پرسش :
آیا در قرآن کریم، اشاره‌ای به یاران امام مهدی (عج) شده است؟
پاسخ :
آیات بسیاری در قرآن کریم وجود دارند که امامان معصوم علیهم السلام آن‌ها را به وجود مقدس امام مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشریف تفسیر نموده‌اند. اما برخی از این آیات نیز در تفسیر ائمه علیهم السلام به یاران امام مهدی نسبت داده شده‌اند. در ادامه به چند مورد از این آیات اشاره می‌شود:
آیه اول
«وَلَئِنْ أخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إلَی اُمَّة مَعْدُودَة لَیَقُولُنَّ ما یَحْبِسُهُ أَلا یَوْمَ یَأتِیهِمْ لَیْسَ مَصْرُوفاً عَنْهُمْ وَحاقَ بِهِمْ مَا كانُوْا بِهِ یَسْتَهْزِءوُنَ؛ اگر ما عذاب را تا (آمدن) "امّت معدوده" از آن‌ها به تأخیر بیندازیم، می‌گویند: "چه چیز آن را بازمی‌دارد؟" آگاه باش! هنگامی كه آن روز بیاید، عذاب از آن‌ها برگردانده نمی‌شود و آنچه را كه مسخره می‌كردند، آن‌ها را فرو خواهد گرفت».(1)
در روایتی از امام باقر علیه السلام آمده است که در تفسیر این آیه فرمودند: «منظور از "امّت معدوده" (امّت شمرده شده)، همان اصحاب مهدی در آخرالزمان هستند كه 313 نفر به تعداد اهل "بدر" می‌باشند و همان گونه كه پاره‌های ابر پاییزی به هم می‌پیوندند، آنان نیز در آن واحد (نزد آن حضرت) گرد می‌آیند».(2)
در حدیثی از امام صادق علیه السلام نیز آمده است: « منظور از "عذاب" خروج قائم است (كه سبب معذب شدن كافران می باشد) و منظور از "امّت معدوده" اصحاب اوست كه به تعداد اهل بدر هستند».(3)
آیه دوم
«ألَّذِینَ اِنْ مَكَّنّاهُمْ فی الاَْرْضِ أَقامُوا الصَّلوةَ وَءاتَوُا الزَّكوةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ للهِِ عاقِبَةُ الاُْمُور؛ همان كسانی كه چون در زمین به آن‌ها فرمانروایی دهیم، نماز را به پا می‌دارند و زكات را می‌پردازند و به نیكی فرمان می‌دهند و از زشتی بازمی‌دارند و فرجام كارها از آنِ خداست».(4)
امام باقر علیه السلام در تفسیر آین آیه شریفه فرموده‌اند: «این آیه درباره مهدی و یاران او نازل شده است. خداوند منان، شرق و غرب جهان را تحت سیطره آن‌ها در می‌آورد و دین را به وسیله آن‌ها در جهان آشكار می‌سازد و دیگر از ظلم و ستم‌ها و بدعت‌ها نشانی در روی زمین باقی نمی‌ماند».(5)
آیه سوم
«فَاسْتَبِقُوا الخَیْرَاتِ أَیْنَ ما تَكوُنُوا یَأْتِ بِكُمُ اللهُ جَمِیعاً؛ پس در كارهای نیک بر یكدیگر پیشی گیرید. هر كجا كه باشید، خداوند همگی شما را می‌آورد».(6)
در سخنی از امام باقر علیه السلام در تفسیر این آیه آمده است: «منظور از خیرات، ولایت اهل‌بیت است و منظور از "یَأْتِ بِكُمُ اللهُ جَمِیعاً"، 313 تن از یاران قائم می‌باشند ... به خدا سوگند! در یک لحظه همچون قطعات ابر پاییزی گرد آمده، پیرامون شمع وجودش حلقه می‌زنند و در میان ركن و مقام با او بیعت می‌كنند و همراه او پیمان نامه‌ای از رسول اكرم صلّی الله علیه و آله است كه آن را ـ امامان معصوم علیهم السلام ـ یكی پس از دیگری به ارث بردهاند».(7)
آیه چهارم
«وَعَدَ اللّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی اْلارْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا یَعْبُدُونَنی لا یُشْرِکُونَ بی شَیْئًا وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ؛ خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام دادهاند وعده می‌دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آن‌ها خلافت روی زمین را بخشید و دین و آیینی را که برای آنان پسندیده، پابرجا و ریشهدار خواهد ساخت؛ و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدل می‌کند، آنچنان که تنها مرا می‌پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت و کسانی که پس از آن کافر شوند، آن‌ها فاسقانند».(8)
امام زین العابدین علیه السلام پس از قرائت این آیه شریفه فرمودند: «به خدا سوگن! آن‌ها دوستان ـ و شیعیان ـ ما اهل‌بیت هستند. خداوند به وسیله مردی از ما كه مهدی این امّت است، وعده‌ای را كه در این آیه به مؤمنان صالح داده، تحقق خواهد بخشید. رسول خدا در حق مهدی فرموده است: اگر از عمر دنیا به جز یک روز باقی نباشد، خداوند آن روز را طولانی می‌گرداند تا مردی از عترت من بیاید كه هم نام من است؛ او جهان را پر از عدل و داد نماید، آن چنان كه پر از ظلم و ستم شده باشد».(9)
