ماهیت و اهمیت حج در شرایع و ادیان دیگر
پرسش :
آیا ماهیت و اهمیت حج در شرایع و ادیان دیگر مانند اهمیت آن در دین اسلام بوده است یا نه؟
پاسخ :
واقعیت و حقیقت حج و تمام ابعاد آن نه برای امت‌های گذشته که برای ما نیز آشکار نیست، اما مسلّم است که حج در ادیان دیگر نیز دارای اهمیت بوده و شمار بسیاری از انبیای الهی به زیارت این خانه آمده‌اند. بنا بر روایت امام صادق علیه السلام، جبرئیل علیه السلام به آدم علیه السلام گفت: زیارت این خانه بر تو گوارا باد که بخشوده شدی، من این خانه را سه هزار سال پیش از تو طواف کردم (1)
امیرمؤمنان علی بن ابی طالب علیه السلام نیز وقوف حج گزاران را در مکه وقوف در جایگاه انبیای الهی دانسته (2) و می‌فرمایند: خداوند آدم و فرزندانش را فرمان داد تا به سوی کعبه بیایند (3).
امام باقر علیه السلام نیز فرمودند: موسی بن عمران با هفتاد پیامبر از بنی اسرائیل در حالی که «لَبَّیْک عبدُک ابنُ عبدُک» می‌گفت به قصد حج از رَوْحا (در چهل میلی مدینه) عبور کرد. (4)
در روایت دیگر از آن حضرت آمده است که حضرت موسی از صَفائِح رَوْحا با احرام گذشت و بر ناقه‌ای سوار بود که مهار آن از لیفه (برگ خرما) بود دو جامه قطوانی (از پنبه) بر تن داشت و لبیک می‌گفت و کوه‌ها او را در لبیک گفتن همراهی می‌کردند (5).
حضرت سلیمان بن داود علیه السلام نیز همراه جن و انس و پرندگان و بادها خانه خدا را حج نمود و بر کعبه قباطی پوشاند(6).
حضرت یونس علیه السلام در آغاز حج «لَبیّک، کشَّافَ الکُرَبِ العِظامِ لَبَّیْک» گفت و عیسی بن مریم با «لَبَّیْک یا ذَالمَعارِجِ لَبَّیْک» حج خود را آغاز کرد (7).
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: سوگند به آن که جان محمد در دست اوست، فرزند مریم از گردنه روحا گذشته در حالی که صدای خود را به تلبیه بلند کرده به حج یا عمره یا هر دو عزیمت نموده است(8).
ابو داود روایت کرده که مردی یهودی با یکی از صحابه به نام ابو العالیه ریاحی در باره قبله مشاجره کرد. او گفت که حضرت موسی در کنار صخره بیت المقدس به گونه‌ای نماز می‌خواند که کعبه رو به روی او قرار داشت و نیز در مسجد صالح و ذو القرنین رفته و محراب و قبله آن دو را به طرف کعبه دیده است (9).
به جهت این اهمیت است که ائمه اطهار علیهم السلام نیز مشتاق زیارت کعبه بودند و پیوسته در دعای خود از خداوند متعال در خواست توفیق تشرف به حج و زیارت خانه می‌کردند (10)
وجود روایات فراوان در باره حج نشان از اهمیت آن در نزد ائمه اطهار علیهم السلام دارد. برخی از این روایات، حج را مانند نماز از پایه‌های اسلام (11)، پرچم دین (12) و ترک آن را مایه هلاکت (13) و نزول عذاب الهی دانسته‌اند.(14)
پی‌نوشت‌ها:
1- صدوق، علل الشرایع، ج 2، ص 407؛ وسائل الشیعه، ج 13، ص 332.
2- «وَ وَقَفُوا مَواقِفَ انْبِیائِهِ» نهج البلاغه، خطبه 1.
3- «ثُمَّ امَرَ آدَمَ علیهِ السلام و وَلَدَهُ انْ یَثْنُوا اعطَافَهُم نَحوَهُ» همان، خطبه 192.
4- ر. ک: وسائل الشیعه، ج 12، ص 385.
5- اصول کافی، ج 4، ص 213؛ علل الشرایع، ج 2، ص 419.
6- بحار الانوار، ج 96، ص 185؛ حج و عمره در کتاب و سنت، ص 437.
7- من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 235 و ر. ک: الحج و العمرة فی الکتاب و السنة، ص 281.
8- مسند احمد، ج 2، ص 240؛ صحیح مسلم، ج 4، ص 60؛ المحلی، ج 7، ص 110.
9- عیون الاثر فی سیرة سید البشر، ابن سیدالناس، ج 1، ص 314.
10- «اللهم ارزقنی حج بیت الحرام ...» این دعا بارها در لسان ائمه اطهار علیهم السلام به ویژه امام سجاد علیه السلام از خداوند متعال‌خواسته شده است. ر.ک: مصباح المتهجد، ص 113 و 587 و صحیفه سجادیه.
11- «بنی الاسلام علی خمس» ر. ک: المحاسن، برقی، ج 1، ص 286؛ اصول کافی، ج 2، ص 18 تا 20.
12- وسائل الشیعه، ج 11، ص 15.
13- المحاسن، برقی، ج 1، ص 88.
14- کافی، کلینی، ج 4، ص 271؛ من لایحضره الفقیه، صدوق، ج 2، ص 419.
