پرسش :
زنان کشورهای مسلمان جلوی دیگران روی خود را می گیرند، در این حال جوانان چگونه به یکدیگر علاقه مند می شوند؟
پاسخ :
پاسخ اجمالی:
هرچند بسیاری از بانوان مسلمان با اختیار روی خود را پوشانده و حجاب بیشتری را می پسندند، اما به عقیده بیشتر دانشمندان دینی، پوشاندن صورت لازم و واجب نیست. علاوه بر این، معتقدیم علاقه ای که تنها ناشی از دیدن زیبایی ظاهری صورت طرف مقابل بوده و معیارهای مهم تر دیگر در آن لحاظ نشده باشد، به طور معمول دوام چندانی نخواهد داشت و با از بین رفتن زیبایی و یا مشاهده شخصی زیباتر، این دلبستگی از بین رفته و گاه جای خود را به تنفر خواهد داد! جوانان کشورهای اسلامی، راه های بهتری برای انتخاب همسر مناسب، در اختیار دارند که یکی از آنها، پیشنهاد از طرف والدین و انتخاب نهایی از طرف خود آنان است.
اما از نظر فقهی دین اسلام به پسر اجازه می دهد دختری را که می خواهد با او ازدواج کند ببیند البته بعد از آن که خانواده و دوسشتانش از اوصاف دختر برایش گفتند و او (پسندید) بنای بر عقد و ازدواج دارد در این صورت است که می تواند دختر را ببیند که اگر خوشش آمد با او ازدواج می نماید.
پاسخ تفصیلی:
این پرسش را می توان به چند بخش تقسیم نمود:
1. آیا بانوان مسلمان، مجبور به پوشاندن صورت خود هستند؟ و در نتیجه، پسر و دختر، قبل از ازدواج امکان دیدن یکدیگر را ندارند؟
2. آیا تنها دیدن زیبایی های ظاهری، می تواند دلیل مناسبی برای علاقه مندی جوانان به یکدیگر باشد؟
3. آیا جوانان مسلمان، تنها بر اساس انتخاب والدین خویش، ازدواج می نمایند؟
اکنون، به همین ترتیب به بررسی موارد فوق خواهیم پرداخت:
1. باید بدانیم که با تحلیلی در آیه 59 سوره احزاب، به این حقیقت خواهیم رسید که دلیل و فلسفه حجاب، ایجاد مصونیتی برای بانوان در مقابل آزار و اذیت برخی مردان ناسالم بوده است، نه محدودیت دست و پاگیری برای آنان. به عبارتی دیگر، حجاب برای شناخته شدن به پاکدامنی است و نه برای ناشناس ماندن. [1] بر همین اساس، بانوان با ایمان، تلاش در رعایت این توصیه قرآنی نموده و بسیاری از آنان، خصوصاً خانم های شوهردار با اختیار خودشان احتیاط بیشتری در این زمینه نموده و صورت خود را نیز می پوشاندند. البته، آنچه از بررسی مجموعه آیات و روایات، به دست می آید، این است که چنین احتیاطی، لازم و واجب نیست و بانوان مسلمان؛ به شرط این که آرایش تند و زننده ای نداشته باشند می توانند صورت و دستان خود را تا مچ، نپوشانند. [2] بدین ترتیب، هیچ منعی وجود ندارد که افراد مسلمان و با ایمان بتوانند با مشاهده طرف مقابل و در صورتی که از لحاظ ظاهری او را پسندیدند، با تحقیق بیشتر، از او خواستگاری نمایند. جالب است که بدانید حتی برخی پیشوایان دینی ما نیز به همین طریق، همسری برای خود برگزیدند! به عنوان نمونه، نقل شده است که امام سجاد (ع)، بانویی را در یکی از مناطق مکه دید و او را پسندیده، سپس از او خواستگاری کرده و با او ازدواج نمود! [3] و یا جالب است بدانید پیامبر اکرم (ص) به دختران دم بخت اجازه فرمودند که در نمازهای عید فطر و قربان حضور به هم رسانند، شاید رزق و روزی مناسبی نصیب آنان شود. [4] برخی از دانشمندان دینی، این رزق و روزی را به ازدواج تفسیر نمودند، [5] و با توجه به متن و محتوای روایت، بعید است تفسیر دیگری را بتوان در نظر گرفت و حتی احتمال دارد که این تفسیر، بخشی از روایت باشد، که امام صادق (ع) چنین برداشتی از کلام پیامبر (ص) ارائه فرموده باشد. بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که