پرسش :
بعضي قبل از امتحان زياد درس ميخوانند و همه چيز را ياد گرفته اند ولي موقع امتحان همه را فراموش ميكنند در صورتيكه هيچگونه دلشوره ندارند و خونسردند!
پاسخ :
براي اين كه انسان در امتحان مؤفق شود و مطالب، خوب به يادش بيايد، بايد روش هاي مطالعه را بلد باشد و بداند كه چگونه بايد براي امتحان آمادگي ايجاد كند. زياد درس خواندن اگر روشمند نباشد. جز خستگي ذهني هيچ نتيجه اي به همراه ندارد. افرادي كه قبل از امتحان و به خصوص شب امتحان بيش از حدّ مطالعه مي كنند، به احتمال زياد در امتحان نمرة خوبي نمي‌آورند، زيرا در جلسة امتحان احساس خستگي مي كنند و هر آن چه كه ياد گرفته اند، فراموش مي كنند.
بنابراين، شما بايد يك روش درست را براي مطالعه كردن انتخاب كنيد و با آمادگي و نشاط كامل سر جلسة امتحان حاضر شويد. ابتدا بايد از ساز و كار حافظه و فرايند يادگيري شناخت كافي داشته باشيد. حافظه نوعي توانايي است كه در همه افراد وجود دارد، با اين تفاوت كه عده اي توانسته اند از اين نيروي خدا دادي خوب استفاده كنند و قابليت هاي آن را به كار گيرند، اما افرادي را هم سراغ داريم كه هميشه از ضعف حافظه و نتايج بد امتحان شكايت مي كنند. همه ما اين تجربه را داريم كه وقتي از جلسة امتحان بيرون مي آييم مي گوييم: موقع امتحان مي خواستم جواب صحيح را بنويسم، اما يادم نيامد.
در تبيين حافظه چندين ديدگاه وجود دارد. طبق يكي از نظريه ها، حافظه داراي سه مرحله است.
1. حافظة حسي
2. حافظة كوتاه مدت
3. حافظة بلند مدت
وقتي مطلبي را مطالعه مي كنيم، از طريق حافظه حسي وارد حافظه كوتاه مدت و سپس به حافظه بلند مدّت وارد مي شود. حافظة حسي و حافظه كوتاه مدت از نظر گنجايش و زمان نگهداري محدوديت دارند، لذا ممكن است برخي مطالب قبل از آن كه وارد حافظة بلند مدت شود، دچار بازداري شود. وقتي در امتحان مطالب به ياد ما نمي آيد، معنايش اين است كه مطالب را خوب ياد نگرفته ايم. وقتي مطالب از طريق تكرار و تمرين، وارد حافظة بلند مدت شد، يادگيري كامل مي شود. حافظة بلند مدت از نظر گنجايش نامحدود و از نظر مدت زمان نگهداري نيز اطلاعات را براي مدت هاي طولاني در خود نگه مي دارد.
به عقيدة روان شناسان، اطلاعات وارد شده در حافظة بلند مدت، از بين نمي رود و با فراهم بودن شرايط مناسب هميشه قابل ياد آوري است. علت اين كه ما پاره اي از اطلاعات قبلاً آموخته شده را در جلسة امتحان نمي توانيم به ياد آوريم. اين است كه ما در بازيابي آن ها ناتوانيم، والاّ مطالب در حافظة ما موجود هستند. اين حالت درست مانند پرونده ايي است كه در بايگاني ذهن موجود است اما ما شمارة آن را در دست نداريم.
براي مؤفقيت در امتحان، توصيه مي شود كه روش هاي زير را اجرا كنيد.
روش هاي مؤفقيت در امتحان:
1. سازماندهي مطالب:
پژوهش ها حاكي از آن است كه هر اندازه اندوخته هاي حافظه را بهتر سازماندهي كنيم، به همان اندازه يادآوري آن ها آسان تر خواهد بود و موقع امتحان بهتر به ياد ما خواهد آمد. براي مثال اگر اسامي افراد را بر حسب مشاغل آن ها سازماندهي كنيم، بعداً آسانتر مي توانيم آن ها را به خاطر آوريم. موضوعات درسي را بايد براساس يك ملاك صحيح و قابل قبول طبقه بندي و سازماندهي كنيم. در اين صورت موقع امتحان راحت تر مطالب به ياد ما مي آيد و قاطي نمي كنيم.
