فتوای مراجع درباره بازاریابی شبکه ای
پرسش :
نظر مراجع معظم تقلید درباره بازاریابی شبکه ای چیست؟
پاسخ :
حضرت آیت الله خامنه ای
چنانچه فعالیت اقتصادی مذکور بر طبق آیین نامه ای باشد که به تأیید شورای محترم نگهبان رسیده است، فی نفسه اشکال ندارد.(1)
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
اگر درآمد بصورت شبکه ای باشد، حرام است و این معاملات اشکال دارد و اما در صورتی که بازاریابی به صورت شبکه ای و زیر مجموعه ای نباشد و سود حاصله فقط به بازاریاب اول تعلق گیرد اشکالی ندارد.
حضرت آیت الله سیستانی
حضرت آقا (مد ظله) اینگونه معاملات را اجازه و تصحیح نمی فرمایند.
حضرت آیت الله نوری همدانی
بازاریابی شبکه ای جایز نیست.
حضرت آیت الله وحید خراسانی
بازار یابی شبکه‌ای بنابر احتیاط واجب صحیح نیست و در این احتیاط واجب نمی‌توانید به کسی دیگر رجوع نمائید.
حضرت آیت الله صافی گلپایگانی
به طور کلّی دادن پول در مقابل دلالی فردی که مشتری را به صورت مستقیم معرفی میکند تحت عنوان جعاله اشکال ندارد اّما چنانچه اینگونه پرداخت حّق دلالی به صورت هرمی باشد به این صورت که در هنگام معّرفی مشتری توسط نفرات بعدی به نفرات اول هم مبلغی بدهند٬ محّل اشکال و اکل مال به باطل است.
حضرت آیت الله شبیری زنجانی
بازاریابی شبکه ای تنها در صورت وجود همه شرائط ذیل جائز است:
1. معامله در آن واقعی و واجد شرائط صحت باشد.
2. سود در مقابل کار حلال مثل معرفی مشتری – هر چند با واسطه – پرداخت شود.
3. تمام مراجع قانونی آن را مجاز بدانند و در عمل هم شرکت، قوانین را رعایت کند.
4. فاقد هرگونه مفسده اقتصادی باشد لذا بازاریابی شبکه ای اگر شبیه معاملات شرکت های هرمی مانند گلدکوئیست باشد اشکال دارد. با توجه به توضیحات فوق، شاید مورد کمی از شرکت های این چنینی پیدا شود که ضوابط فوق در مورد آنها موجود باشد لذا توصیه اکید می شود، حتی در فرض جواز هم از چنین معاملاتی اجتناب شود بنا بر این، احتیاط در ترک است.
توصیه فقهی: با توجه به فتوای حرمت اکثر مراجع عظام تقلید و اشکالات این کار، توصیه می‌شود که مومنین وارد چنین معاملاتی نشوند و از درآمدهای حرام و شبهه ناک دوری کنند.(2)
پی نوشت:
1. تاییدیه شورای نگهبان درباره بازاریابی شبکه ای
شماره : 2909 / 100 / 95
تاریخ : 24 /8 / 95
رئیس محترم هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
باسلام و تحیت
عطف به نامه شماره 200 /130212 /210 /9000مورخ 23 /08 /1394؛
موضوع بند های (ب) و (ج ) ماده (1) آیین نامه اجرایی چگونگی صدور و تمدید پروانه کسب و نحوه نظارت بر افراد صنفی در فضای مجازی و ماده (1) دستور العمل تأسیسی و نحوه فعالیت و نظارت بر شرکت ها ی بازار یابی شبکه ای، در جلسه مورخ 19/ 08 /1395 فقهای معظم شورای نگهبان مورد بحث و بررسی قرار گرفت و نظر فقهاء به شرح ذیل اعلام می گردد:
– موارد سؤال فی نفسه خلاف موازین شرع شناخته نشد.
احمد جنتی
دبیر شورای نگهبان
2. مکلفین موظف هستند به فتوای مرجع تقلید خود عمل کنند و نظر رهبر معظم انقلاب به صورت مستقل می‌باشد و هیچ ارتباطی به نظر سایر مراجع تقلید ندارد.
منبع: استفتاء سایت هدانا از دفتر حضرات آیات عظام خامنه ای، مکارم شیرازی، سیستانی، نوری همدانی، وحید خراسانی، صافی گلپایگانی و شبیری زنجانی.
