اشاره به فدک و خطبه فدکیه در کتب لغت

پاسخ اجمالی:
در چندین کتاب لغت از قبیل: لسان العرب، مجمع البحرین و النهایه، ذیل کلمه   لُمّة که حضرت زهرا(س) از بین گروهی لمّه نزد ابوبکر رفته و ذیل کلمه فدک که نام دهکده ایست که پیامبر(ص) به حضرت زهرا(س) بخشید، به جریان فدک و اصل خطبه فدکیه اشاره کرده اند. 

پاسخ تفصیلی:
در چندین کتاب لغت از قبیل: لسان العرب ابن منظور، مصباح المنیر فیّومی، مجمع البحرین علامه فخرالدین طریحی و النهایه ابن اثیر، به فدک اشاره شده، و برخی از لغت شناسان به اصل خطبه حضرت زهرا(سلام الله علیها) نیز پرداخته اند. مثلا: ادیب و لغت شناس مشهور ابن منظور در کتاب «لسان العرب» در ذیل کلمه «لُمّ» می گوید: در حدیث فاطمه(سلام الله علیها) آمده که آن حضرت در بین گروهى «لُمّة» از زنان خویشاوند خود درحالیکه چادرش به زمین کشیده مى شد نزد ابوبکر رفته و به سرزنش و توبیخ او پرداخت... .(1)

همچنین لغت شناس معروف «ابن اثیر» در کتاب «النهایه» در ذیل کلمه «لُمّة» می گوید، در حدیث فاطمه آمده است که آن حضرت در بین گروهى «لُمّة» از زنان خویشاوندش در حالیکه چادرش بر زمین کشیده مى شد نزد ابوبکر رفته و به سرزنش و توبیخ او پرداخت... . (2)

و نیز علامه شیخ فخرالدین طریحی در مجمع البحرین می نویسد: «فدک»، دهکده اى از آبادیهاى یهودیان بود که فاصله آن تا مدینة الرسول دو روز و تا خیبر کمتر از یک منزل راه است، و فدک از جمله چیزهائى است که خداوند به رسولش بخشید، و این آبادى به حضرت رسول اختصاص داشت زیرا آن حضرت به همراه على(علیه السلام) آنجا را فتح کرد و هیچ یک از دیگر مسلمانها در فتح آنجا شرکت نداشتند و لذا عنوان «فیء» را از دست داده و در ذیل «انفال» وارد شد و هنگامى که آیه شریفه «و آت ذاالقربى حقه» ،(3) نازل شد، حضرت رسول فدک را به فاطمه بخشید، آن ملک تا بعد از رحلت حضرت رسول(صلى الله علیه و آله و سلم) در تصرف حضرت فاطمه بود و بعد از رحلت پیامبر، فدک به زور از فاطمه گرفته شد، على(علیه السلام) حدود آن را بدین گونه مشخص کرد، یک طرفش به کوه احد و مرز دیگرش «عریش مصر» و مرز دیگرش «سیف البحر» و مرز دیگر «دومة الجندل» - یعنى صحراى جندل می باشد- .

پی نوشت:
(1). لسان العرب، ابن منظور، ذیل ماده «لمّ».
(2). النهایه، ابن اثیر، ذیل ماده «لمّه».
(3). سوره اسراء، آیه 26.

منبع: فاطمه زهرا (سلام اله علیها) شادمانی دل پیامبر(صلی الله علیه و آله)، احمد رحمانی همدانی، ترجمه: سیّد حسن افتخار زاده، دفتر تحقیقات و انتشارات بدر، قم، 1376هـ ش، چاپ سوّم، ص508 و 520.
​​​​​​​