اتیان سوگند با استناد به امارات یا اصول عملیه

پرسش :

با توجه به این که فقها «با تعبیرات مختلف می فرمایند: حالف باید از روی علم، جزم و قطع قسم یاد کند بفرمایید: 1. اوّلاً آیا فرقی بین این تعبیرات وجود دارد؟ 2. ثانیاً آیا حالف می تواند با استناد به امارات شرعی یا قضایی و یا اصول عملیه (مانند اماره ید، سوق مومنین، استصحاب،‌اصل براءة یا نوشته و خط و امضاء‌ و مانند اینها) قسم یاد کند؟ آیا در این زمینه می توان یک قاعده کلی ترسیم کرد یا فقط مخصوص موارد خاص می باشد؟ 3. آیا طرفین دعوا می توانند بجای سوگند به بیّنه متوسل شوند، به عنوان مثال منکر بجای سوگند با بیّنه ادعای مدعی را باطل ساخته و یا مدعی پس از ردّ سوگند به او به جای سوگند، اقامه دعوا کند؟

پاسخ :
آیت الله العظمی سید عبدالکریم موسوی اردبیلی
«1. مقصود از این تعبیرها، یک معناست و اعم است از علم عقلی و عادی و عرفی.
2. می توان با استناد به امارات شرعیّه قسم خورد.
3. منکر می تواند به جای قسم بر نفی ادعا بینه اقامه کند و چنانچه هر دو بینه مساوی داشته باشند، تساقط می‌شود و بعید نیست،‌که مدعی هم که در ابتدا بینه نداشته یا از آن استفاده نکرده، پس از ردّ قسم از منکر به جای قسم قبل از حکم بتواند از بینه بر اثبات ادعای خود استفاده کند. 1386/02/25»
 
منبع: مرکز تحقیقات فقهی حقوقی قوه قضاییه