منبع: پرسمان قرآنی حج، رمضان محمدی، تهران: نشر مشعر، ۱۳۸۸.
واقعیت و حقیقت حج و تمام ابعاد آن نه برای امت‌های گذشته که برای ما نیز آشکار نیست، اما مسلّم است که حج در ادیان دیگر نیز دارای اهمیت بوده و شمار بسیاری از انبیای الهی به زیارت این خانه آمده‌اند. بنا بر روایت امام صادق علیه السلام، جبرئیل علیه السلام به آدم علیه السلام گفت: زیارت این خانه بر تو گوارا باد که بخشوده شدی، من این خانه را سه هزار سال پیش از تو طواف کردم (1)
امیرمؤمنان علی بن ابی طالب علیه السلام نیز وقوف حج گزاران را در مکه وقوف در جایگاه انبیای الهی دانسته (2) و می‌فرمایند: خداوند آدم و فرزندانش را فرمان داد تا به سوی کعبه بیایند (3).
امام باقر علیه السلام نیز فرمودند: موسی بن عمران با هفتاد پیامبر از بنی اسرائیل در حالی که «لَبَّیْک عبدُک ابنُ عبدُک» می‌گفت به قصد حج از رَوْحا (در چهل میلی مدینه) عبور کرد. (4)
در روایت دیگر از آن حضرت آمده است که حضرت موسی از صَفائِح رَوْحا با احرام گذشت و بر ناقه‌ای سوار بود که مهار آن از لیفه (برگ خرما) بود دو جامه قطوانی (از پنبه) بر تن داشت و لبیک می‌گفت و کوه‌ها او را در لبیک گفتن همراهی می‌کردند (5).
حضرت سلیمان بن داود علیه السلام نیز همراه جن و انس و پرندگان و بادها خانه خدا را حج نمود و بر کعبه قباطی پوشاند(6).
حضرت یونس علیه السلام در آغاز حج «لَبیّک، کشَّافَ الکُرَبِ العِظامِ لَبَّیْک» گفت و عیسی بن مریم با «لَبَّیْک یا ذَالمَعارِجِ لَبَّیْک» حج خود را آغاز کرد (7).
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: سوگند به آن که جان محمد در دست اوست، فرزند مریم از گردنه روحا گذشته در حالی که صدای خود را به تلبیه بلند کرده به حج یا عمره یا هر دو عزیمت نموده است(8).
ابو داود روایت کرده که مردی یهودی با یکی از صحابه به نام ابو العالیه ریاحی در باره قبله مشاجره کرد. او گفت که حضرت موسی در کنار صخره بیت المقدس به گونه‌ای نماز می‌خواند که کعبه رو به روی او قرار داشت و نیز در مسجد صالح و ذو القرنین رفته و محراب و قبله آن دو را به طرف کعبه دیده است (9).
به جهت این اهمیت است که ائمه اطهار علیهم السلام نیز مشتاق زیارت کعبه بودند و پیوسته در دعای خود از خداوند متعال در خواست توفیق تشرف به حج و زیارت خانه می‌کردند (10)
وجود روایات فراوان در باره حج نشان از اهمیت آن در نزد ائمه اطهار علیهم السلام دارد. برخی از این روایات، حج را مانند نماز از پایه‌های اسلام (11)، پرچم دین (12) و ترک آن را مایه هلاکت (13) و نزول عذاب الهی دانسته‌اند.(14)
پی‌نوشت‌ها:
1- صدوق، علل الشرایع، ج 2، ص 407؛ وسائل الشیعه، ج 13، ص 332.
2- «وَ وَقَفُوا مَواقِفَ انْبِیائِهِ» نهج البلاغه، خطبه 1.
3- «ثُمَّ امَرَ آدَمَ علیهِ السلام و وَلَدَهُ انْ یَثْنُوا اعطَافَهُم نَحوَهُ» همان، خطبه 192.
4- ر. ک: وسائل الشیعه، ج 12، ص 385.
5- اصول کافی، ج 4، ص 213؛ علل الشرایع، ج 2، ص 419.
6- بحار الانوار، ج 96، ص 185؛ حج و عمره در کتاب و سنت، ص 437.
7- من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 235 و ر. ک: الحج و العمرة فی الکتاب و السنة، ص 281.
8- مسند احمد، ج 2، ص 240؛ صحیح مسلم، ج 4، ص 60؛ المحلی، ج 7، ص 110.
9- عیون الاثر فی سیرة سید البشر، ابن سیدالناس، ج 1، ص 314.
10- «اللهم ارزقنی حج بیت الحرام ...» این دعا بارها در لسان ائمه اطهار علیهم السلام به ویژه امام سجاد علیه السلام از خداوند متعال‌خواسته شده است. ر.ک: مصباح المتهجد، ص 113 و 587 و صحیفه سجادیه.
11- «بنی الاسلام علی خمس» ر. ک: المحاسن، برقی، ج 1، ص 286؛ اصول کافی، ج 2، ص 18 تا 20.
12- وسائل الشیعه، ج 11، ص 15.
13- المحاسن، برقی، ج 1، ص 88.
14- کافی، کلینی، ج 4، ص 271؛ من لایحضره الفقیه، صدوق، ج 2، ص 419.
منبع: پرسمان قرآنی حج، رمضان محمدی، تهران: نشر مشعر، ۱۳۸۸.
