عادت به شرایط آرامش بخش
پرسش :
فرزندی یک سال و هشت ماهه دارم که تا پنج ماهگی، به دلیل مشکل کولیک نوزادی، مجبور بودیم شب ها او را به شکم بخوابانیم؛ امّا اکنون بعضی وقت ها خودش را روی بالشت می کشد. می خواستم بدانم آیا این عمل او از خود ارضایی نشات می گیرد؟
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):
خود ارضایی که ممکن است در بعضی از بچّه ها به وجود بیاید، معمولاً این امر در زیر هفت سالگی ایجاد نمی شود. شاید به ندرت مواردی باشد؛ ولی معمولاً این طور نیست و این خود ارضایی در بچّه هایی بالای هفت یا هشت سال به وجود می آید.
امّا از آن جا که این مادر بزرگوار فرمودند که این بچّه به مدّت تقریباً طولانی به خاطر دل درد، به شکم می خوابیده است، شاید این امر برای او به یک عادت تبدیل شده باشد.
می دانید که وقتی بچّه ها از این دست شکم درد ها دارند، خصوصا در ماه های اول زندگی آن ها، خیلی ها توصیه می کنند که شکم آنها را ماساژ بدهند و یا این که آنها را به شکم بخوابانند و بچّه در این حالت به آرامش می رسد و چون این مشکل برای او ادامه دار بوده است و او این آرامش را حس می کند، لذا هر بار که باز هم به شکم می خوابد، این احساس آرامش در او پدیدار می شود.
راهکار
الف. مدیریت بستر کودک در خواب
اوّلین راهکاری که وجود دارد این است که نباید او را از این کار به صورت مستقیم نهی کنیم. چون در این سنین پدر و مادر ارتباط کلامی خوبی را با بچّه ها برقرار می کنند، نباید منع مستقیم داشته باشند. اوّلین نکته این است که وقتی شب ها می خواهند او را بخوابانند، باید به گونه ای بستر این فرزند را مدیریت کنند. می دانید که بهترین شیوه برای خواباندن بچّه ها این است که بچّه به پهلوی راست خوابیده شود، یا این که به پشت و به کمر بخوابد؛ لذا این مادر، گاهی وقت ها با بالشت و پتو و یا با چیزی که دیگر شب نتواند به سمت شکمش بغلتد، بستر او را مدیریت کند. در طول روز هم همین طور.
ب. استفاده از شیوه ی حواس پرتی
گاهی وقت ها ممکن است که این کار در بیداری صورت بگیرد؛ مثلاً اگر فرزند در جلوی تلویزیون هم به شکم می خوابد، در آنجا هم منع مستقیم نداشته باشیم و فقط از شیوه های حواس پرتی استفاده کنیم.
ج. جایگزین کردن آرامش
مثلاً مادر می تواند در آن زمان این بچّه را بلند کند و روی پای خود بنشاند؛ یا مثلاً با این بچّه بازی کند و در کنار او بنشینند و او را بلند کند و دستش را بگیرد و نوازش کند تا او به یک آرامشی برسد؛ یعنی با یک عمل جایگزینی آن آرامش را به فرزندشان انتقال بدهند. البته این را هم عرض کنم که به زمان نیاز است تا این عمل از سر ایشان بیرون برود و باید چند ماهی به آن دقّت کنند تا این عمل رفع شود.
عادت مثل خمر رنگرزی نیست!
من نکته ای را درباره عادت در بچّه ها بگویم و آن هم این است که چون خیلی وقت ها در بچّه ها یک سری عادت ها ایجاد می شود و والدین هم فکر می کنند که زود می شود این عادت ها را از سر این بچه ها بیرون کرد، بنابراین اقدامی نمی کنند.
من همیشه تعبیری دارم که می گویم: ترک عادت در بچّه ها مثل خمر رنگرزی نیست، که یک تکه پارچه را در این خمر رنگ ببریم و وقتی آن را بیرون بیاوریم، رنگش تغییر کند! ترک عادت به زمان نیاز دارد؛ یعنی این عادت باید تدریجی رفع شود؛ لذا این هوشیاری والدین را می طلبد که خسته نشوند و کوتاه نیایند و مقاومت کنند تا به تدریج این حالت از این فرزند دور شود. و من این را به والدینی که ممکن است فرزندانشان با این مشکل مواجه باشند، عرض کنم که ممکن است اگر این عادت ادامه پیدا کند و به بالای سنّ هفت سالگی برسد، نگران کننده شود.
لذا باید دقّت کنند که در همین سنین به آن توجّه کنند خیلی هم نگران نباشند و سریع هم می توانند انشاالله، در عرض یک یا دو ماه این عادت را از او دور کنند.
البته شیوه ترک دادن این عادت خیلی مهم است که باید تدریجی باشد، و مستقیم صورت نگیرد و غیر مستقیم باشد، و در زمانهایی هم که بچّه اختیار لازم را ندارد، مثل زمان خواب، ما باید او را کنترل کنیم. بعضی از بچّه ها ممکن است که خیلی هم در خواب غلت بزنند و عادتشان بر این است که در خواب ناآرام هستند، مثلاً برای نماز صبح که بیدار شدند و دیدند که فرزندشان به همان حالت خوابیده است، باید او را به کمر و یا به پهلو بخوابانند تا این حالت و عادت از او دور شود.
