نخواهد گرفت. همچنین ممکن است که والدین، تاحدی نگرش سلطه گرانه داشته باشند و بر این اعتقاد باشند که آن ها باید خودشان در مورد امور مربوط به فرزندانشان تصمیم بگیرند. به هرحال علت عدم شکل گیری مهارت تصمیم گیری در شما هرچه که باشد، شما به هیچ وجه، محکوم به این نیستید که تاآخر عمر، از کسب این مهارت، محروم باشید. اگرچه کسب این مهارت برای اولین بار، در این سنین دشوارتر است و نیاز به تلاش بیشتری دارد،‌ اما می توانید با تمرین مستمر، این مهارت را در خودتان پرورش دهید. البته این نکته را هم لازم است ذکر کنم که چون چندین سال است که این مشکل در شما نهادینه شده است و به صورت عادت درآمده است، اگر برای حل آن به طور حضوری به یک مشاور مراجعه کنید، بسیار بهتر است. من نکاتی را مطرح می کنم و یک کتاب کاربردی را هم معرفی نمایم، ولی اگر احساس کردید که سرعت پیشرفتتان در حل این مسئله و مسئله ی دومی که اشاره کردید، کند است، بهتر است که حتماً به یک مشاور هم مراجعه کنید تا تلاش های شما برای ایجاد مهارت های رفتاری و اجتماعی موثر، به ثمر بنشیند. در مورد مهارت تصمیم گیری؛ معمولاً مهمترین عاملی که اجازه نمی دهد ما قدرت تصمیم گیری مستقل داشته باشیم، ترس بیش از حد از شکست است. شما هنگامی می توانید به قدرت و مهارت تصمیم گیری، دست یابید که این بینش را برای خودتان نهادینه کنید که هزینه ی طبیعی و غیرقابل اجتناب مهارت تصمیم گیری، این است که گاهی تصمیم شما به نتایج ناخوشایندی هم منجر شود. یعنی باید تاکتیک شما در مورد هر موقعیت تصمیم گیری، این باشد که در درجه ی اول، اطلاعات لازم را از منابع مختلف کسب کنید و با افراد ذی صلاح مشورت کنید. سپس هنگامی که احساس کردید اطلاعاتتان در مورد آن موقعیت خاص، به حد مناسبی رسیده است، باید با قاطعیت و بدون ترس و تردید، یک گزینه را انتخاب نمایید. هنگام تصمیم گیری باید به چند نکته توجه داشته باشید: 1- معمولاً در زندگی روزمره، در موقعیت هایی که مجبور به انتخاب و تصمیم گیری هستیم، هیچ گزینه ای را نمی توانیم با اطمینان صددرصد انتخاب کنیم. به عبارت دیگر معمولاً‌ انتخاب های ما در موقعیت های تصمیم گیری، همواره توأم با درصدی از خطرپذیری است. بنابراین این بینش را برای خودتان نهادینه کنید که برای اتخاذ یک تصمیم نهایی، نیازی به اطمینان صددرصد ندارید و باید تاحدی هم ریسک پذیر باشید. 2- معمولاً در زندگی روزمره، هیچ انتخابی با صددرصد پیامد مثبت یا صددرصد پیامد منفی همراه نیست (البته معمولاً و به استثنای موارد خاص و نادر). بنابراین هنگامی که در یک دوراهی تصمیم گیری، قرار می گیرید، هرگزینه ای را که انتخاب کنید، بلاخره با مزایا و معایب خاص خود همراه است. بهتر است گزینه ای را انتخاب کنید که براساس اطلاعاتی که به دست می آورید دارای حداکثر مزایا و حداقل معایب باشد. ولی عاقلانه نیست که انتظار داشته باشید که انتخاب شما هیچ عیب و پیامد ناخوشایندی به همراه نداشته باشد. در نهایت، در مورد بخش اول سوالتان، توصیه ی من به طور خلاصه، این است که سعی کنید در موقعیت های تصمیم گیری، پس از مشورت و کسب اطلاعات لازم از دیگران، «خودتان» انتخاب نهایی را انجام دهید و مسئولیت این انتخاب را با تمام پیامدهای منفی و مثبت آن بپذیرید. این را بپذیرید که پیامدهای منفی یک انتخاب هم جزئی طبیعی و اجتناب ناپذیر از یک انتخاب است و تا زمانیکه ریسک این پیامدها را نپذیرید نمی توانید به قدرت تصمیم گیری دست یابید. در مورد مهارت های ارتباطی در موقعیت های اجتماعی و بین فردی نیز به نظر می رسد که علت اصلی مسئله ی شما به همان مواردی که اشاره کردم برگردد؛‌ یعنی بعضی از نارسایی ها در تدابیر تربیتی والدین در دوران کودکی و نوجوانی. البته در مورد مهارت های ارتباطی، دو حالت ممکن است وجود داشته باشد: حالت اول این است که شما نحوه ی ارتباط برقرار کردن با دیگران را به خوبی می دانید ولی اضطراب و نگرانی زیاد در موقعیت های اجتماعی، مانع از این می شود که از مهارت های ارتباطی خود، به خوبی استفاده کنید. حالت دوم این است که شما اصلاً نمی دانید که باید در موقعیت های ارتباطی، چگونه تعامل و رفتار کنید. در مورد اول، مشکل به افکار و خودگویی های ذهنی مربوط می شود که با به کارگیری یکسری تکنیک های ذهنی، می توان به حل آن پرداخت. اما در مورد دوم، لازم است که شما مهارت های روابط بین فردی را در خودتان ایجاد کنید. بهترین راه برای ایجاد این مهارت ها توجه دقیق به رفتار دیگران در موقعیت های بین فردی است. یعنی نقاط مثبت رفتارهای دیگران را لازم است که دقیقاً رصد کنید و سپس سعی کنید با توجه به الگوهای رفتاری مناسبی که در دیگران می بینید، این رفتارها را تمرین کنید تا به تدریج بتوانید آن ها را در خودتان نهادینه کنید. در این میان، خیلی مهم است که ترس از شکست را از خودتان دور کنید و همچنین انتظار نداشته باشید که به یکباره، مهارت های ارتباطی شما از صفر به صد برسد. این انتظار را داشته باشید که به تدریج بتوانید اجتماعی تر شوید و مهارت های روابط بین فردی را در خودتان پرورش دهید. البته پرورش این مهارت ها نیز هنگامی میسر خواهد بود که بتوانید به خوبی روی افکارتان کار کنید. من یک کتاب کاربردی را به شما معرفی می کنم که امیدوارم با مطالعه ی دقیق آن بتوانید زمینه های لازم برای ایجاد تغییرات مطلوب را در خوتان ایجاد کنید. کتاب پیشنهادی: «زندگی عاقلانه» تألیف دکتر آلبرت الیس.