اسلام با حضور عفیفانه دختران در اجتماعاتی که ممکن است کمکی به ازدواج مناسب آنان باشد، مخالف نبوده و بر همین اساس می بینیم که بانوان، حتی از حضور در خیابان ها و بازارها منع نشده اند، اما به آنان توصیه شده که حتی الامکان از کناره های خیابان عبور نمایند که این خود نوعی نشانگر عفت و وقار آنان باشد. [6] بنابر این، پسران و دختران در جوامع اسلامی نیز می توانند با این که سلامت و پاکدامنی خود را حفظ می نمایند، به یکدیگر علاقه مند شده و با هم ازدواج نمایند. در ضمن، اگر پسری، بعد از تحقیق، تصمیم جدی برای ازدواج با دختری گرفته باشد و قصد هوسبازی و هرزگی نداشته باشد، می تواند قبل از نهایی شدن ازدواج، دختر مورد علاقه خود را دوباره، آزادتر و دقیق تر ببیند، تا بعد از ازدواج، عذر و بهانه ای برای آزار همسر خود نداشته باشد. [7]
2. باید توجه داشت که هرچند زیبایی ظاهری نیز می تواند یکی از انگیزه های ازدواج باشد و از لحاظ اسلام نیز هیچ منعی وجود ندارد که در تعیین همسر آینده خود، زیبایی او را نیز در نظر بگیریم، اما باید بدانیم که در دین ما، سیرت انسانی و اخلاق نیک، بسیار مهم تر از صورت زیبا است. بنابراین، نباید زیبایی ظاهری را دلیل اصلی علاقه مندی به شمار آوریم.
پیامبر اکرم (ص)، داشتن همسر پاک و با ایمان را یکی از راه های سعادت مندی در دنیا و آخرت معرفی نمود، [8] و اصحاب خود را از ازدواج با بانوان زیبایی که رشد و تربیت آنها در محیط مناسبی نبوده، بر حذر داشته است، [9] و نیز بیان فرموده: هر که تنها به خاطر زیبایی، با زنی ازدواج نماید، به آنچه در مورد او می پنداشته، نخواهد رسید و هر مردی که تنها به خاطر مال و ثروت زنی، او را به همسری برگزیند، خداوند نظر لطف خود را از او برداشته و تنها همان مال را پشتوانه او قرار می دهد، پس به دینداری همسر آینده خود توجه نمایید. [10] همچنین در روایات تأکید شده ازدواجی که تنها به دلیل زیبایی طرف مقابل باشد، جز دردسر و گرفتاری، سرانجامی نخواهد داشت. [11] طبیعی است که آن علاقه مندی که تنها از زیبایی صورت سرچشمه گرفته باشد، با دیدن صورتی زیباتر از بین خواهد رفت و جای خود را به کینه و تنفر خواهد داد، یا اگر همسر زیبای او به دلیل یکی از مواردی که ممکن است در زندگی هر انسانی اتفاق افتد، زیبایی خود را از دست بدهد، دیگر برای او جایگاه و منزلتی نخواهد داشت.
بنابراین، نمی توان زیبایی را، به عنوان تنها معیاری که به موجب آن، پسر و دختر به هم علاقه مند می شوند، در نظر گرفت، بلکه معیارهای بسیار مهم تری؛ مانند میزان دانش، نجابت خانوادگی، پاکدامنی و ... وجود دارند که توجه به آنها می تواند، ازدواج موفق تری را به دنبال داشته باشد.
3. اما در مورد آن بخشی که اظهار شده: جوانان در کشورهای اسلامی نمی توانند همسر خود را انتخاب نمایند، بلکه باید در برابر انتخاب والدین خود تسلیم باشند، باید گفت: روشی که اکنون در کشور ما و برخی کشورهای دیگر وجود دارد؛ این است که به طور معمول، والدین پسر، دختری را برای او در نظر می گیرند سپس مراحل بعدی ازدواج دنبال می شود. این مسئله ای نیست که دین اسلام، آن را بر مسلمانان تحمیل نموده باشد، بلکه عرفی است که در طول زمان شکل گرفته و به همین دلیل، نمی توان مزایا و معایب آن را به حساب اسلام گذاشت و هیچ منعی نیز وجود ندارد که این روند، برعکس باشد، یعنی طرفین (پسر یا دختر)، ابتدا خود شخصی را برای ازدواج در نظر گرفته و سپس با مشورت والدین، تصمیم نهایی را اتخاذ نمایند.