2. يادآوري مطالب در بافت مخصوص آن؛ روان شناسان معتقدند يكي از عوامل مؤفقيت در امتحان و ياد آوري درست مطالب، توجه به اين نكته است كه اطلاعات بايد در بافتي بازيابي شود، كه شبيه بافت مرحلة رمزگرداني است. «بافت» يك مفهوم كاملاً تخصصي است ولي به صورت ساده مي توان گفت بافت عبارت است از اوضاع و شرايطي كه يادگيري در آن صورت گرفته است. به عنوان مثال، اگر قرار باشد مطالب درس رياضي را به ياد آوريد، تصوير فضاي كلاس رياضي، مهرة استاد، اسامي هم كلاسي ها و شرايط روحي و رواني كه در هنگام يادگيري آن درس داشته ايد، در يادآوري مطالب، بسيار مؤثر است.
3. تصوير سازي ذهني؛ يكي ديگر از تكنيك هايي كه در يادآوري مطالب در جلسة امتحان مي تواند مؤثر باشد، استفاده از روش تصوير سازي ذهني است. بسياري اوقات كه مي خواهيم مطلبي را ياد بگيريم، با اصطلاحات و واژه هاي نامأنوس برمي خوريم كه حفظ آن ها براي ما دشوار است، اگر هم بتوانيم از طريق تمرين و تكرار حفظ كنيم، دو سه روز بعد يا نرسيده به جلسة امتحان از يادمان مي رود، در اين گونه موارد مي توان از تصوير سازي ذهني استفاده نمود؛ يعني در ذهن خود هر يك از واژه هاي نامأنوس و اصطلاحات و مفاهيم انگليسي، رياضي يا شيمي را با يك شيئ واقعي و مأنوس ربط دهيم، تا هر وقت آن تصوير ذهني به ياد ما آمد، فوراً آن مطلب يا اصطلاح علمي نيز به ياد ما بيايد.
4. از بين بردن عوامل اضطراب: اضطراب يكي از عوامل عمدة فراموش و كاهش يادآوري اطلاعات است. بيشتر ناكامي هاي افراد در امتحان به خصوص امتحانات مهم و سرنوشت ساز به خاطر اضطراب بيش از اندازة آن ها است. نكتة كاربردي كه از اين اصل استفاده مي شود، اين است كه شب امتحان به هيچ وجه زمان مناسبي براي يادگيري مطالب جديد نيست. بايد ياد گيري مطالب در طول ترم كه فرصت كافي داريم، انجام شود. اگر مطالب را خوب يادگرفته باشيم و به صورت معنايي سازماندهي كرده باشيم ـ نه حفظ طوطي وار ـ شب امتحان كافي است فقط رئوس مطالب و يادداشت هاي خود را مرور كنيم.
5. خلاصه نويسي و يادداشت برداري؛ يادداشت برداري در هنگام درس يا مطالعه و ... و خلاصه نويسي بعد از آن مي تواند در يادآوري مطالب بسيار مفيد باشد. وقتي مطالب را ياد مي گيريم، به صورت معنايي رمز گرداني مي كنيم. اما در موقع امتحان چون مي خواهيم روي برگه امتحان بنويسيم، اين از نوع تصويري است. بنابراين، اگر قبل از آن چندين بار تمرين و خلاصه نويسي نكرده باشيم، ممكن است، نتوانيم بنويسيم. برخي افراد عادت دارند، قبل از امتحان همزمان با مطالعه، چند و چندين بار خلاصة مطالب را مي نويسند. تجربه نشان داده است كه اين تمرين و خلاصه نويسي در امتحان بسيار مفيد است.
6. به خداوند توكل داشته باشيد؛ مطالعه و آمادگي در امتحان لازم است، اما توكل به خدا را نبايد فراموش كرد. انسان هر اندازه توانايي و قدرت حافظه داشته باشد، بايد به اين نكته هم توجه داشته باشد كه خداوند اين توانايي را براي او داده است. و اگر خداوند نخواهد، انسان هيچ كاري نمي تواند انجام دهد. اما اگر انسان به خدا توكل كند و از او مدد بخواهد، در زندگي و در امتحان مؤفق خواهد شد.
اميد است با رعايت نكات ياد شده و بهره گيري از كتاب هاي زير بتوانيد، مهارت خود در امتحان را افزايش داده و به مدارج بالا علمي نايل آييد:
معرفي كتاب:
1. ثروت هروت آبادي، حافظة برتر، انتشارات سالمي، 1381.
2. آلن مامفورد، يادگيري مؤثر، ترجمه: ايرج صفا، نشر ايزايران، 1380.
3. ليندا فريل انيس، فن مطالعه، ترجمه علي صلحجو، مركز نشر دانشگاهي، 1373.
4. عين الله خادمي، مطالعة روشمند، انتشارات پارسايان، 1379.