خود ارضایی که ممکن است در بعضی از بچّه ها به وجود بیاید، معمولاً این امر در زیر هفت سالگی ایجاد نمی شود. شاید به ندرت مواردی باشد؛ ولی معمولاً این طور نیست و این خود ارضایی در بچّه هایی بالای هفت یا هشت سال به وجود می آید.
امّا از آن جا که این مادر بزرگوار فرمودند که این بچّه به مدّت تقریباً طولانی به خاطر دل درد، به شکم می خوابیده است، شاید این امر برای او به یک عادت تبدیل شده باشد.
می دانید که وقتی بچّه ها از این دست شکم درد ها دارند، خصوصا در ماه های اول زندگی آن ها، خیلی ها توصیه می کنند که شکم آنها را ماساژ بدهند و یا این که آنها را به شکم بخوابانند و بچّه در این حالت به آرامش می رسد و چون این مشکل برای او ادامه دار بوده است و او این آرامش را حس می کند، لذا هر بار که باز هم به شکم می خوابد، این احساس آرامش در او پدیدار می شود.
راهکار
الف. مدیریت بستر کودک در خواب
اوّلین راهکاری که وجود دارد این است که نباید او را از این کار به صورت مستقیم نهی کنیم. چون در این سنین پدر و مادر ارتباط کلامی خوبی را با بچّه ها برقرار می کنند، نباید منع مستقیم داشته باشند. اوّلین نکته این است که وقتی شب ها می خواهند او را بخوابانند، باید به گونه ای بستر این فرزند را مدیریت کنند. می دانید که بهترین شیوه برای خواباندن بچّه ها این است که بچّه به پهلوی راست خوابیده شود، یا این که به پشت و به کمر بخوابد؛ لذا این مادر، گاهی وقت ها با بالشت و پتو و یا با چیزی که دیگر شب نتواند به سمت شکمش بغلتد، بستر او را مدیریت کند. در طول روز هم همین طور.
ب. استفاده از شیوه ی حواس پرتی
گاهی وقت ها ممکن است که این کار در بیداری صورت بگیرد؛ مثلاً اگر فرزند در جلوی تلویزیون هم به شکم می خوابد، در آنجا هم منع مستقیم نداشته باشیم و فقط از شیوه های حواس پرتی استفاده کنیم.
ج. جایگزین کردن آرامش
مثلاً مادر می تواند در آن زمان این بچّه را بلند کند و روی پای خود بنشاند؛ یا مثلاً با این بچّه بازی کند و در کنار او بنشینند و او را بلند کند و دستش را بگیرد و نوازش کند تا او به یک آرامشی برسد؛ یعنی با یک عمل جایگزینی آن آرامش را به فرزندشان انتقال بدهند. البته این را هم عرض کنم که به زمان نیاز است تا این عمل از سر ایشان بیرون برود و باید چند ماهی به آن دقّت کنند تا این عمل رفع شود.
عادت مثل خمر رنگرزی نیست!
من نکته ای را درباره عادت در بچّه ها بگویم و آن هم این است که چون خیلی وقت ها در بچّه ها یک سری عادت ها ایجاد می شود و والدین هم فکر می کنند که زود می شود این عادت ها را از سر این بچه ها بیرون کرد، بنابراین اقدامی نمی کنند.
من همیشه تعبیری دارم که می گویم: ترک عادت در بچّه ها مثل خمر رنگرزی نیست، که یک تکه پارچه را در این خمر رنگ ببریم و وقتی آن را بیرون بیاوریم، رنگش تغییر کند! ترک عادت به زمان نیاز دارد؛ یعنی این عادت باید تدریجی رفع شود؛ لذا این هوشیاری والدین را می طلبد که خسته نشوند و کوتاه نیایند و مقاومت کنند تا به تدریج این حالت از این فرزند دور شود. و من این را به والدینی که ممکن است فرزندانشان با این مشکل مواجه باشند، عرض کنم که ممکن است اگر این عادت ادامه پیدا کند و به بالای سنّ هفت سالگی برسد، نگران کننده شود.
لذا باید دقّت کنند که در همین سنین به آن توجّه کنند خیلی هم نگران نباشند و سریع هم می توانند انشاالله، در عرض یک یا دو ماه این عادت را از او دور کنند.
البته شیوه ترک دادن این عادت خیلی مهم است که باید تدریجی باشد، و مستقیم صورت نگیرد و غیر مستقیم باشد، و در زمانهایی هم که بچّه اختیار لازم را ندارد، مثل زمان خواب، ما باید او را کنترل کنیم. بعضی از بچّه ها ممکن است که خیلی هم در خواب غلت بزنند و عادتشان بر این است که در خواب ناآرام هستند، مثلاً برای نماز صبح که بیدار شدند و دیدند که فرزندشان به همان حالت خوابیده است، باید او را به کمر و یا به پهلو بخوابانند تا این حالت و عادت از او دور شود.
