توضیح «انا قتیل العبرة»
پرسش :
امام حسین (علیه السلام) می‌فرمایند: «انا قتیل العبرة؛ من کشته اشکم». توضیح این عبارت چیست؟
پاسخ :
اضافه شدن «قتیل (کشته)» به «العَبرة (اشک)»، اضافه ی سبب به مسبَّب است. بنا بر این، جمله «من، کشته اشکم»، بدین معناست که کشته شدن من، سبب جاری شدن اشک است. این جمله در احادیث نیز چنین تفسیر شده است:
أنَا قَتیلُ العَبرَةِ، لا یذکرُنی مُؤمِنٌ إلَا استَعبَرَ.[۱]
من کشته اشکم. مؤمنی از من یاد نمی کند، جز این که می گرید.
لا یذکرُهُ مُؤمِنٌ إلّا بَکی.[۲]
مؤمنی از او یاد نکرد، جز این که گریست.
علّامه مجلسی در تبیین این جمله می گوید:
عبارت «من کشته اشکم»، یعنی: کشته ای که به اشک و گریه نسبت داده می شود و سبب جاری شدن اشک است، یا با اشک و آه و ناله کشته می شود، که معنای اوّل، اظهر است.[۳]
البتّه به نظر می رسد وجه نخست، به دلیل انطباق با احادیثی که به آنها اشاره شد و همسویی با جایگاه امامت و عظمت روحی امام حسین(ع)، مُتَعین (قطعی) است و نه اظهر (نزدیک تر به واقع).
در واقع، جمله «أنا قتیل العبرة»، به یک پدیده مهم و تنبّه آفرین اجتماعی و تاریخی اشاره دارد که کشته شدن هیچ کس در طول تاریخ، به اندازه کشته شدن سید الشهدا، غم انگیز و گریه آور نبوده و نیست.
در طول تاریخ، انسان های بسیاری کشته شده اند که کسی بر آنها نَگریسته و بسیاری نیز کشته شده اند و گریه بر آنها، موقّت بوده و بسیاری نیز کشته شده اند و تنها گروه خاصّی را متأثّر کرده اند؛ امّا تحقیقا در باره هیچ کس جز امام حسین(ع) گزارش نشده است که همه پیامبران از آدمِ ابو البشر تا خاتم انبیا، و خاندان پیامبر خدا(ص) و جمعی از اصحاب پیامبر خدا(ص) قبل از ولادتش، بر او گریسته باشند و نیز فرشتگان، پریان، حیوانات و زمین و آسمان بر او گریه کرده باشند و حتّی دشمن بر او گریسته باشد.
در طول تاریخ، کسی را سراغ نداریم که مردمی بیش از یکهزار و سیصد سال، بر او بگریند. آری! سید الشهدا، «کشته اشک» است؛ اشکی که تا وقتی انتقام خون همه مظلومان تاریخ را از ستمگران باز نستاند و آرمان های حسینی را به رهبری فرزند بزرگوارش، مهدی آل محمّد، در جهان تحقّق نبخشد، همچنان بر گونه های مؤمنان راستین و علاقه مندان به خاندان رسالت، جاری خواهد بود.
پی‌نوشت‌ها:
[۱]. ر.ک: دانشنامه امام حسین (ع)، ج ۱۰، ص ۳۴، ح ۲۷۶۵.
[۲]. مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص ۳۱۸، ح ۱۲۰۸۴.
[۳]. بحار الأنوار، ج ۴۴، ص ۲۷۹.
منبع: دانشنامه امام حسین (علیه السلام)، ج ۱۰، ص ۳۸
اضافه شدن «قتیل (کشته)» به «العَبرة (اشک)»، اضافه ی سبب به مسبَّب است. بنا بر این، جمله «من، کشته اشکم»، بدین معناست که کشته شدن من، سبب جاری شدن اشک است. این جمله در احادیث نیز چنین تفسیر شده است:
أنَا قَتیلُ العَبرَةِ، لا یذکرُنی مُؤمِنٌ إلَا استَعبَرَ.[۱]
من کشته اشکم. مؤمنی از من یاد نمی کند، جز این که می گرید.
لا یذکرُهُ مُؤمِنٌ إلّا بَکی.[۲]
مؤمنی از او یاد نکرد، جز این که گریست.
علّامه مجلسی در تبیین این جمله می گوید:
عبارت «من کشته اشکم»، یعنی: کشته ای که به اشک و گریه نسبت داده می شود و سبب جاری شدن اشک است، یا با اشک و آه و ناله کشته می شود، که معنای اوّل، اظهر است.[۳]
البتّه به نظر می رسد وجه نخست، به دلیل انطباق با احادیثی که به آنها اشاره شد و همسویی با جایگاه امامت و عظمت روحی امام حسین(ع)، مُتَعین (قطعی) است و نه اظهر (نزدیک تر به واقع).
در واقع، جمله «أنا قتیل العبرة»، به یک پدیده مهم و تنبّه آفرین اجتماعی و تاریخی اشاره دارد که کشته شدن هیچ کس در طول تاریخ، به اندازه کشته شدن سید الشهدا، غم انگیز و گریه آور نبوده و نیست.
در طول تاریخ، انسان های بسیاری کشته شده اند که کسی بر آنها نَگریسته و بسیاری نیز کشته شده اند و گریه بر آنها، موقّت بوده و بسیاری نیز کشته شده اند و تنها گروه خاصّی را متأثّر کرده اند؛ امّا تحقیقا در باره هیچ کس جز امام حسین(ع) گزارش نشده است که همه پیامبران از آدمِ ابو البشر تا خاتم انبیا، و خاندان پیامبر خدا(ص) و جمعی از اصحاب پیامبر خدا(ص) قبل از ولادتش، بر او گریسته باشند و نیز فرشتگان، پریان، حیوانات و زمین و آسمان بر او گریه کرده باشند و حتّی دشمن بر او گریسته باشد.
در طول تاریخ، کسی را سراغ نداریم که مردمی بیش از یکهزار و سیصد سال، بر او بگریند. آری! سید الشهدا، «کشته اشک» است؛ اشکی که تا وقتی انتقام خون همه مظلومان تاریخ را از ستمگران باز نستاند و آرمان های حسینی را به رهبری فرزند بزرگوارش، مهدی آل محمّد، در جهان تحقّق نبخشد، همچنان بر گونه های مؤمنان راستین و علاقه مندان به خاندان رسالت، جاری خواهد بود.
پی‌نوشت‌ها:
[۱]. ر.ک: دانشنامه امام حسین (ع)، ج ۱۰، ص ۳۴، ح ۲۷۶۵.
[۲]. مستدرک الوسائل، ج ۱۰، ص ۳۱۸، ح ۱۲۰۸۴.
[۳]. بحار الأنوار، ج ۴۴، ص ۲۷۹.
منبع: دانشنامه امام حسین (علیه السلام)، ج ۱۰، ص ۳۸