با این وجود، باید به این نکته توجه نمود که حتی در موضوع عرفی گزینش همسر توسط والدین؛ در بیشتر موارد انتخاب با والدین نیست، بلکه آنان با در نظر گرفتن تجارب خود و با توجه به آشنایی با روحیه و تمایلات فرزندانشان، شخصی را به او پیشنهاد می نمایند، اما در نهایت، این فرزندان هستند که با دیدن طرف مقابل و گفت و گو با او و بررسی نقاط ضعف و قوت، انتخاب نهایی را انجام می دهند. براین اساس، در این سیستم نیز، والدین، پیشنهاد دهنده هستند و نه انتخاب کننده.
به نظر می رسد حتی در دنیای امروز در بیشتر موارد چنین عرفی، روش مناسبی برای آغاز یک زندگی مشترک باشد، چون در این روش، هم توافق زوجین مد نظر بوده و هم رضایت و پشتیبانی والدین، که می تواند موجب استحکام بنیاد خانواده باشد.
در نهایت، ذکر این نکته نیز ضروری است که خداوند به راحتی می تواند در قلب زوجینی که با در نظر داشتن آموزه های دینی و با توکل بر او اقدام به ازدواج نموده اند، علاقه مندی و محبت به یکدیگر را قرار دهد، [12] حتی اگر آن دو، قبل از ازدواج هیچ سابقه آشنایی با یکدیگر نداشته باشند؛ چراکه علاقه مندی دائم و محبت واقعی، آن گاه ظاهر می شود که مدتی از زندگی مشترک بگذرد و اخلاق و خصوصیات واقعی طرفین، برای یکدیگر آشکار شود، و گرنه قبل از ازدواج و در ملاقات های خیابانی و حتی در اوایل زندگی مشترک، هر یک از طرفین، به گونه ای نقش بازی می نمایند که طرف مقابل، از ویژگی ها و روحیات منفی او آگاه نشود. به عبارتی دیگر، نوعی علاقه مندی مصنوعی و کاذب میان آنان وجود خواهد داشت که هر لحظه، امکان فرو ریختن آن نیز وجود دارد، و اسلام چنین علاقه مندی متزلزلی را نپسندیده، بلکه به خانواده ای می اندیشد که خیر دنیا و آخرت زوجین، در آن نهفته باشد.
اما از نظر فقهی دین اسلام به پسر اجازه می دهد دختری را که می خواهد با او ازدواج کند ببیند البته بعد از آن که خانواده یا دوسشتانش از اوصاف دختر برایش گفتند و او (پسندید) و بنا بر عقد و ازدواج دارد در این صورت است که می تواند دختر را ببیند که اگر خوشش آمد با او ازدواج می نماید.
پی نوشتها:
[1] در این زمینه می توانیدislamquest.net/fa/archive/question/3938 را نیز مطالعه بفرمایید.
[2] مطالعه پرسش islamquest.net/fa/archive/question/536، توضیحات بیشتری را در اختیارتان قرار خواهد داد.
[3] حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، ج 20، ص 75، ح 25072، مؤسسه آل البیت، قم، 1409 هـ ق.
[4] شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج 3، ص 287، ح 14، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1365 هـ ش. دختران دم بخت، ترجمه جمله "للنساء العواتق" در روایت است . ر.ک: لسان العرب، ج 10، ص 235.
[5] محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج 6، ص 145، ح 6656، مؤسسه آل البیت، قم، 1408 هـ ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 87، ص 374، موسسه الوفاء، بیروت، 1404 ه ق و ... .
[6] شیخ طوسی، الامالی، ص 660 – 659، ح 1364، انتشارات دار الثقافة، قم، 1414 هـ ق.
[7] حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، ج 20، ص 87، باب 36(در این باب روایات متعددی در این زمینه وجود دارد)، در ارتباط با دیدن دختر، قبل از ازدواج، پاسخ islamquest.net/fa/archive/question/4066 نیز اطلاعات مفیدی در اختیارتان قرار خواهد داد.
[8] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار ، ج 100، ص 237، ح 38.
[9] حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، ج 20، ص 35، ح 24963.
[10] همان، ج 20، ص 50، ح 25007.
[11] همان، ج 20، ص 53 – 52، ح 25014.
