کیفیت تقسیم ترکه با وجود حمل | استفتاء دو

پرسش :

مستدعی است جواب مسایل زیر را مرقوم فرمایید: 1. اگر شخصی بمیرد و یک زن دایمی، دو فرزند پسر، و طفلی در شکم مادر (که هنوز به دنیا نیامده)، داشته باشد، ارث او (که خانه و اثاث خانه است)، چگونه تقسیم می‌‏شود؟ 2. اگر زن بخواهد ارث ببرد همان‌گونه که در رساله عملیه هم فرموده‌‌اید از هوایی (آن هم از قیمت آن) ارث می‌‏برد، در صورتی که متوفی 140 هزار تومان مقروض باشد و قرض او را ـ مثلاً ـ بیمه بپردازد، آیا زن منهای 140 هزار تومان ارث می‌‏برد؟ قرضی که از ناحیه بیمه داده می‌‏شود، به زن هم تعلق می‌‏گیرد؟ به صورت واضح‌تر، هنگام شهادت یا فوت شوهر، از هر چه هست (غیر از زمین)، ارث او باید داده شود یا صبر کنند تا قرض، داده شود و بعداً بدون منها کردن قرض، ارث به او بدهند؟ 3. اگر شهید، پدر را قیم قرار دهد (و او قبول کند) و قید کند که اگر پدرم قبول نکرد، برادرم قیم صغار من باشد و برادر هم قبول کرد، آیا برادر بعداً می‌‏تواند رد کند؟ 4. اگر قیم بخواهد کنترل کند، (مثلاً اثاث خانه را مشخص کند که کدام مال متوفی بوده که نتیجتاً به استثنای هشت یک بقیه مال صغار است) یا در امور دیگر دخالت کند موجب نزاع و به دادگاه کشیدن می‌‏شود و در نتیجه مادر، فرزندان صغیر را خوب تربیت نمی‌‏کند، قیم می‌‏تواند با اینان مدارا کند تا صغار رشد عقلی و بلوغ پیدا کنند، یا باید (ولو این که فتنه و نزاع هم می‌‏شود) به وظیفه خویش عمل کند؟ 5. در برخی مواقع، احتمالاً از مال صغیر مقداری حیف و میل می‌‏شود که اگر قیم بخواهد جلوگیری کند، خوف فتنه می‌‏باشد، آیا بر قیم لازم است که مقدار حیف و میل شده را از مال خودش جبران کند یا نه؟

پاسخ :
1. پس از جدا کردن مقدار بدهی از اصل ترکه پدر و مادر هر یک، یک ششم و زن از قیمت ساختمان خانه و از اعیان منقوله ترکه یک هشتم ارث می‏‌برند، بقیه به فرزندان می‌‏رسد و برای حمل تا به دنیا آمدن باید سهم دو پسر جدا کنند تا وقتی به دنیا آمد تکلیف قطعی شود.
2. اگر بدهی میت از راه دیگر ادا شود تمام ترکه به ترتیب بالا ارث می‌‏شود.
3. در فرض سؤال قیم شرعی پدر است و رد او اثر ندارد و می‌‏تواند برادر میت را وکیل بگیرد در انجام کار صغیر.
4. قیم شرعی موظف است در حفظ اموال صغار مصلحت صغار را هم مراعات کند.
5. حکم مسأله از جواب بالا معلوم می‌‏شود و چنان‌چه در حفظ مال صغیر کوتاهی کند ضامن است.

منبع: ره توشه قضایی (استفتائات قضایی از محضر امام خمینی رحمه ‌الله)، نشر قضا، 1390.