نهی خداوند از تفرقه و جدایی از جامعه
پرسش :
قرآن چگونه مسلمانان را از تفرقه و جدایی از جامعه اسلامی باز داشته است؟
پاسخ :
خداوند در آیه 115 سوره «نساء»، با اشاره به سرنوشت دردناک کسانى که از جامعه مؤمنین و مسلمین جدا شده و راه مستقل براى خود بر گزیدند، مى فرماید: (کسى که بعد از آشکار شدن حق به مخالفت با پیامبر(صلى الله علیه وآله) بر خیزد، و از طریقى جز طریق مؤمنان پیروى کند ما او را به همان راه که مى رود مى بریم [و در گمراهیش سرگردان مى سازیم] و در دوزخ داخل مى کنیم و جایگاه بدى دارد)؛ «وَ مَنْ یُشْاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُ الْهُدى وَ یَتَّبِعْ غَیْرَ سَبِیلِ الْمُؤْمِنِینَ نُوَلِّهِ ما تَوَلىّ وَ نُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَ سائَتْ مَصِیراً».
این آیه به روشنى به مسلمانان دستور مى دهد که از جامعه اسلامى جدا نشوند، و همگى با هم طریق هدایت را در پیش گیرند. البته با توجه به جمله «مَنْ یُشْاقِقِ الرَّسُولَ ...» و تعبیر به «سَبِیلِ الْمُؤْمِنِینَ» روشن مى شود که منظور از هماهنگى با جامعه اسلامى هماهنگى با جامعه اى است که در طریق پیروى از پیغمبر(صلى الله علیه وآله) گام بر دارد، و ایمان و اطاعت خدا، اساس و پایه آن مى باشد، و گرنه همرنگ شدن با هر جامعه اى منظور نیست.
بى شک پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) همواره در اجتماع بود، در پنج وقت با مسلمین نماز مى گذارد، روز جمعه نماز باشکوه ترى داشت و در حج در اجتماع عظیم ترى همه مسلمانان را به اجتماع در این برنامه ها فرا مى خواند و به یقین گوشه گیران عزلت طلب، مخالفان این برنامه، و جداى از جماعت مؤمنانند، و مشمول آیه فوق خواهند بود. جمعى از علماى اهل سنت، بوسیله این آیه براى حجیّت اجماع استدلال کرده اند. مانعى ندارد که این آیه دلیل بر حجیت اجماع مسلمین باشد، لکن اجماعى که امام معصوم(علیه السلام) در آن حضور داشته باشد و به تعبیر مصطلح اصولى اگر اجماع دخولى یا اجماع کشفى باشد حجّت است.
منبع: اخلاق در قرآن، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، مدرسة الامام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم، 1377 ش، چاپ اول، ج 3، ص 446.
خداوند در آیه 115 سوره «نساء»، با اشاره به سرنوشت دردناک کسانى که از جامعه مؤمنین و مسلمین جدا شده و راه مستقل براى خود بر گزیدند، مى فرماید: (کسى که بعد از آشکار شدن حق به مخالفت با پیامبر(صلى الله علیه وآله) بر خیزد، و از طریقى جز طریق مؤمنان پیروى کند ما او را به همان راه که مى رود مى بریم [و در گمراهیش سرگردان مى سازیم] و در دوزخ داخل مى کنیم و جایگاه بدى دارد)؛ «وَ مَنْ یُشْاقِقِ الرَّسُولَ مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُ الْهُدى وَ یَتَّبِعْ غَیْرَ سَبِیلِ الْمُؤْمِنِینَ نُوَلِّهِ ما تَوَلىّ وَ نُصْلِهِ جَهَنَّمَ وَ سائَتْ مَصِیراً».
این آیه به روشنى به مسلمانان دستور مى دهد که از جامعه اسلامى جدا نشوند، و همگى با هم طریق هدایت را در پیش گیرند. البته با توجه به جمله «مَنْ یُشْاقِقِ الرَّسُولَ ...» و تعبیر به «سَبِیلِ الْمُؤْمِنِینَ» روشن مى شود که منظور از هماهنگى با جامعه اسلامى هماهنگى با جامعه اى است که در طریق پیروى از پیغمبر(صلى الله علیه وآله) گام بر دارد، و ایمان و اطاعت خدا، اساس و پایه آن مى باشد، و گرنه همرنگ شدن با هر جامعه اى منظور نیست.
بى شک پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) همواره در اجتماع بود، در پنج وقت با مسلمین نماز مى گذارد، روز جمعه نماز باشکوه ترى داشت و در حج در اجتماع عظیم ترى همه مسلمانان را به اجتماع در این برنامه ها فرا مى خواند و به یقین گوشه گیران عزلت طلب، مخالفان این برنامه، و جداى از جماعت مؤمنانند، و مشمول آیه فوق خواهند بود. جمعى از علماى اهل سنت، بوسیله این آیه براى حجیّت اجماع استدلال کرده اند. مانعى ندارد که این آیه دلیل بر حجیت اجماع مسلمین باشد، لکن اجماعى که امام معصوم(علیه السلام) در آن حضور داشته باشد و به تعبیر مصطلح اصولى اگر اجماع دخولى یا اجماع کشفى باشد حجّت است.
منبع: اخلاق در قرآن، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، مدرسة الامام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم، 1377 ش، چاپ اول، ج 3، ص 446.
