الگو بودن والدین نسبت به نماز در هر شرایط
پرسش :
من ظهر و شب نماز را در محل کار می خوانم. امثال ما که این گونه هستیم و بچّه ها نماز خواندن ما را نمی بینند، باید چه کار کنیم و چطور باید رفتار کنیم تا آن اثر مطلوب را به عنوان تربیت دینی بگذاریم؟
پاسخ :
پاسخ از حجت الاسلام سیدعلیرضا تراشیون (کارشناس و مشاور تربیت کودک و نوجوان):
از این پدر بزرگوار خیلی ممنون هستم. بله امروز در جامعه کاری ما این مشکل وجود دارد که گاهی اوقات حضور پدر به خاطر مشغله های زیاد در محیط خانه کمرنگ است؛ لذا فرزندان هم کمتر رفتارهای دینی پدر خود می بینند. توصیه ی ما به این پدران این است که [نماز اوّل وقت را برای فرزندان خود توصیف کنید]؛ یعنی شما که نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا را در اوّل وقت می خوانید، همان را بعد از آن که به خانه می آیید، برای فرزندان خود توصیف کنید.
گاهی اوقات وقتی پدر به خانه می آید، [خوب است که] از آن نماز ظهر و عصری که خوانده است، تعریف کند؛ مثلا با همسرش شروع کند به صحبت کردن که امروز وقتی ما برای نماز به نمازخانه ی اداره رفتیم، فلانی را دیدم و می گفت که خانم او دلش برای شما تنگ شده است. خوب است یک موقعی هم به خانه ما بیایند.
از همان اتفاقاتی که در محیط های دینی می گذرد، برای فرزندان خود بگوییم تا بچّه ها در ذهنشان تصور کنند. یکی از مواردی که در بچّه ها تا سنین دوازده، سیزده سالگی وجود دارد، این است که تخیّلات قوی دارند. وقتی شما محیطی را برای او تعریف می کنید، او در ذهن خود تصویرسازی می کند؛ یعنی پدری را می بیند که وارد نمازخانه شد و در آنجا نمازش را هم خواند و با فلانی هم سلام و احوال پرسی کرد و بیرون آمد. این تصویر سازی صورت می گیرد. پس اوّلین نکته این شد که در خانه از آن رفتار دینی و مکان دینی برای اهل خانه و خصوصا بچّه ها صحبت کنیم، توصیف کنیم و توضیح بدهیم.
نکته دوّم این است که در زمان هایی که در منزل هستیم، مثلا در روز جمعه، دست فرزند خود را بگیریم و با هم به نماز جمعه برویم. ما که قدیم به نماز جمعه ی تهران می رفتیم، برای ما خیلی جالب بود که عدّه ای دوست یا همکار در نقاطی از مصلّای دانشگاه تهران قرار می گذاشتند [تا هم دیگر را ملاقات کنند و در نتیجه] یک دید و بازدیدهای جمعی باهم داشته باشند. در این جا وقتی بچّه ببیند که همه ی دوستان پدر، نمازخوان هستند، با هم قرار گذاشته اند، با هم سلام و علیک دارند، در این صورت این فرزند حس می کند که رفتارهای دینی پدرش زیاد است.
یا مثلا غروب جمعه است و ما نمی خواهیم که به مسجد برویم؛ بلکه می خواهیم نماز را در خانه بخوانیم. باید این نماز را در جایی بخوانیم که فرزندان ما این نماز را ببینند. من در رابطه با این مسئله باید توضیحی به شنوندگان محترم بدهم. خیلی خوب است اگر محلی که ما در آن نماز می خوانیم، در منظر دید باشد و فرزندان ما این نماز خواندن را ببینند. بعضی از پدرها و مادرها جایی نماز می خوانند که بچّه ها این نماز را نمی بینند؛ چرا؟ چون می گویند که آن جا خلوت تر است. این حرف درست نیست؛ بلکه باید جایی نماز بخوانیم که در دید فرزندان باشد. حالا [اگر آن محل شلوغ است] می توانیم صدای تلویزیون را کم کنیم و این آرامش را به آنجا بیاوریم. در جاهایی نماز بخوانیم که علنی است و فرزندان ما آن مکان را می بینند. خود این کار می تواند خیلی تاثیر مثبت بگذارد. مثلا خوب است که یک وقت هم فرزند پدر خود را ببیند که مشغول خواندن قرآن است.