5. علي اكبر سيف، روش هاي يادگيري و مطالعه، نشر دوران، 1376.
( اندیشه قم )
براي اين كه انسان در امتحان مؤفق شود و مطالب، خوب به يادش بيايد، بايد روش هاي مطالعه را بلد باشد و بداند كه چگونه بايد براي امتحان آمادگي ايجاد كند. زياد درس خواندن اگر روشمند نباشد. جز خستگي ذهني هيچ نتيجه اي به همراه ندارد. افرادي كه قبل از امتحان و به خصوص شب امتحان بيش از حدّ مطالعه مي كنند، به احتمال زياد در امتحان نمرة خوبي نمي‌آورند، زيرا در جلسة امتحان احساس خستگي مي كنند و هر آن چه كه ياد گرفته اند، فراموش مي كنند.
بنابراين، شما بايد يك روش درست را براي مطالعه كردن انتخاب كنيد و با آمادگي و نشاط كامل سر جلسة امتحان حاضر شويد. ابتدا بايد از ساز و كار حافظه و فرايند يادگيري شناخت كافي داشته باشيد. حافظه نوعي توانايي است كه در همه افراد وجود دارد، با اين تفاوت كه عده اي توانسته اند از اين نيروي خدا دادي خوب استفاده كنند و قابليت هاي آن را به كار گيرند، اما افرادي را هم سراغ داريم كه هميشه از ضعف حافظه و نتايج بد امتحان شكايت مي كنند. همه ما اين تجربه را داريم كه وقتي از جلسة امتحان بيرون مي آييم مي گوييم: موقع امتحان مي خواستم جواب صحيح را بنويسم، اما يادم نيامد.
در تبيين حافظه چندين ديدگاه وجود دارد. طبق يكي از نظريه ها، حافظه داراي سه مرحله است.
1. حافظة حسي
2. حافظة كوتاه مدت
3. حافظة بلند مدت
وقتي مطلبي را مطالعه مي كنيم، از طريق حافظه حسي وارد حافظه كوتاه مدت و سپس به حافظه بلند مدّت وارد مي شود. حافظة حسي و حافظه كوتاه مدت از نظر گنجايش و زمان نگهداري محدوديت دارند، لذا ممكن است برخي مطالب قبل از آن كه وارد حافظة بلند مدت شود، دچار بازداري شود. وقتي در امتحان مطالب به ياد ما نمي آيد، معنايش اين است كه مطالب را خوب ياد نگرفته ايم. وقتي مطالب از طريق تكرار و تمرين، وارد حافظة بلند مدت شد، يادگيري كامل مي شود. حافظة بلند مدت از نظر گنجايش نامحدود و از نظر مدت زمان نگهداري نيز اطلاعات را براي مدت هاي طولاني در خود نگه مي دارد.
به عقيدة روان شناسان، اطلاعات وارد شده در حافظة بلند مدت، از بين نمي رود و با فراهم بودن شرايط مناسب هميشه قابل ياد آوري است. علت اين كه ما پاره اي از اطلاعات قبلاً آموخته شده را در جلسة امتحان نمي توانيم به ياد آوريم. اين است كه ما در بازيابي آن ها ناتوانيم، والاّ مطالب در حافظة ما موجود هستند. اين حالت درست مانند پرونده ايي است كه در بايگاني ذهن موجود است اما ما شمارة آن را در دست نداريم.
براي مؤفقيت در امتحان، توصيه مي شود كه روش هاي زير را اجرا كنيد.
روش هاي مؤفقيت در امتحان:
1. سازماندهي مطالب:
پژوهش ها حاكي از آن است كه هر اندازه اندوخته هاي حافظه را بهتر سازماندهي كنيم، به همان اندازه يادآوري آن ها آسان تر خواهد بود و موقع امتحان بهتر به ياد ما خواهد آمد. براي مثال اگر اسامي افراد را بر حسب مشاغل آن ها سازماندهي كنيم، بعداً آسانتر مي توانيم آن ها را به خاطر آوريم. موضوعات درسي را بايد براساس يك ملاك صحيح و قابل قبول طبقه بندي و سازماندهي كنيم. در اين صورت موقع امتحان راحت تر مطالب به ياد ما مي آيد و قاطي نمي كنيم.