[12] روم، 21، "و جعل بینکم مودة و رحمة".
منبع: www.islamquest.net
پاسخ اجمالی:
هرچند بسیاری از بانوان مسلمان با اختیار روی خود را پوشانده و حجاب بیشتری را می پسندند، اما به عقیده بیشتر دانشمندان دینی، پوشاندن صورت لازم و واجب نیست. علاوه بر این، معتقدیم علاقه ای که تنها ناشی از دیدن زیبایی ظاهری صورت طرف مقابل بوده و معیارهای مهم تر دیگر در آن لحاظ نشده باشد، به طور معمول دوام چندانی نخواهد داشت و با از بین رفتن زیبایی و یا مشاهده شخصی زیباتر، این دلبستگی از بین رفته و گاه جای خود را به تنفر خواهد داد! جوانان کشورهای اسلامی، راه های بهتری برای انتخاب همسر مناسب، در اختیار دارند که یکی از آنها، پیشنهاد از طرف والدین و انتخاب نهایی از طرف خود آنان است.
اما از نظر فقهی دین اسلام به پسر اجازه می دهد دختری را که می خواهد با او ازدواج کند ببیند البته بعد از آن که خانواده و دوسشتانش از اوصاف دختر برایش گفتند و او (پسندید) بنای بر عقد و ازدواج دارد در این صورت است که می تواند دختر را ببیند که اگر خوشش آمد با او ازدواج می نماید.
پاسخ تفصیلی:
این پرسش را می توان به چند بخش تقسیم نمود:
1. آیا بانوان مسلمان، مجبور به پوشاندن صورت خود هستند؟ و در نتیجه، پسر و دختر، قبل از ازدواج امکان دیدن یکدیگر را ندارند؟
2. آیا تنها دیدن زیبایی های ظاهری، می تواند دلیل مناسبی برای علاقه مندی جوانان به یکدیگر باشد؟
3. آیا جوانان مسلمان، تنها بر اساس انتخاب والدین خویش، ازدواج می نمایند؟
اکنون، به همین ترتیب به بررسی موارد فوق خواهیم پرداخت:
1. باید بدانیم که با تحلیلی در آیه 59 سوره احزاب، به این حقیقت خواهیم رسید که دلیل و فلسفه حجاب، ایجاد مصونیتی برای بانوان در مقابل آزار و اذیت برخی مردان ناسالم بوده است، نه محدودیت دست و پاگیری برای آنان. به عبارتی دیگر، حجاب برای شناخته شدن به پاکدامنی است و نه برای ناشناس ماندن. [1] بر همین اساس، بانوان با ایمان، تلاش در رعایت این توصیه قرآنی نموده و بسیاری از آنان، خصوصاً خانم های شوهردار با اختیار خودشان احتیاط بیشتری در این زمینه نموده و صورت خود را نیز می پوشاندند. البته، آنچه از بررسی مجموعه آیات و روایات، به دست می آید، این است که چنین احتیاطی، لازم و واجب نیست و بانوان مسلمان؛ به شرط این که آرایش تند و زننده ای نداشته باشند می توانند صورت و دستان خود را تا مچ، نپوشانند. [2] بدین ترتیب، هیچ منعی وجود ندارد که افراد مسلمان و با ایمان بتوانند با مشاهده طرف مقابل و در صورتی که از لحاظ ظاهری او را پسندیدند، با تحقیق بیشتر، از او خواستگاری نمایند. جالب است که بدانید حتی برخی پیشوایان دینی ما نیز به همین طریق، همسری برای خود برگزیدند! به عنوان نمونه، نقل شده است که امام سجاد (ع)، بانویی را در یکی از مناطق مکه دید و او را پسندیده، سپس از او خواستگاری کرده و با او ازدواج نمود! [3] و یا جالب است بدانید پیامبر اکرم (ص) به دختران دم بخت اجازه فرمودند که در نمازهای عید فطر و قربان حضور به هم رسانند، شاید رزق و روزی مناسبی نصیب آنان شود. [4] برخی از دانشمندان دینی، این رزق و روزی را به ازدواج تفسیر نمودند، [5] و با توجه به متن و محتوای روایت، بعید است تفسیر دیگری را بتوان در نظر گرفت و حتی احتمال دارد که این تفسیر، بخشی از روایت باشد، که امام صادق (ع) چنین برداشتی از کلام پیامبر (ص) ارائه فرموده باشد. بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت که اسلام