چگونگی تخلّف مردم از بیعت غدیر!

چگونه ممکن است در روز غدیر هزاران نفر با على(علیه السلام) بیعت کنند سپس همه آنها در جریان سقیفه بر علیه او توطئه کنند؟

پاسخ اجمالی:
اوّلا: بسیارى از آنان که در مجلس بیعت«غدیر» حضور یافتند، اهل مدینه منوره نبودند. ثانیا: کسانی که در «سقیفه» ابوبکر را براى خلافت برگزیدند، حداکثر به صد نفر بیشتر نمى رسند. ثالثاًـ ناگهانى بودن مسئله، نقش مهمى را بازى کرد و مردم را در برابر عمل انجام شده قرار داد. نتیجه این که همه افرادى که در جریان غدیر خم حضور داشتند و به دستور پیامبر(ص) با على(ع) بیعت کردند، در جریان سقیفه حضور نداشتند تا مخالفت خود را با آن ابراز کنند. 

پاسخ تفصیلی:
در پاسخ این سؤال باید گفت:

اوّلا: بسیارى از آنان که در مجلس بیعت «غدیر» حضور یافتند، اهل مدینه منوره نبودند بلکه حداکثر سه الى چهار هزار نفر آنان در مدینه سکونت داشتند. در این میان بسیارى از آنان نیز بردگان یا مستضعفینى بودند که از مناطق مختلف بر پیامبر(صلى الله علیه وآله) وارد شده بودند و در مدینه قبیله و خویشاوندانى نداشتند، مانند اهل صفه، پس تنها نیمى از آنان باقى مى ماند که بیش از دو هزار نفر نمى باشند که اینها هم معمولاً گوش به حرف رؤساى قبائل و در مقابل نظام عشایرى، خاضع بودند.

ثانیا: اگر به کنفرانس «سقیفه» که فوراً پس از وفات پیامبر(صلى الله علیه وآله) برگزار شد بنگریم. مى بینیم افرادى که ابوبکر را براى خلافت برگزیدند، حداکثر به صد نفر بیشتر نمى رسند؛ زیرا از انصار که اهل مدینه بودند کسى جز رهبران و بزرگانشان حضور نداشتند، همچنین از مهاجرین که اهل مکه بودند و همراه با پیامبر(صلى الله علیه وآله) هجرت کرده بودند جز سه یا چهار نفر به عنوان «قریش» حضور نداشتند. و در همان وقت بیشتر مسلمانان از سقیفه دور بودند و برخى مشغول تجهیز و تکفین حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) بودند یا اینکه بهت زده، خبر وفات را دریافته بودند، و  از طرفى بعضى نیز مردم را مورد تهدید و ارعاب قرار داده بودند تا خبر وفات پیامبر(صلى الله علیه وآله) را بازگو نکنند.(1)
از این که بگذریم بسیارى از اصحاب بدستور رسول خدا(صلى الله علیه وآله) در سپاه اسامه بوده و در آن لحظه، در پایگاه «جرف» اقامت داشتند و وفات پیامبر(صلى الله علیه وآله) را دریافت نکرده و در سقیفه نیز حضور نیافتند.

ثالثاًـ ناگهانى بودن مسئله، نقش مهمى را بازى کرد و مردم ر ادر برابر عمل انجام شده قرار داد؛ زیرا کنفرانس سقیفه، بى خبر از افرادى که مشغول تجهیز و دفن پیامبر(صلى الله علیه وآله) بودند، مانند: امام على(علیه السلام)، ابن عباس، سایر بنى هاشم، مقداد، سلمان، ابوذر، عمار، و بسیارى دیگر از صحابه، برگزار شد و در آن هنگام که اهل سقیفه ابوبکر را به مسجد بردند و مردم را به بیعت طلبیدند، و مردم گروه گروه ـ خواسته یا ناخواسته ـ براى بیعت با او به مسجد مى آمدند، على(علیه السلام) و یارانش هنوز از آن واجب مقدسى که اخلاق والایشان بر آنان فرض کرده بود، دست برنداشته و روا نبود که پیامبرخدا(صلى الله علیه وآله) را بى غسل و کفن رها کنند و به سوى سقیفه بشتابند و در امر خلافت، نزاع کنند.
و همین بس که وقتى از آن واجب مقدس فارغ شدند، مطلب تمام شده بود و ابوبکر بر کرسى صدارت تکیه داده بود و هر کس از بیعت سرباز مى زد، جزو فتنه انگیزانى به شمار مى رفت که مى بایست مسلمانان با او به نبرد برخیزند و حتى اگر لازم شد او را به قتل برسانند!! از این روى مى بینیم عمر، سعد بن عباده را تهدید به قتل کرد و فریاد برآورده بود که: «او را بکشید که اهل فتنه است»، چون او از بیعت با ابوبکر خوددارى کرده بود.(2)

نتیجه: از مطالبى که عنوان شد این طور نتیجه گرفته مى شود که همه افرادى که در جریان غدیر خم حضور داشتند و به دستور پیامبر(صلى الله علیه وآله) با على(علیه السلام) بیعت کردند، در جریان سقیفه حضور نداشتند تا مخالفت خود را با آن ابراز کنند.

پی نوشت:
(1). صحیح بخارى، ج 4، ص 195.
(2). صحیح بخارى، ج 8، ص 211؛ تاریخ طبرى، ج 3، ص 223.

منبع: همراه با راستگویان،دکتر سید محمد تیجانی تونسی، ترجمه: سید محمد جواد مهری، بنیاد معارف اسلامی،چاپ سیزدهم، ص 146.

مطالب مرتبط:

ارتباط آیه عذاب واقع با حدیث غدیر چیست؟

شبهات ابن تیمیّه در ابطال شأن نزول آیه عذاب واقع چیست؟

آیا عید غدیر ساخته و پرداخته شیعه است؟

اولین کسی که به سند حدیث غدیر اشکال وارد کرد که بود و چه کسانی به آن دامن زدند؟

چه کسی روز غدیر را روز عید قرار داده است؟