تفاوت شفاعت تخدیری و سازنده
پرسش :
مفهوم واقعى شفاعت چیست؟
پاسخ :
کلمه «شفاعت» از ریشه «شفع» به معنى (جفت) و «ضَمُّ الشَّىْءِ إِلى مِثْلِهِ» گرفته شده، و نقطه مقابل آن «وَتْر» به معنى تک و تنها است، سپس به ضمیمه شدن فرد برتر و قوى ترى براى کمک به فرد ضعیف تر اطلاق گردیده است و این لفظ، در عرف و شرع به دو معنى متفاوت گفته مى شود:
الف ـ شفاعت در لسان عامه، به این گفته مى شود که شخص شفیع از موقعیت و شخصیت و نفوذ خود استفاده کرده و نظر شخص صاحب قدرتى را در مورد مجازات زیردستان خود عوض کند.
گاهى با استفاده از نفوذ خود یا وحشتى که از نفوذ او دارند.
زمانى با پیش کشیدن مسائل عاطفى و تحت تأثیر قرار دادن عواطف طرف.
و زمان دیگرى با تغییر دادن مبانى فکرى او، درباره گناه مجرم و استحقاق او و مانند اینها...
به طور خلاصه، شفاعت طبق این معنى هیچ گونه دگرگونى در روحیات و فکر مجرم یا متهم ایجاد نمى کند، تمام تأثیرها و دگرگونى ها مربوط به شخصى است که شفاعت نزد او مى شود (دقت کنید).
این نوع شفاعت در بحث هاى مذهبى مطلقاً معنى ندارد؛ زیرا نه خداوند اشتباهى مى کند که بتوان نظر او را عوض کرد، نه عواطفى به این معنى که در انسان است دارد که بتوان آن را برانگیخت، نه از نفوذ کسى ملاحظه مى کند و وحشتى دارد و نه پاداش و کیفرش بر محورى غیر از عدالت دور مى زند.
ب ـ مفهوم دیگر شفاعت، بر محور دگرگونى و تغییر موضع «شفاعت شونده» دور مى زند، یعنى شخص شفاعت شونده موجباتى فراهم مى سازد که از وضع نامطلوب و در خور کیفر بیرون آمده و به وسیله ارتباط با شفیع، خود را در وضع مطلوبى قرار دهد که شایسته و مستحق بخشودگى گردد و ایمان به این نوع شفاعت در واقع یک مکتب عالى تربیت و وسیله اصلاح افراد گناهکار و آلوده و بیدارى و آگاهى است، و شفاعت در منطق اسلام از نوع اخیر است.
تمام ایرادها، خرده گیرى ها، و حمله ها، همه متوجه تفسیر اول براى شفاعت مى شود، نه مفهوم دوم که یک معنى منطقى، معقول و سازنده است.
این بود تفسیر اجمالى شفاعت در دو شکل «تخدیرى» و «سازنده».
منبع: تفسیر نمونه، آیت الله العظمی مکارم شیرازی دام ظله، دار الکتب الإسلامیه، چاپ پنجاه و پنجم، ج 1، ص 271.
کلمه «شفاعت» از ریشه «شفع» به معنى (جفت) و «ضَمُّ الشَّىْءِ إِلى مِثْلِهِ» گرفته شده، و نقطه مقابل آن «وَتْر» به معنى تک و تنها است، سپس به ضمیمه شدن فرد برتر و قوى ترى براى کمک به فرد ضعیف تر اطلاق گردیده است و این لفظ، در عرف و شرع به دو معنى متفاوت گفته مى شود:
الف ـ شفاعت در لسان عامه، به این گفته مى شود که شخص شفیع از موقعیت و شخصیت و نفوذ خود استفاده کرده و نظر شخص صاحب قدرتى را در مورد مجازات زیردستان خود عوض کند.
گاهى با استفاده از نفوذ خود یا وحشتى که از نفوذ او دارند.
زمانى با پیش کشیدن مسائل عاطفى و تحت تأثیر قرار دادن عواطف طرف.
و زمان دیگرى با تغییر دادن مبانى فکرى او، درباره گناه مجرم و استحقاق او و مانند اینها...
به طور خلاصه، شفاعت طبق این معنى هیچ گونه دگرگونى در روحیات و فکر مجرم یا متهم ایجاد نمى کند، تمام تأثیرها و دگرگونى ها مربوط به شخصى است که شفاعت نزد او مى شود (دقت کنید).
این نوع شفاعت در بحث هاى مذهبى مطلقاً معنى ندارد؛ زیرا نه خداوند اشتباهى مى کند که بتوان نظر او را عوض کرد، نه عواطفى به این معنى که در انسان است دارد که بتوان آن را برانگیخت، نه از نفوذ کسى ملاحظه مى کند و وحشتى دارد و نه پاداش و کیفرش بر محورى غیر از عدالت دور مى زند.
ب ـ مفهوم دیگر شفاعت، بر محور دگرگونى و تغییر موضع «شفاعت شونده» دور مى زند، یعنى شخص شفاعت شونده موجباتى فراهم مى سازد که از وضع نامطلوب و در خور کیفر بیرون آمده و به وسیله ارتباط با شفیع، خود را در وضع مطلوبى قرار دهد که شایسته و مستحق بخشودگى گردد و ایمان به این نوع شفاعت در واقع یک مکتب عالى تربیت و وسیله اصلاح افراد گناهکار و آلوده و بیدارى و آگاهى است، و شفاعت در منطق اسلام از نوع اخیر است.
تمام ایرادها، خرده گیرى ها، و حمله ها، همه متوجه تفسیر اول براى شفاعت مى شود، نه مفهوم دوم که یک معنى منطقى، معقول و سازنده است.
این بود تفسیر اجمالى شفاعت در دو شکل «تخدیرى» و «سازنده».
منبع: تفسیر نمونه، آیت الله العظمی مکارم شیرازی دام ظله، دار الکتب الإسلامیه، چاپ پنجاه و پنجم، ج 1، ص 271.
