پرسش :
1) اگر پزشک روش یا دارویی را تعریف کند و بگوید این دارو برای فلان بیماری مفید است یا بگوید درمان، مترتّب به فلان دارو است، بدون آن که بیمار را وادار به مصرف آن دارو کند، آیا در صورت عدم تأثیر یا عوارض دارو، پزشک مسؤول یا مدیون است؟ 2) در فرض فوق اگر بیمار یا ولی او، شرط را قبول نکردند، آیا پزشک میتواند بیمار را رها نماید؟ 3) در فرض فوق آیا باید با تک تک بیماران شرط نمود و با امضای پرسش نامهی مربوطه و یا گذاشتن اطلاعیه در مراکز درمانی مبنی بر اینکه مراجعهی بیماران، نشان گر قبول این شرایط است، یا به اطلاع رساندن حتی از طریق رسانههای گروهی که مراجعهی شما نزد پزشک به این شرایط، مترتّب است، از پزشک رفع مسؤولیت شرعی مینماید، به طور مثال اگر قبل از عمل جراحی، بیمار مجبور به امضای شرایطی باشد که در صورت هر گونه ناموفق بودن جراحی، وی هیچ گونه حق و حقوقی بر جراح و بیمارستان ندارد، آیا در صورت هر گونه اختلال در جراحی، میتوان مدعی شد با توجه به امضای قبلی بیمار، کادر درمانی هیچ مسؤولیت شرعی بر عهده ندارند؟ 4) در فرض فوق اگر بیمار کاملاً بیهوش باشد، آیا میتوان از خویشان بالغ وی اجازه گرفت و یا با آنها شروط فوق را انعقاد نمود؟ 5) در فرض فوق اگر بیمار، کاملاً بیهوش باشد و در حال حاضر هیچ شخص بالغ یا نابالغ که خویشاوند وی باشد نیز در دسترس نباشد و از طرفی در خطر فوری باشد، جهت اجازه و شرط، آیا میتوان طبق وظیفهی پزشکی هر گونه اقدام ممکن را بدون اجازه انجام داد؟ و اگر به علت خوف از عدم تأثیر درمان و کمک به تسریع مرگ و مدیون شدن، پزشک هیچ کاری انجام ندهد، آیا در این صورت پزشک مسؤول خواهد بود؟ (گاهی مشاهده شده است اجل شخصی فرا رسیده است، ولی علت مرگ را به غلط به پزشک معالج وی نسبت میدهند.)
پاسخ :
ج 1. در صورتی که نداند او دارو مصرف میکند و او برای این توصیف پزشک این دارو را مصرف میکند، مسؤولیتی ندارد و احتیاط در اینست که بگوید: من برای این خطرهای احتمالی نمیگویم مصرف کن.
ج 2. اگر در چنین مواردی پزشک مکلّف به حفظ نفس محترمه از خطر نباشد، میتواند.
ج 3. در صورتی که شرح تفصیل را برای تک تک بیماران ذکر کرده باشد و بعد خود مریض - با حفظ مشاعر (حواس) و کمالش - اذن داده باشد یا ولی او اجازه داده باشد، آن وقت پزشک مسؤولیت تکلیفیه ندارد و مسؤولیت وضعیه (ضمان) هم ممکن است مرتفع باشد.
ج 4. اگر ولی خاص نداشته باشد، احتیاط در مراجعهی امر به حاکم شرع است.
ج 5. در صورتی که احتمال استناد مرگ به معالجه باشد، معالجه باید از روی اذن خود مریض یا ولی خاص یا ولی عام او (حاکم شرع) باشد و بعد از شرح مطالب به خود او یا ولی او - در صورتی که با این شرح اذن داشته باشد، مسؤولیتی ندارد.
منبع: استفتائات از محضر حضرت آیتالله العظمی بهجت (دوره 4 جلدی)، ناشر: دفتر حضرت آیتالله العظمی محمدتقی بهجت، قم، 1386.
ج 1. در صورتی که نداند او دارو مصرف میکند و او برای این توصیف پزشک این دارو را مصرف میکند، مسؤولیتی ندارد و احتیاط در اینست که بگوید: من برای این خطرهای احتمالی نمیگویم مصرف کن.
ج 2. اگر در چنین مواردی پزشک مکلّف به حفظ نفس محترمه از خطر نباشد، میتواند.
ج 3. در صورتی که شرح تفصیل را برای تک تک بیماران ذکر کرده باشد و بعد خود مریض - با حفظ مشاعر (حواس) و کمالش - اذن داده باشد یا ولی او اجازه داده باشد، آن وقت پزشک مسؤولیت تکلیفیه ندارد و مسؤولیت وضعیه (ضمان) هم ممکن است مرتفع باشد.
ج 4. اگر ولی خاص نداشته باشد، احتیاط در مراجعهی امر به حاکم شرع است.
ج 5. در صورتی که احتمال استناد مرگ به معالجه باشد، معالجه باید از روی اذن خود مریض یا ولی خاص یا ولی عام او (حاکم شرع) باشد و بعد از شرح مطالب به خود او یا ولی او - در صورتی که با این شرح اذن داشته باشد، مسؤولیتی ندارد.
منبع: استفتائات از محضر حضرت آیتالله العظمی بهجت (دوره 4 جلدی)، ناشر: دفتر حضرت آیتالله العظمی محمدتقی بهجت، قم، 1386.