فلسفه حرمت خون خوردن
پرسش :
چرا قرآن کریم خوردن خون را حرام شمرده است؟
پاسخ :
فلسفه برخى احکام دقیقاً معلوم نیست اگر چه در پیشگاه الهى مصلحت واقعى و حقیقى دارد که ما از آن‌ها خبر نداریم و به همین خاطر باید تعبداً آن‌ها را پذیرفت،1 اما در برخى روایات به علت حکم تصریح شده است.2 نجاست و حرمت خون از این امر مستثنا نیست و نجاست و حرمت آن مبتنى بر مفاسد و پیامدهاى منفى است که در خوردن خون وجود دارد. برخى زیان‌هاى روحى و جسمى خوردن خون عبارت است از:
1. سنگدلى و قساوت قلب؛ تأثیر خون‌خوارى بر قساوت قلب و سنگدلى از قدیم نیز ثابت شده بود به گونه‌اى که فرد سنگدل، بى‌رحم و قاتل به «خون‌خوار» تشبیه مى‌شود. در روایتى از امام رضا درباره علت تحریم خون مى‌خوانیم:
خداوند خون را مانند مردار تحریم کرده است به خاطر این که باعث فساد (و بیمارى) بدن مى‌شود، آدمى را به بیمارى زردى دچار مى‌کند، موجب بوى بد دهان مى‌شود، آدمى را متعفن، بداخلاق، و سنگدل مى‌کند. رحمت و مهربانى را آن چنان از دل آدمى مى‌برد که حتى ممکن است فرزند، پدر و مادر و همسرش را به قتل برساند.3
2. بیمارى زردى و سایر بیمارى‌ها
3. تعفن و بدبو شدن که در روایت فوق بدان اشاره شده بود و امروزه نیز ثابت شده است که خون مادۀ کاملاً آماده‌اى است براى پرورش انواع میکرب‌هایى که وارد بدن انسان مى‌شوند و به خون حمله مى‌کنند و آن را مرکز فعالیت خویش قرار مى‌دهند؛ به همین دلیل، گلبول‌هاى سفید که پاسداران و سربازان کشور تن انسانند، همواره در منطقه خون پاسدارى مى‌کنند تا میکرب به این سنگر حساس که به تمام مناطق بدن ارتباط نزدیک دارد، راه پیدا نکند؛ مخصوصاً هنگامى که خون از جریان مى‌افتد و به اصطلاح مى‌میرد، گلبول‌هاى سفید از بین مى‌رود، به همین دلیل میکرب‌ها که میدان را خالى از حریف مى‌بینند، به سرعت زاد و ولد کرده، گسترش مى‌یابند، بنابراین اگر گفته شود خون هنگامى که از جریان مى‌افتد، آلوده‌ترین اجزاى بدن انسان و حیوان است، گزاف گفته نشده (خونى که در رگ‌ها جریان نداشته باشد، خون مرده محسوب مى‌شود و همین طور خونى که از حلق به هنگام خوردن پایین رود، خون مرده است). از سوى دیگر امروزه در علم غذاشناسى ثابت شده که غذاها از طریق تأثیر در غده‌ها و ایجاد هورمون‌ها در روحیات و اخلاق انسان اثر مى‌گذارند.4
همین زیان‌هاى اخلاقى، روانى و جسمى خون است که موجب شده اسلام به نجاست و تحریم آن حکم نماید:«اِنَّما حَرَّمَ عَلَیکُمُ المَیتَةَ و الدَّمَ و لَحمَ الخِنزیرِ...»5 خداوند تنها مردار و خون و گوشت خوک و آنچه را با نام غیر خدا سر بریده‌اند، بر شما تحریم کرده است.
حرمت و نجاست خون از استفاده‌هاى معقول مانند تزریق خون براى نجات جان مجروحان و بیماران و مانند آن، مانع نمى‌شود و دلیلى بر تحریم خرید و فروش خون براى این موارد در دست نیست، چرا که استفاده‌هاى عقلایى و مشروع مورد نیاز عمومى است.6
پی‌نوشت‌ها:
(1). مرتضى مطهرى، اسلام و مقتضیات زمان، ج 2، ص 27.
(2). که بسیارى از روایاتى که فلسفه و حکمت احکام در آن‌ها آمده در کتاب علل الشرایع گردآورى شده است.
(3). علل الشرایع، ج 2، ص 485.
(4). علل الشرایع، ج 2، ص 486؛ تفسیر نمونه، ج 1، ص 585.
(5). نحل/ 115؛ مائده/ 3.
(6). ر.ک: تفسیر نمونه، ج 1، ص 589؛ تفسیر جامع آیات الاحکام، زین‌العابدین قربانى لاهیجى، ج 2، ص 127-130؛ تحریرالوسیله، امام خمینى، ج 2، ص 625.