2. يادآوري مطالب در بافت مخصوص آن؛ روان شناسان معتقدند يكي از عوامل مؤفقيت در امتحان و ياد آوري درست مطالب، توجه به اين نكته است كه اطلاعات بايد در بافتي بازيابي شود، كه شبيه بافت مرحلة رمزگرداني است. «بافت» يك مفهوم كاملاً تخصصي است ولي به صورت ساده مي توان گفت بافت عبارت است از اوضاع و شرايطي كه يادگيري در آن صورت گرفته است. به عنوان مثال، اگر قرار باشد مطالب درس رياضي را به ياد آوريد، تصوير فضاي كلاس رياضي، مهرة استاد، اسامي هم كلاسي ها و شرايط روحي و رواني كه در هنگام يادگيري آن درس داشته ايد، در يادآوري مطالب، بسيار مؤثر است.
3. تصوير سازي ذهني؛ يكي ديگر از تكنيك هايي كه در يادآوري مطالب در جلسة امتحان مي تواند مؤثر باشد، استفاده از روش تصوير سازي ذهني است. بسياري اوقات كه مي خواهيم مطلبي را ياد بگيريم، با اصطلاحات و واژه هاي نامأنوس برمي خوريم كه حفظ آن ها براي ما دشوار است، اگر هم بتوانيم از طريق تمرين و تكرار حفظ كنيم، دو سه روز بعد يا نرسيده به جلسة امتحان از يادمان مي رود، در اين گونه موارد مي توان از تصوير سازي ذهني استفاده نمود؛ يعني در ذهن خود هر يك از واژه هاي نامأنوس و اصطلاحات و مفاهيم انگليسي، رياضي يا شيمي را با يك شيئ واقعي و مأنوس ربط دهيم، تا هر وقت آن تصوير ذهني به ياد ما آمد، فوراً آن مطلب يا اصطلاح علمي نيز به ياد ما بيايد.
4. از بين بردن عوامل اضطراب: اضطراب يكي از عوامل عمدة فراموش و كاهش يادآوري اطلاعات است. بيشتر ناكامي هاي افراد در امتحان به خصوص امتحانات مهم و سرنوشت ساز به خاطر اضطراب بيش از اندازة آن ها است. نكتة كاربردي كه از اين اصل استفاده مي شود، اين است كه شب امتحان به هيچ وجه زمان مناسبي براي يادگيري مطالب جديد نيست. بايد ياد گيري مطالب در طول ترم كه فرصت كافي داريم، انجام شود. اگر مطالب را خوب يادگرفته باشيم و به صورت معنايي سازماندهي كرده باشيم ـ نه حفظ طوطي وار ـ شب امتحان كافي است فقط رئوس مطالب و يادداشت هاي خود را مرور كنيم.
5. خلاصه نويسي و يادداشت برداري؛ يادداشت برداري در هنگام درس يا مطالعه و ... و خلاصه نويسي بعد از آن مي تواند در يادآوري مطالب بسيار مفيد باشد. وقتي مطالب را ياد مي گيريم، به صورت معنايي رمز گرداني مي كنيم. اما در موقع امتحان چون مي خواهيم روي برگه امتحان بنويسيم، اين از نوع تصويري است. بنابراين، اگر قبل از آن چندين بار تمرين و خلاصه نويسي نكرده باشيم، ممكن است، نتوانيم بنويسيم. برخي افراد عادت دارند، قبل از امتحان همزمان با مطالعه، چند و چندين بار خلاصة مطالب را مي نويسند. تجربه نشان داده است كه اين تمرين و خلاصه نويسي در امتحان بسيار مفيد است.
6. به خداوند توكل داشته باشيد؛ مطالعه و آمادگي در امتحان لازم است، اما توكل به خدا را نبايد فراموش كرد. انسان هر اندازه توانايي و قدرت حافظه داشته باشد، بايد به اين نكته هم توجه داشته باشد كه خداوند اين توانايي را براي او داده است. و اگر خداوند نخواهد، انسان هيچ كاري نمي تواند انجام دهد. اما اگر انسان به خدا توكل كند و از او مدد بخواهد، در زندگي و در امتحان مؤفق خواهد شد.
اميد است با رعايت نكات ياد شده و بهره گيري از كتاب هاي زير بتوانيد، مهارت خود در امتحان را افزايش داده و به مدارج بالا علمي نايل آييد:
معرفي كتاب:
1. ثروت هروت آبادي، حافظة برتر، انتشارات سالمي، 1381.
2. آلن مامفورد، يادگيري مؤثر، ترجمه: ايرج صفا، نشر ايزايران، 1380.
3. ليندا فريل انيس، فن مطالعه، ترجمه علي صلحجو، مركز نشر دانشگاهي، 1373.
4. عين الله خادمي، مطالعة روشمند، انتشارات پارسايان، 1379.
5. علي اكبر سيف، روش هاي يادگيري و مطالعه، نشر دوران، 1376.
( اندیشه قم )