حضرت آیت الله خامنه ای
چنانچه فعالیت اقتصادی مذکور بر طبق آیین نامه ای باشد که به تأیید شورای محترم نگهبان رسیده است، فی نفسه اشکال ندارد.(1)
حضرت آیت الله مکارم شیرازی
اگر درآمد بصورت شبکه ای باشد، حرام است و این معاملات اشکال دارد و اما در صورتی که بازاریابی به صورت شبکه ای و زیر مجموعه ای نباشد و سود حاصله فقط به بازاریاب اول تعلق گیرد اشکالی ندارد.
حضرت آیت الله سیستانی
حضرت آقا (مد ظله) اینگونه معاملات را اجازه و تصحیح نمی فرمایند.
حضرت آیت الله نوری همدانی
بازاریابی شبکه ای جایز نیست.
حضرت آیت الله وحید خراسانی
بازار یابی شبکه‌ای بنابر احتیاط واجب صحیح نیست و در این احتیاط واجب نمی‌توانید به کسی دیگر رجوع نمائید.
حضرت آیت الله صافی گلپایگانی
به طور کلّی دادن پول در مقابل دلالی فردی که مشتری را به صورت مستقیم معرفی میکند تحت عنوان جعاله اشکال ندارد اّما چنانچه اینگونه پرداخت حّق دلالی به صورت هرمی باشد به این صورت که در هنگام معّرفی مشتری توسط نفرات بعدی به نفرات اول هم مبلغی بدهند٬ محّل اشکال و اکل مال به باطل است.
حضرت آیت الله شبیری زنجانی
بازاریابی شبکه ای تنها در صورت وجود همه شرائط ذیل جائز است:
1. معامله در آن واقعی و واجد شرائط صحت باشد.
2. سود در مقابل کار حلال مثل معرفی مشتری – هر چند با واسطه – پرداخت شود.
3. تمام مراجع قانونی آن را مجاز بدانند و در عمل هم شرکت، قوانین را رعایت کند.
4. فاقد هرگونه مفسده اقتصادی باشد لذا بازاریابی شبکه ای اگر شبیه معاملات شرکت های هرمی مانند گلدکوئیست باشد اشکال دارد. با توجه به توضیحات فوق، شاید مورد کمی از شرکت های این چنینی پیدا شود که ضوابط فوق در مورد آنها موجود باشد لذا توصیه اکید می شود، حتی در فرض جواز هم از چنین معاملاتی اجتناب شود بنا بر این، احتیاط در ترک است.
توصیه فقهی: با توجه به فتوای حرمت اکثر مراجع عظام تقلید و اشکالات این کار، توصیه می‌شود که مومنین وارد چنین معاملاتی نشوند و از درآمدهای حرام و شبهه ناک دوری کنند.(2)
پی نوشت:
1. تاییدیه شورای نگهبان درباره بازاریابی شبکه ای
شماره : 2909 / 100 / 95
تاریخ : 24 /8 / 95
رئیس محترم هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
باسلام و تحیت
عطف به نامه شماره 200 /130212 /210 /9000مورخ 23 /08 /1394؛
موضوع بند های (ب) و (ج ) ماده (1) آیین نامه اجرایی چگونگی صدور و تمدید پروانه کسب و نحوه نظارت بر افراد صنفی در فضای مجازی و ماده (1) دستور العمل تأسیسی و نحوه فعالیت و نظارت بر شرکت ها ی بازار یابی شبکه ای، در جلسه مورخ 19/ 08 /1395 فقهای معظم شورای نگهبان مورد بحث و بررسی قرار گرفت و نظر فقهاء به شرح ذیل اعلام می گردد:
– موارد سؤال فی نفسه خلاف موازین شرع شناخته نشد.
احمد جنتی
دبیر شورای نگهبان
2. مکلفین موظف هستند به فتوای مرجع تقلید خود عمل کنند و نظر رهبر معظم انقلاب به صورت مستقل می‌باشد و هیچ ارتباطی به نظر سایر مراجع تقلید ندارد.
منبع: استفتاء سایت هدانا از دفتر حضرات آیات عظام خامنه ای، مکارم شیرازی، سیستانی، نوری همدانی، وحید خراسانی، صافی گلپایگانی و شبیری زنجانی.