منبع: پرسمان قرآنی فلسفه احکام، سید علی هاشمی نشلجی، نشر جمال، 1390.
فلسفه برخى احکام دقیقاً معلوم نیست اگر چه در پیشگاه الهى مصلحت واقعى و حقیقى دارد که ما از آن‌ها خبر نداریم و به همین خاطر باید تعبداً آن‌ها را پذیرفت،1 اما در برخى روایات به علت حکم تصریح شده است.2 نجاست و حرمت خون از این امر مستثنا نیست و نجاست و حرمت آن مبتنى بر مفاسد و پیامدهاى منفى است که در خوردن خون وجود دارد. برخى زیان‌هاى روحى و جسمى خوردن خون عبارت است از:
1. سنگدلى و قساوت قلب؛ تأثیر خون‌خوارى بر قساوت قلب و سنگدلى از قدیم نیز ثابت شده بود به گونه‌اى که فرد سنگدل، بى‌رحم و قاتل به «خون‌خوار» تشبیه مى‌شود. در روایتى از امام رضا درباره علت تحریم خون مى‌خوانیم:
خداوند خون را مانند مردار تحریم کرده است به خاطر این که باعث فساد (و بیمارى) بدن مى‌شود، آدمى را به بیمارى زردى دچار مى‌کند، موجب بوى بد دهان مى‌شود، آدمى را متعفن، بداخلاق، و سنگدل مى‌کند. رحمت و مهربانى را آن چنان از دل آدمى مى‌برد که حتى ممکن است فرزند، پدر و مادر و همسرش را به قتل برساند.3
2. بیمارى زردى و سایر بیمارى‌ها
3. تعفن و بدبو شدن که در روایت فوق بدان اشاره شده بود و امروزه نیز ثابت شده است که خون مادۀ کاملاً آماده‌اى است براى پرورش انواع میکرب‌هایى که وارد بدن انسان مى‌شوند و به خون حمله مى‌کنند و آن را مرکز فعالیت خویش قرار مى‌دهند؛ به همین دلیل، گلبول‌هاى سفید که پاسداران و سربازان کشور تن انسانند، همواره در منطقه خون پاسدارى مى‌کنند تا میکرب به این سنگر حساس که به تمام مناطق بدن ارتباط نزدیک دارد، راه پیدا نکند؛ مخصوصاً هنگامى که خون از جریان مى‌افتد و به اصطلاح مى‌میرد، گلبول‌هاى سفید از بین مى‌رود، به همین دلیل میکرب‌ها که میدان را خالى از حریف مى‌بینند، به سرعت زاد و ولد کرده، گسترش مى‌یابند، بنابراین اگر گفته شود خون هنگامى که از جریان مى‌افتد، آلوده‌ترین اجزاى بدن انسان و حیوان است، گزاف گفته نشده (خونى که در رگ‌ها جریان نداشته باشد، خون مرده محسوب مى‌شود و همین طور خونى که از حلق به هنگام خوردن پایین رود، خون مرده است). از سوى دیگر امروزه در علم غذاشناسى ثابت شده که غذاها از طریق تأثیر در غده‌ها و ایجاد هورمون‌ها در روحیات و اخلاق انسان اثر مى‌گذارند.4
همین زیان‌هاى اخلاقى، روانى و جسمى خون است که موجب شده اسلام به نجاست و تحریم آن حکم نماید:«اِنَّما حَرَّمَ عَلَیکُمُ المَیتَةَ و الدَّمَ و لَحمَ الخِنزیرِ...»5 خداوند تنها مردار و خون و گوشت خوک و آنچه را با نام غیر خدا سر بریده‌اند، بر شما تحریم کرده است.
حرمت و نجاست خون از استفاده‌هاى معقول مانند تزریق خون براى نجات جان مجروحان و بیماران و مانند آن، مانع نمى‌شود و دلیلى بر تحریم خرید و فروش خون براى این موارد در دست نیست، چرا که استفاده‌هاى عقلایى و مشروع مورد نیاز عمومى است.6
پی‌نوشت‌ها:
(1). مرتضى مطهرى، اسلام و مقتضیات زمان، ج 2، ص 27.
(2). که بسیارى از روایاتى که فلسفه و حکمت احکام در آن‌ها آمده در کتاب علل الشرایع گردآورى شده است.
(3). علل الشرایع، ج 2، ص 485.
(4). علل الشرایع، ج 2، ص 486؛ تفسیر نمونه، ج 1، ص 585.
(5). نحل/ 115؛ مائده/ 3.
(6). ر.ک: تفسیر نمونه، ج 1، ص 589؛ تفسیر جامع آیات الاحکام، زین‌العابدین قربانى لاهیجى، ج 2، ص 127-130؛ تحریرالوسیله، امام خمینى، ج 2، ص 625.
منبع: پرسمان قرآنی فلسفه احکام، سید علی هاشمی نشلجی، نشر جمال، 1390.