با حضور عفیفانه دختران در اجتماعاتی که ممکن است کمکی به ازدواج مناسب آنان باشد، مخالف نبوده و بر همین اساس می بینیم که بانوان، حتی از حضور در خیابان ها و بازارها منع نشده اند، اما به آنان توصیه شده که حتی الامکان از کناره های خیابان عبور نمایند که این خود نوعی نشانگر عفت و وقار آنان باشد. [6] بنابر این، پسران و دختران در جوامع اسلامی نیز می توانند با این که سلامت و پاکدامنی خود را حفظ می نمایند، به یکدیگر علاقه مند شده و با هم ازدواج نمایند. در ضمن، اگر پسری، بعد از تحقیق، تصمیم جدی برای ازدواج با دختری گرفته باشد و قصد هوسبازی و هرزگی نداشته باشد، می تواند قبل از نهایی شدن ازدواج، دختر مورد علاقه خود را دوباره، آزادتر و دقیق تر ببیند، تا بعد از ازدواج، عذر و بهانه ای برای آزار همسر خود نداشته باشد. [7]
2. باید توجه داشت که هرچند زیبایی ظاهری نیز می تواند یکی از انگیزه های ازدواج باشد و از لحاظ اسلام نیز هیچ منعی وجود ندارد که در تعیین همسر آینده خود، زیبایی او را نیز در نظر بگیریم، اما باید بدانیم که در دین ما، سیرت انسانی و اخلاق نیک، بسیار مهم تر از صورت زیبا است. بنابراین، نباید زیبایی ظاهری را دلیل اصلی علاقه مندی به شمار آوریم.
پیامبر اکرم (ص)، داشتن همسر پاک و با ایمان را یکی از راه های سعادت مندی در دنیا و آخرت معرفی نمود، [8] و اصحاب خود را از ازدواج با بانوان زیبایی که رشد و تربیت آنها در محیط مناسبی نبوده، بر حذر داشته است، [9] و نیز بیان فرموده: هر که تنها به خاطر زیبایی، با زنی ازدواج نماید، به آنچه در مورد او می پنداشته، نخواهد رسید و هر مردی که تنها به خاطر مال و ثروت زنی، او را به همسری برگزیند، خداوند نظر لطف خود را از او برداشته و تنها همان مال را پشتوانه او قرار می دهد، پس به دینداری همسر آینده خود توجه نمایید. [10] همچنین در روایات تأکید شده ازدواجی که تنها به دلیل زیبایی طرف مقابل باشد، جز دردسر و گرفتاری، سرانجامی نخواهد داشت. [11] طبیعی است که آن علاقه مندی که تنها از زیبایی صورت سرچشمه گرفته باشد، با دیدن صورتی زیباتر از بین خواهد رفت و جای خود را به کینه و تنفر خواهد داد، یا اگر همسر زیبای او به دلیل یکی از مواردی که ممکن است در زندگی هر انسانی اتفاق افتد، زیبایی خود را از دست بدهد، دیگر برای او جایگاه و منزلتی نخواهد داشت.
بنابراین، نمی توان زیبایی را، به عنوان تنها معیاری که به موجب آن، پسر و دختر به هم علاقه مند می شوند، در نظر گرفت، بلکه معیارهای بسیار مهم تری؛ مانند میزان دانش، نجابت خانوادگی، پاکدامنی و ... وجود دارند که توجه به آنها می تواند، ازدواج موفق تری را به دنبال داشته باشد.
3. اما در مورد آن بخشی که اظهار شده: جوانان در کشورهای اسلامی نمی توانند همسر خود را انتخاب نمایند، بلکه باید در برابر انتخاب والدین خود تسلیم باشند، باید گفت: روشی که اکنون در کشور ما و برخی کشورهای دیگر وجود دارد؛ این است که به طور معمول، والدین پسر، دختری را برای او در نظر می گیرند سپس مراحل بعدی ازدواج دنبال می شود. این مسئله ای نیست که دین اسلام، آن را بر مسلمانان تحمیل نموده باشد، بلکه عرفی است که در طول زمان شکل گرفته و به همین دلیل، نمی توان مزایا و معایب آن را به حساب اسلام گذاشت و هیچ منعی نیز وجود ندارد که این روند، برعکس باشد، یعنی طرفین (پسر یا دختر)، ابتدا خود شخصی را برای ازدواج در نظر گرفته و سپس با مشورت والدین، تصمیم نهایی را اتخاذ نمایند.