آیه پنجم
«مَنْ یَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللهُ بِقَوْم یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّة عَلَی الْمُؤْمِنینَ أَعِزَّة عَلَی الْكافِرِینَ؛ هر كس از شما از دین خود برگردد، به زودی خداوند گروهی را می‌آورد كه دوستشان دارد و آن‌ها نیز او را دوست دارند. در برابر مؤمنان، فروتن و در برابر كافران، سرسخت و نیرومند هستند».(10)
در حدیثی از امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه آمده است: «صاحب الامر در پناه خدا محفوظ است. اگر همه مردم از بین بروند، خداوند یاران او را خواهد آورد. آنان كسانی هستند كه خدا در باره آن‌ها فرموده است: "اگر اینها بدان كفر ورزند، ما گروهی دیگر را بر آنان گماریم كه بدان كافر نباشند"(11) و آنان هستند كسانی كه در باره آن‌ها فرموده است: "خداوند گروهی را می‌آورد كه دوستشان دارد و آن‌ها نیز او را دوست دارند. در برابر مؤمنان، فروتن و در برابر كافران، سرسخت و نیرومند هستند"».(12)
بنا بر تفسیر این آیات، صفات یاران امام مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشریف را می‌توان این چنین بر شمرد: دارای قدرت فوق العاده ای هستند كه در یک لحظه از مكان‌های مختلف به مكه می‌روند و به آن حضرت ملحق می‌شوند. آن‌ها محبوب خدا هستند و خداوند محبوب آنان. خدا، آن‌ها را در زمین توانایی و فرمانروایی می‌دهد و به دست آن‌ها، كافران را عذاب می‌كند. آنان نماز را به پا می‌دارند و زكات را می‌پردازند. به نیكی‌ها امر می‌كنند و از بدی‌ها بازمی‌دارند.
پی‌نوشت‌ها:
1. سوره هود، آیه 8.
2. ینابیع المودّة، ج 3، ص 241.
3. غیبت نعمانی، ص 241.
4. سوره حج، آیه 41.
5. بحارالانوار، ج 51، ص 47 و 48.
6. سوره بقره، آیه 148.
7. غیبت نعمانی، ص 282.
8. سوره نور، آیه 55.
9. تفسیر مجمع البیان، ج 7، ص 240.
10. سوره مائده، آیه 54.
11. سوره انعام، آیه 89.
12. ینابیع المودّة، ج 3 ، ص 237.
آیات بسیاری در قرآن کریم وجود دارند که امامان معصوم علیهم السلام آن‌ها را به وجود مقدس امام مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشریف تفسیر نموده‌اند. اما برخی از این آیات نیز در تفسیر ائمه علیهم السلام به یاران امام مهدی نسبت داده شده‌اند. در ادامه به چند مورد از این آیات اشاره می‌شود:
آیه اول
«وَلَئِنْ أخَّرْنا عَنْهُمُ الْعَذابَ إلَی اُمَّة مَعْدُودَة لَیَقُولُنَّ ما یَحْبِسُهُ أَلا یَوْمَ یَأتِیهِمْ لَیْسَ مَصْرُوفاً عَنْهُمْ وَحاقَ بِهِمْ مَا كانُوْا بِهِ یَسْتَهْزِءوُنَ؛ اگر ما عذاب را تا (آمدن) "امّت معدوده" از آن‌ها به تأخیر بیندازیم، می‌گویند: "چه چیز آن را بازمی‌دارد؟" آگاه باش! هنگامی كه آن روز بیاید، عذاب از آن‌ها برگردانده نمی‌شود و آنچه را كه مسخره می‌كردند، آن‌ها را فرو خواهد گرفت».(1)
در روایتی از امام باقر علیه السلام آمده است که در تفسیر این آیه فرمودند: «منظور از "امّت معدوده" (امّت شمرده شده)، همان اصحاب مهدی در آخرالزمان هستند كه 313 نفر به تعداد اهل "بدر" می‌باشند و همان گونه كه پاره‌های ابر پاییزی به هم می‌پیوندند، آنان نیز در آن واحد (نزد آن حضرت) گرد می‌آیند».(2)
در حدیثی از امام صادق علیه السلام نیز آمده است: « منظور از "عذاب" خروج قائم است (كه سبب معذب شدن كافران می باشد) و منظور از "امّت معدوده" اصحاب اوست كه به تعداد اهل بدر هستند».(3)
آیه دوم
«ألَّذِینَ اِنْ مَكَّنّاهُمْ فی الاَْرْضِ أَقامُوا الصَّلوةَ وَءاتَوُا الزَّكوةَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ للهِِ عاقِبَةُ الاُْمُور؛ همان كسانی كه چون در زمین به آن‌ها فرمانروایی دهیم، نماز را به پا می‌دارند و زكات را می‌پردازند و به نیكی فرمان می‌دهند و از زشتی بازمی‌دارند و فرجام كارها از آنِ خداست».(4)
امام باقر علیه السلام در تفسیر آین آیه شریفه فرموده‌اند: «این آیه درباره مهدی و یاران او نازل شده است. خداوند منان، شرق و غرب جهان را تحت سیطره آن‌ها در می‌آورد و دین را به وسیله آن‌ها در جهان آشكار می‌سازد و دیگر از ظلم و ستم‌ها و بدعت‌ها نشانی در روی زمین باقی نمی‌ماند».(5)
