پرسش :

مرحوم مادرم، که مستطیع بوده، سال گذشته براى حجّ تمتع ثبت نام کرد، امّا متأسّفانه بعد از ثبت نام وفات یافت. ورّاث او، حقیر و دو پسر دیگر و یک دختر مى باشیم. دختر آن مرحومه نیز بعد از مادر فوت کرده است. اینک که قرعه براى حجّ سال جارى بنامش اصابت کرده، برادرانم طىّ موافقت نامه اى، رضایت داده اند که حقیر (که اولاد ارشد مى باشم) به نیابت از او حجّ مذکور را برگزار نمایم. امّا شوهر خواهر متوّفایم به ادّعاى این که من یکى از ورّاث مادرتان (به واسطه فوت خواهرتان بعد از او) مى باشم، راضى به انجام حجّ مذکور نیستم، و تا سهم الارث همسرم را برابر قیمت فعلى حجّ تمتّع (که در بازار آزاد مى خرند)، ندهید، امضا نمى کنم. با توجّه به عرایض بالا، استدعا دارد بیان فرمایید: الف) تتّمه مخارج حجّ فوق الذّکر (که طبق فیش مزبور، بلدى مى باشد) از اصل ترکه مادرمان پرداخت مى گردد، یا از ثلث آن؟ ب) در میان ورّاث آن مرحومه، چه کسى سزاوارتر است که حجّ مزبور را به نیابت از آن مرحومه انجام دهد؟

پاسخ :
این مساله چند حالت دارد: نخست این که مادر شما مى توانسته حجّ برود و کوتاهى کرده، در این صورت، حجّ بر او واجب شده و باید از ترکه او برداشته شود، ولى باید حجّ بلدى را به حجّ میقاتى تبدیل کرد، و تفاوت آن در میان ورثه تقسیم شود. مگر این که ورثه رضایت دهند.

دوّم: این که مادر جز از طریق فیش حجّ نمى توانسته به حجّ برود، ولى وصیّت کرده که با آن فیش، براى او حج بجا آورند. هرگاه این وصیّت زاید بر ثلث مال او نباشد، باید عملى شود و ورثه حقّى ندارند.
سوّم: این که نه مستطیع بوده که حجّ آزاد بجا آورد، و نه وصیّت کرده، بلکه فقط فیش حجّ داشته است. در این صورت حجّ بر او واجب نیست، و آن فیش تعلّق به همه ورثه دارد، و باید بقیّه ورثه یا رضایت دهند و یا سهم آنها به قیمت روز پرداخته شود. ضمناً توجّه داشته باشید در صورت اوّل و دوّم فقط هزینه گوسفند و لباس احرام را مى توان از مال میّت برداشت، نه چیز دیگر.
جواب: اگر وصیّت کرده، شخصى که درباره او وصیّت شده اَوْلى است. در غیر این صورت، هر کدام که ورثه توافق کنند اولى است.

منبع: makarem.ir