با این وجود، باید به این نکته توجه نمود که حتی در موضوع عرفی گزینش همسر توسط والدین؛ در بیشتر موارد انتخاب با والدین نیست، بلکه آنان با در نظر گرفتن تجارب خود و با توجه به آشنایی با روحیه و تمایلات فرزندانشان، شخصی را به او پیشنهاد می نمایند، اما در نهایت، این فرزندان هستند که با دیدن طرف مقابل و گفت و گو با او و بررسی نقاط ضعف و قوت، انتخاب نهایی را انجام می دهند. براین اساس، در این سیستم نیز، والدین، پیشنهاد دهنده هستند و نه انتخاب کننده.
به نظر می رسد حتی در دنیای امروز در بیشتر موارد چنین عرفی، روش مناسبی برای آغاز یک زندگی مشترک باشد، چون در این روش، هم توافق زوجین مد نظر بوده و هم رضایت و پشتیبانی والدین، که می تواند موجب استحکام بنیاد خانواده باشد.
در نهایت، ذکر این نکته نیز ضروری است که خداوند به راحتی می تواند در قلب زوجینی که با در نظر داشتن آموزه های دینی و با توکل بر او اقدام به ازدواج نموده اند، علاقه مندی و محبت به یکدیگر را قرار دهد، [12] حتی اگر آن دو، قبل از ازدواج هیچ سابقه آشنایی با یکدیگر نداشته باشند؛ چراکه علاقه مندی دائم و محبت واقعی، آن گاه ظاهر می شود که مدتی از زندگی مشترک بگذرد و اخلاق و خصوصیات واقعی طرفین، برای یکدیگر آشکار شود، و گرنه قبل از ازدواج و در ملاقات های خیابانی و حتی در اوایل زندگی مشترک، هر یک از طرفین، به گونه ای نقش بازی می نمایند که طرف مقابل، از ویژگی ها و روحیات منفی او آگاه نشود. به عبارتی دیگر، نوعی علاقه مندی مصنوعی و کاذب میان آنان وجود خواهد داشت که هر لحظه، امکان فرو ریختن آن نیز وجود دارد، و اسلام چنین علاقه مندی متزلزلی را نپسندیده، بلکه به خانواده ای می اندیشد که خیر دنیا و آخرت زوجین، در آن نهفته باشد.
اما از نظر فقهی دین اسلام به پسر اجازه می دهد دختری را که می خواهد با او ازدواج کند ببیند البته بعد از آن که خانواده یا دوسشتانش از اوصاف دختر برایش گفتند و او (پسندید) و بنا بر عقد و ازدواج دارد در این صورت است که می تواند دختر را ببیند که اگر خوشش آمد با او ازدواج می نماید.
پی نوشتها:
[1] در این زمینه می توانیدislamquest.net/fa/archive/question/3938 را نیز مطالعه بفرمایید.
[2] مطالعه پرسش islamquest.net/fa/archive/question/536، توضیحات بیشتری را در اختیارتان قرار خواهد داد.
[3] حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، ج 20، ص 75، ح 25072، مؤسسه آل البیت، قم، 1409 هـ ق.
[4] شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج 3، ص 287، ح 14، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1365 هـ ش. دختران دم بخت، ترجمه جمله "للنساء العواتق" در روایت است . ر.ک: لسان العرب، ج 10، ص 235.
[5] محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج 6، ص 145، ح 6656، مؤسسه آل البیت، قم، 1408 هـ ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 87، ص 374، موسسه الوفاء، بیروت، 1404 ه ق و ... .
[6] شیخ طوسی، الامالی، ص 660 – 659، ح 1364، انتشارات دار الثقافة، قم، 1414 هـ ق.
[7] حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، ج 20، ص 87، باب 36(در این باب روایات متعددی در این زمینه وجود دارد)، در ارتباط با دیدن دختر، قبل از ازدواج، پاسخ islamquest.net/fa/archive/question/4066 نیز اطلاعات مفیدی در اختیارتان قرار خواهد داد.
[8] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار ، ج 100، ص 237، ح 38.
[9] حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، ج 20، ص 35، ح 24963.
[10] همان، ج 20، ص 50، ح 25007.
[11] همان، ج 20، ص 53 – 52، ح 25014.
[12] روم، 21، "و جعل بینکم مودة و رحمة".
منبع: www.islamquest.net