آیه سوم
«فَاسْتَبِقُوا الخَیْرَاتِ أَیْنَ ما تَكوُنُوا یَأْتِ بِكُمُ اللهُ جَمِیعاً؛ پس در كارهای نیک بر یكدیگر پیشی گیرید. هر كجا كه باشید، خداوند همگی شما را می‌آورد».(6)
در سخنی از امام باقر علیه السلام در تفسیر این آیه آمده است: «منظور از خیرات، ولایت اهل‌بیت است و منظور از "یَأْتِ بِكُمُ اللهُ جَمِیعاً"، 313 تن از یاران قائم می‌باشند ... به خدا سوگند! در یک لحظه همچون قطعات ابر پاییزی گرد آمده، پیرامون شمع وجودش حلقه می‌زنند و در میان ركن و مقام با او بیعت می‌كنند و همراه او پیمان نامه‌ای از رسول اكرم صلّی الله علیه و آله است كه آن را ـ امامان معصوم علیهم السلام ـ یكی پس از دیگری به ارث بردهاند».(7)
آیه چهارم
«وَعَدَ اللّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی اْلارْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا یَعْبُدُونَنی لا یُشْرِکُونَ بی شَیْئًا وَ مَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ؛ خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام دادهاند وعده می‌دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آن‌ها خلافت روی زمین را بخشید و دین و آیینی را که برای آنان پسندیده، پابرجا و ریشهدار خواهد ساخت؛ و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدل می‌کند، آنچنان که تنها مرا می‌پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت و کسانی که پس از آن کافر شوند، آن‌ها فاسقانند».(8)
امام زین العابدین علیه السلام پس از قرائت این آیه شریفه فرمودند: «به خدا سوگن! آن‌ها دوستان ـ و شیعیان ـ ما اهل‌بیت هستند. خداوند به وسیله مردی از ما كه مهدی این امّت است، وعده‌ای را كه در این آیه به مؤمنان صالح داده، تحقق خواهد بخشید. رسول خدا در حق مهدی فرموده است: اگر از عمر دنیا به جز یک روز باقی نباشد، خداوند آن روز را طولانی می‌گرداند تا مردی از عترت من بیاید كه هم نام من است؛ او جهان را پر از عدل و داد نماید، آن چنان كه پر از ظلم و ستم شده باشد».(9)
آیه پنجم
«مَنْ یَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللهُ بِقَوْم یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّة عَلَی الْمُؤْمِنینَ أَعِزَّة عَلَی الْكافِرِینَ؛ هر كس از شما از دین خود برگردد، به زودی خداوند گروهی را می‌آورد كه دوستشان دارد و آن‌ها نیز او را دوست دارند. در برابر مؤمنان، فروتن و در برابر كافران، سرسخت و نیرومند هستند».(10)
در حدیثی از امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه آمده است: «صاحب الامر در پناه خدا محفوظ است. اگر همه مردم از بین بروند، خداوند یاران او را خواهد آورد. آنان كسانی هستند كه خدا در باره آن‌ها فرموده است: "اگر اینها بدان كفر ورزند، ما گروهی دیگر را بر آنان گماریم كه بدان كافر نباشند"(11) و آنان هستند كسانی كه در باره آن‌ها فرموده است: "خداوند گروهی را می‌آورد كه دوستشان دارد و آن‌ها نیز او را دوست دارند. در برابر مؤمنان، فروتن و در برابر كافران، سرسخت و نیرومند هستند"».(12)
بنا بر تفسیر این آیات، صفات یاران امام مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشریف را می‌توان این چنین بر شمرد: دارای قدرت فوق العاده ای هستند كه در یک لحظه از مكان‌های مختلف به مكه می‌روند و به آن حضرت ملحق می‌شوند. آن‌ها محبوب خدا هستند و خداوند محبوب آنان. خدا، آن‌ها را در زمین توانایی و فرمانروایی می‌دهد و به دست آن‌ها، كافران را عذاب می‌كند. آنان نماز را به پا می‌دارند و زكات را می‌پردازند. به نیكی‌ها امر می‌كنند و از بدی‌ها بازمی‌دارند.
پی‌نوشت‌ها:
1. سوره هود، آیه 8.
2. ینابیع المودّة، ج 3، ص 241.
3. غیبت نعمانی، ص 241.
4. سوره حج، آیه 41.
5. بحارالانوار، ج 51، ص 47 و 48.
6. سوره بقره، آیه 148.
7. غیبت نعمانی، ص 282.
8. سوره نور، آیه 55.
9. تفسیر مجمع البیان، ج 7، ص 240.
10. سوره مائده، آیه 54.
11. سوره انعام، آیه 89.
12. ینابیع المودّة، ج 3 ، ص 237.
