معنای واژه «سَماءْ» در قرآن کریم

پرسش :

منظور از واژه «سَماءْ» در قرآن کریم چیست؟

پاسخ :
«سَماءْ» به گفته لغت شناسان به معنى چیزى است که در بالا قرار گرفته؛ و لذا بعضى معتقدند جنبه نسبى دارد و لذا ممکن است یک شىء نسبت به شىء دیگر آسمان، و نسبت به شىء ثالث زمین باشد، و «اسم» نیز از همین مادّه مشتق شده؛ چرا که اسم گذارى سبب بلندى و اهمیّت مسمّى مى‌ شود.

همچنین  نویسنده کتاب «التحقیق» می نویسد: «سماء» گاهى محسوس و مادّى است؛ مانند «أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً»(1)؛ ([خداوند] از آسمان آبى فرو فرستاد) و گاه معنوى است؛ مانند «قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِى السَّماءِ»(2)؛ (نگاه‌ هاى انتظارآمیز تو را بسوی آسمان مى‌ بینیم). همچنین «ابن منظور» نیز در «لسان العرب» مى‌ گوید: «سُمُوّ» به معنى بلندى و علو است.(3)

بنابراین «سماء» تنها به معنى آسمان نیست؛ بلکه به معنى هرگونه بلندى و علو و ارتفاع است. ولى در آیاتى که براى این بحث انتخاب شده عموما به معنى آسمان آمده است.

پی‌نوشت‌ها:
(1). قرآن کریم، سوره رعد، آیه 17.
(2). همان، سوره بقره، آیه 144.
(3). در کتاب العین خلیل بن احمد نیز «سماء» به معنى ارتفاع ذکر شده است. (کتاب العین، فراهیدی، خلیل بن احمد، انتشارات هجرت، قم، چاپ دوم، 1410 هـ ق، ج 7، ص 318).

منبع: پیام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1386 شمسی،چاپ نهم، ج 2، ص 160.