البته ما به خانواده ها توصیه می کنیم که یک سری رفتارهای عبادی عمومی را در خانه داشته باشند، این رفتار ها خیلی خوب است؛ مثل تلاوت قرآن. این که دیگر نیاز به وقت خاصی ندارد و می تواند هر شب قبل از خواب [جزء برنامه ها] باشد. بیاید در همین ماه رمضان اعضای خانواده دور هم جمع شویم و این رفتار را کلید بزنیم و دور هم بنشینیم و یک صفحه قرآن بخوانیم. حالا اگر قرائت پدر خوب نیست، در این جا مادر اصرار نداشته باشد که پدر قرآن بخواند. اگر مادر خانه قرائتش بهتر است او قرآن بخواند. گاهی اوقات این مسئولیت را به دوش فرزندانمان بگذاریم تا آن ها قرآن بخوانند؛ لذا با این رفتارها می شود آن رفتار دینی را در خانه تولید کرد. خیلی خوب است که گاهی وقت ها ما عکس هایی از عبادت های خودمان را داشته باشیم، یا بر روی گوشی تلفن همراه خود آن را قرار بدهیم یا حتی اگر ظاهر شده آن را در جایی از خانه قرار بدهیم.
ما به جمع هایی که بحث های مهارت زندگی را [برای آن ها] بیان می کنیم، تذکّر می دهیم که شما در خانه قفسه هایی داشته باشید، مثل قفسه کتاب که در آن آلبومی از عکس های شما باشد؛ ولی [عکس هایی را در آن جا بگذارید که] وزین باشد؛ نه آن عکس هایی که در آن بچّه ی کوچک را آرایش می کنند؛ آن را نمی گوییم. این کار یک طور لوس بازی است و این ها اتفاقا بازخورد منفی تربیتی دارد. بلکه [اگر شما عکسی از] او که سر سجّاده نشسته و در حال نماز خواندن است گرفته اید، آن را در یک قاب کوچک قرار بدهید و در گوشه ای بگذارید.
یا اگر عکسی از فرزند خود در حرم امام رضا علیه السّلام دارید، آن را در گوشه ی دیگر قرار بدهید. درباره ی خودمان نیز همین کار را انجام دهیم؛ یعنی از یک سری رفتارهای عبادی خود تصویری داشته باشیم تا بچّه ها ببینند. در سوال قبلی من عرض کردم که بچّه ها بیشترین دریافت ها را از طریق دیدن دارند؛ لذا این دیدن عکس می تواند اثر بگذارد. زیرا در دوران کودکی بچّه ها تصویر سازی می کنند. همچنین توصیفات نیز اثرات خودش را دارد.
سایر پرسش های تربیتی:
از این پدر بزرگوار خیلی ممنون هستم. بله امروز در جامعه کاری ما این مشکل وجود دارد که گاهی اوقات حضور پدر به خاطر مشغله های زیاد در محیط خانه کمرنگ است؛ لذا فرزندان هم کمتر رفتارهای دینی پدر خود می بینند. توصیه ی ما به این پدران این است که [نماز اوّل وقت را برای فرزندان خود توصیف کنید]؛ یعنی شما که نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا را در اوّل وقت می خوانید، همان را بعد از آن که به خانه می آیید، برای فرزندان خود توصیف کنید.
گاهی اوقات وقتی پدر به خانه می آید، [خوب است که] از آن نماز ظهر و عصری که خوانده است، تعریف کند؛ مثلا با همسرش شروع کند به صحبت کردن که امروز وقتی ما برای نماز به نمازخانه ی اداره رفتیم، فلانی را دیدم و می گفت که خانم او دلش برای شما تنگ شده است. خوب است یک موقعی هم به خانه ما بیایند.
از همان اتفاقاتی که در محیط های دینی می گذرد، برای فرزندان خود بگوییم تا بچّه ها در ذهنشان تصور کنند. یکی از مواردی که در بچّه ها تا سنین دوازده، سیزده سالگی وجود دارد، این است که تخیّلات قوی دارند. وقتی شما محیطی را برای او تعریف می کنید، او در ذهن خود تصویرسازی می کند؛ یعنی پدری را می بیند که وارد نمازخانه شد و در آنجا نمازش را هم خواند و با فلانی هم سلام و احوال پرسی کرد و بیرون آمد. این تصویر سازی صورت می گیرد. پس اوّلین نکته این شد که در خانه از آن رفتار دینی و مکان دینی برای اهل خانه و خصوصا بچّه ها صحبت کنیم، توصیف کنیم و توضیح بدهیم.
