دلالت برهان واسطه در فیض بر وجود امام زمان (عج)
پرسش :
برهان واسطه در فیض چگونه بر وجود امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) دلالت دارد؟
پاسخ :
از براهینی که دلالت بر وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) دارد «برهان واسطه در فیض» است. فلاسفه براى عالم چهار مرحله ذکر کرده اند: عالم ربوبى، عالم عقل، عالم مثال و عالم طبیعت. و نیز آنان به عقول ده گانه معتقدند که خداوند علت فاعلى و قریب عقل اول و عقل دوم معلول عقل اول و ... و در نهایت عقل دهم، علت فاعلى بر عالم مثال و عالم مثال نیز علت عالم طبیعت و ماده است؛ زیرا عالم، عالم اسباب و مسببات است و خداوند این نظام را بر اساس آن بنا نهاده است.
حال اگر کسى سؤال کند که چرا خداوند مستقیماً و بدون واسطه عالم طبیعت را ایجاد نکرده است؟
در جواب مى گوئیم به جهت آنکه بین عالم ربوبى و عالم ماده سنخیت وجود ندارد و لذا عوالم مختلف را به جهت برقرارى سنخیت بین عالم ربوبى و عالم ماده و طبیعت، آفرید. از میان موجودات عالم ماده، تنها انسان است که با عالم مثال سنخیت دارد، و براى ایجاد سنخیت کامل، احتیاج به انسان کامل است؛ زیرا او واسطه فیض بر مجموعه انسان هاى دیگر است و در این زمینه فرقى بین فیض تکوین و تشریع نیست.
به عبارت دیگر همان گونه که قانون سنخیت بین علت و معلول و نیز نظام اسباب و مسببات در عالم تکوین اقتضا مى کند که بین عالم ربوبى و عالم طبیعت عوالم دیگرى باشد تا فیض وجود از راه آنها کانالیزه شده و به عالم طبیعت برسد، در مورد فیض معنوى خداوند و تصرفات او در قلوب انسان نیز با واسطه انجام خواهد گرفت که همان وجود امام معصوم کامل است. البته فیض تشریع نیز از این کانال به انسان مى رسد.
از این بیان به خوبى معناى حدیث: «لَوْلَاکَ لَمَا خَلَقْتُ الْاَفْلَاکَ وَ لَوْلَا عَلِیٌّ لَمَا خَلَقْتُکَ وَ لَوْلَا فَاطِمَةُ لَمَا خَلَقْتُکُمَا»؛ ([اى پیامبر] اگر تو نبودى هرگز افلاک را خلق نمى کردم و اگر على نبود هرگز تو را خلق نمى کردم و اگر فاطمه نبود هرگز شما دو نفر را خلق نمى کردم)، روشن مى شود؛ زیرا وجود این انسان هاى از همه جهت کامل، سبب فیض الهى بر عالم ماده و افلاکند و حضرت زهرا(سلام الله علیها) نیز حلقه وصل بین عالم عقل و نبوت با عالم امامت و انسان کامل است.
منبع: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، مسجد مقدس جمکران، قم، چاپ هفتم، 1390 ش.
از براهینی که دلالت بر وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) دارد «برهان واسطه در فیض» است. فلاسفه براى عالم چهار مرحله ذکر کرده اند: عالم ربوبى، عالم عقل، عالم مثال و عالم طبیعت. و نیز آنان به عقول ده گانه معتقدند که خداوند علت فاعلى و قریب عقل اول و عقل دوم معلول عقل اول و ... و در نهایت عقل دهم، علت فاعلى بر عالم مثال و عالم مثال نیز علت عالم طبیعت و ماده است؛ زیرا عالم، عالم اسباب و مسببات است و خداوند این نظام را بر اساس آن بنا نهاده است.
حال اگر کسى سؤال کند که چرا خداوند مستقیماً و بدون واسطه عالم طبیعت را ایجاد نکرده است؟
در جواب مى گوئیم به جهت آنکه بین عالم ربوبى و عالم ماده سنخیت وجود ندارد و لذا عوالم مختلف را به جهت برقرارى سنخیت بین عالم ربوبى و عالم ماده و طبیعت، آفرید. از میان موجودات عالم ماده، تنها انسان است که با عالم مثال سنخیت دارد، و براى ایجاد سنخیت کامل، احتیاج به انسان کامل است؛ زیرا او واسطه فیض بر مجموعه انسان هاى دیگر است و در این زمینه فرقى بین فیض تکوین و تشریع نیست.
به عبارت دیگر همان گونه که قانون سنخیت بین علت و معلول و نیز نظام اسباب و مسببات در عالم تکوین اقتضا مى کند که بین عالم ربوبى و عالم طبیعت عوالم دیگرى باشد تا فیض وجود از راه آنها کانالیزه شده و به عالم طبیعت برسد، در مورد فیض معنوى خداوند و تصرفات او در قلوب انسان نیز با واسطه انجام خواهد گرفت که همان وجود امام معصوم کامل است. البته فیض تشریع نیز از این کانال به انسان مى رسد.
از این بیان به خوبى معناى حدیث: «لَوْلَاکَ لَمَا خَلَقْتُ الْاَفْلَاکَ وَ لَوْلَا عَلِیٌّ لَمَا خَلَقْتُکَ وَ لَوْلَا فَاطِمَةُ لَمَا خَلَقْتُکُمَا»؛ ([اى پیامبر] اگر تو نبودى هرگز افلاک را خلق نمى کردم و اگر على نبود هرگز تو را خلق نمى کردم و اگر فاطمه نبود هرگز شما دو نفر را خلق نمى کردم)، روشن مى شود؛ زیرا وجود این انسان هاى از همه جهت کامل، سبب فیض الهى بر عالم ماده و افلاکند و حضرت زهرا(سلام الله علیها) نیز حلقه وصل بین عالم عقل و نبوت با عالم امامت و انسان کامل است.
منبع: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، مسجد مقدس جمکران، قم، چاپ هفتم، 1390 ش.