نکته دوّم این است که در زمان هایی که در منزل هستیم، مثلا در روز جمعه، دست فرزند خود را بگیریم و با هم به نماز جمعه برویم. ما که قدیم به نماز جمعه ی تهران می رفتیم، برای ما خیلی جالب بود که عدّه ای دوست یا همکار در نقاطی از مصلّای دانشگاه تهران قرار می گذاشتند [تا هم دیگر را ملاقات کنند و در نتیجه] یک دید و بازدیدهای جمعی باهم داشته باشند. در این جا وقتی بچّه ببیند که همه ی دوستان پدر، نمازخوان هستند، با هم قرار گذاشته اند، با هم سلام و علیک دارند، در این صورت این فرزند حس می کند که رفتارهای دینی پدرش زیاد است.
یا مثلا غروب جمعه است و ما نمی خواهیم که به مسجد برویم؛ بلکه می خواهیم نماز را در خانه بخوانیم. باید این نماز را در جایی بخوانیم که فرزندان ما این نماز را ببینند. من در رابطه با این مسئله باید توضیحی به شنوندگان محترم بدهم. خیلی خوب است اگر محلی که ما در آن نماز می خوانیم، در منظر دید باشد و فرزندان ما این نماز خواندن را ببینند. بعضی از پدرها و مادرها جایی نماز می خوانند که بچّه ها این نماز را نمی بینند؛ چرا؟ چون می گویند که آن جا خلوت تر است. این حرف درست نیست؛ بلکه باید جایی نماز بخوانیم که در دید فرزندان باشد. حالا [اگر آن محل شلوغ است] می توانیم صدای تلویزیون را کم کنیم و این آرامش را به آنجا بیاوریم. در جاهایی نماز بخوانیم که علنی است و فرزندان ما آن مکان را می بینند. خود این کار می تواند خیلی تاثیر مثبت بگذارد. مثلا خوب است که یک وقت هم فرزند پدر خود را ببیند که مشغول خواندن قرآن است.
البته ما به خانواده ها توصیه می کنیم که یک سری رفتارهای عبادی عمومی را در خانه داشته باشند، این رفتار ها خیلی خوب است؛ مثل تلاوت قرآن. این که دیگر نیاز به وقت خاصی ندارد و می تواند هر شب قبل از خواب [جزء برنامه ها] باشد. بیاید در همین ماه رمضان اعضای خانواده دور هم جمع شویم و این رفتار را کلید بزنیم و دور هم بنشینیم و یک صفحه قرآن بخوانیم. حالا اگر قرائت پدر خوب نیست، در این جا مادر اصرار نداشته باشد که پدر قرآن بخواند. اگر مادر خانه قرائتش بهتر است او قرآن بخواند. گاهی اوقات این مسئولیت را به دوش فرزندانمان بگذاریم تا آن ها قرآن بخوانند؛ لذا با این رفتارها می شود آن رفتار دینی را در خانه تولید کرد. خیلی خوب است که گاهی وقت ها ما عکس هایی از عبادت های خودمان را داشته باشیم، یا بر روی گوشی تلفن همراه خود آن را قرار بدهیم یا حتی اگر ظاهر شده آن را در جایی از خانه قرار بدهیم.
ما به جمع هایی که بحث های مهارت زندگی را [برای آن ها] بیان می کنیم، تذکّر می دهیم که شما در خانه قفسه هایی داشته باشید، مثل قفسه کتاب که در آن آلبومی از عکس های شما باشد؛ ولی [عکس هایی را در آن جا بگذارید که] وزین باشد؛ نه آن عکس هایی که در آن بچّه ی کوچک را آرایش می کنند؛ آن را نمی گوییم. این کار یک طور لوس بازی است و این ها اتفاقا بازخورد منفی تربیتی دارد. بلکه [اگر شما عکسی از] او که سر سجّاده نشسته و در حال نماز خواندن است گرفته اید، آن را در یک قاب کوچک قرار بدهید و در گوشه ای بگذارید.
یا اگر عکسی از فرزند خود در حرم امام رضا علیه السّلام دارید، آن را در گوشه ی دیگر قرار بدهید. درباره ی خودمان نیز همین کار را انجام دهیم؛ یعنی از یک سری رفتارهای عبادی خود تصویری داشته باشیم تا بچّه ها ببینند. در سوال قبلی من عرض کردم که بچّه ها بیشترین دریافت ها را از طریق دیدن دارند؛ لذا این دیدن عکس می تواند اثر بگذارد. زیرا در دوران کودکی بچّه ها تصویر سازی می کنند. همچنین توصیفات نیز اثرات خودش را دارد.
سایر پرسش های تربیتی:
