پرسش :
من فردي بد دهن و فحّاش هستم چندين بار تصميم به ترك فحّاشي گرفته‌ام اما موفق نشدم و ناخواسته به خاطر چيزهاي بي‌ارزش و كوچك با فرزندانم دعوا و نفرين مي‌كنم و با بيشتر افراد نيز اينگونه رفتار دارم خواهشمندم مرا راهنمايي كنيد؟
پاسخ :
همين كه متوجه شده‌ايد كه مرتكب اين عمل مي‌شويد و با مشاوره خواسته‌ايد آن را كنار بگذاريد در واقع قدم بسيار بزرگي براي حل اين مشكل برداشته‌ايد. حال با توجه به اين مطلب گام‌هاي بعدي را براي برطرف كردن اين عيب چنين برداريد.
گام اول: حفظ محبوبيت: مطمئن باشيد با گفتن اين كلمات به هدف خود نخواهيد رسيد و محبوبيت خود را در بين افراد و اقوام نزديك خود از دست مي‌دهيد پس براي حفظ محبوبيت و تأثيرگذاري خود شيوة عملي وگفتاري خود را تغيير دهيد.
گام دوم: غفلت‌زدايي[1]: فحش به ديگران از گناهان و صفات زشت اخلاقي است و گناه وقتي رخ مي‌دهد كه انسان جايگاه والاي انساني خود و رابطه‌اش با خدا را فراموش كند براي اينكه هميشه متوجه اين مقام باشيد نكات زير را رعايت كنيد:
1 .با ذكرها و دعاها مأنوس باشيد (دائم‌الذكر باشيد)
2 . با افراد خوش دهن و خوب همنشين باشيد و از افراد بددهن فاصله بگيريد. (بسيار مهم است).
3 . اشتباه خود را سريع با عذرخواهي جبران كنيد (ازخدا و از بندة خدا) اين امر باعث مي‌شود كه دفعات بعدي به آساني فحش ندهيد چون مي‌دانيد بايد غرور خود را بشكنيد و با التماس عذرخواهي كني.
4 . به ياد مرگ باش (زيارت اهل قبور، نوشتن وصيت‌نامه، شركت در مراسم ديني مذهبي).
5 . توجه داشته باشيد كه نام نيك است كه ماندگار است
سعديا مرد نكونام نميرد هرگز مرده آنست كه نامش به نكويي نبرند
6 . به نماز و آداب آن (اذان، اقامه، وضو و دعاها) اهميت بدهيد.
7 . در اعمال روزانه خود موعظه (سخنراني، خواندن كتاب اخلاقي ...) را فراموش نكنيد.
گام سوم: خود تنبيهي: هرگاه مرتكب فحش و بددهني شديد خودتان را جريمه كنيد مثلاً خود را از رفتن به ميهماني دلخواه خود محروم كنيد.
1 ) از طرف مقابل عذرخواهي كنيد (چون عذرخواستن سخت است در واقع نوعي تنبيه محسوب مي‌شود).
2 ) با خود عهد كنيد اگر مرتكب بددهني شديد طرف مقابل را تكريم كنيد مثلاً به او هديه بدهيد (و هديه بايد يكي از وسايل و يا چيزهايي باارزش شما باشد (چون دل‌كندن از آن براي شما بسيار سخت است به همين جهت سعي كنيد با عمل خوب آن را نيز براي خود حفظ كنيد).
گام چهارم: خود پاداش‌دهي: هر گاه ديديد كه توانسته‌ايد در موقعيت‌هاي تحريك‌زا و فشارآور خودتان را كنترل كنيد به خود پاداش دهيد مثلاً ترتيب رفتن به خانه بهترين دوست خود را در قبال آن بده.
گام پنجم: تنش‌زدايي: فحش دادن در واقع تخليه كردن خود از فشار عصبي است كه به شما وارد شده در واقع شما به غلط از الگوهايي يادگرفته‌ايد كه در مقابل اين فشار موقتي كه به شما وارد شده اين گونه عمل نماييد بنابراين سعي كنيد با توجه به گام دوم (غفلت‌زدايي) صفت صبر را در خود تقويت كنيد. هرگاه احساس مي‌كنيد كه نمي‌توانيد طرف مقابل را تحمل كنيد سعي كنيد از آن موقعيت و مكان خارج شويد و با تأمل دنبال راه حل عاقلانه‌اي بگرديد. با انجام حركات ورزشي، دوش آب ملايم، استفاده از پرورش گل، تنفس عميق دركنار سبزه‌ها، توجه به نكات مثبت اطرافيان و دقت در اعمال عبادي خودتان را مقابل اين گونه عكس‌العمل‌ها مقاوم سازيد.
گام ششم: تحليل مسأله: با خود فكر كنيد آيا در موقع فحش دادن حق با من بود و يا طرف مقابل من. اگر حق با من است كه من با اين گونه كلمات خودم را بدجلوه مي‌دهم و در آخر نمي‌توانم به مقصود و هدف خود برسم و اگر حق با طرف مقابل باشد كه پس از اين عمل ديگر چيزي جز رسوايي و خجالت باقي نمي‌ماند پس اين فحاشي جز نرسيدن به هدف و كدر كردن روابط ثمره‌اي نخواهد داشت.[2]
تقويت اراده: ما انسان‌ها داراي دو بعد معنوي (عقل، دل و وجدان اخلاقي) و جسمي (مجموعه‌اي از غرايز) هستيم با تقويت بعد معنوي خودمان به وسيله اعمال عبادي تفكر بر بعد حيواني و جسماني خود كه همان خودخواهي‌ها و ... است، غلبه كنيم. در واقع ما وقتي مي‌توانيم صفات بد را كنار بگذاريم كه بعد معنوي خودمان را تقويت كنيم.[3]
جنگ با خود:
فحاشي ثمره‌اي جز بيماري‌هاي جسمي و رواني ندارد (زخم معده، سردرد و ...) چون كه فحاشي يعني حركت بر خلاف عقل و وجدان و فطرت پاكمان. يعني به طور ناخودآگاه وجدان از اين عمل ناراحت است و دائماً با ما در جنگ است و اين جنگ دروني باعث بيماري مي‌شود.
3) مطالعه كتاب‌هاي اخلاقي مثل خلاصه معراج‌السعادة و گناهان زبان.
منبع كمكي
نقش زبان مهدي فقيه ايماني نشر عطر عطرت
حضرت علي ـ عليه السلام ـ :
خوش‌رويي (و خوش‌گويي) دام محبت و دوستي است.
كلمات قصار نهج‌البلاغه
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . گناه و ناهنجاري، سيد مجتبي حسني، دارالغدير، قم، 1379، ص 37 و 47 و 140.
[2] . برخي از گناهان رابطه قلبي ما را با ديگران به هم مي‌زند (فحش، غيبت ...) از طرفي پيوند عاطفي يك نياز رواني است كه بايد ارضاء شود و اين گناه باعث مي‌شود انسان مشغول تعارض‌هاي دروني ناشي از تنش و برخورد با ديگران شود.
[3] . عوامل كنترل غرايز، آيت الله حسين مظاهري، مؤسسه نشر و تحقيقات ذكر، تهران، (اقتباس).
همين كه متوجه شده‌ايد كه مرتكب اين عمل مي‌شويد و با مشاوره خواسته‌ايد آن را كنار بگذاريد در واقع قدم بسيار بزرگي براي حل اين مشكل برداشته‌ايد. حال با توجه به اين مطلب گام‌هاي بعدي را براي برطرف كردن اين عيب چنين برداريد.
گام اول: حفظ محبوبيت: مطمئن باشيد با گفتن اين كلمات به هدف خود نخواهيد رسيد و محبوبيت خود را در بين افراد و اقوام نزديك خود از دست مي‌دهيد پس براي حفظ محبوبيت و تأثيرگذاري خود شيوة عملي وگفتاري خود را تغيير دهيد.
گام دوم: غفلت‌زدايي[1]: فحش به ديگران از گناهان و صفات زشت اخلاقي است و گناه وقتي رخ مي‌دهد كه انسان جايگاه والاي انساني خود و رابطه‌اش با خدا را فراموش كند براي اينكه هميشه متوجه اين مقام باشيد نكات زير را رعايت كنيد:
1 .با ذكرها و دعاها مأنوس باشيد (دائم‌الذكر باشيد)
2 . با افراد خوش دهن و خوب همنشين باشيد و از افراد بددهن فاصله بگيريد. (بسيار مهم است).
3 . اشتباه خود را سريع با عذرخواهي جبران كنيد (ازخدا و از بندة خدا) اين امر باعث مي‌شود كه دفعات بعدي به آساني فحش ندهيد چون مي‌دانيد بايد غرور خود را بشكنيد و با التماس عذرخواهي كني.
4 . به ياد مرگ باش (زيارت اهل قبور، نوشتن وصيت‌نامه، شركت در مراسم ديني مذهبي).
5 . توجه داشته باشيد كه نام نيك است كه ماندگار است
سعديا مرد نكونام نميرد هرگز مرده آنست كه نامش به نكويي نبرند
6 . به نماز و آداب آن (اذان، اقامه، وضو و دعاها) اهميت بدهيد.
7 . در اعمال روزانه خود موعظه (سخنراني، خواندن كتاب اخلاقي ...) را فراموش نكنيد.
گام سوم: خود تنبيهي: هرگاه مرتكب فحش و بددهني شديد خودتان را جريمه كنيد مثلاً خود را از رفتن به ميهماني دلخواه خود محروم كنيد.
1 ) از طرف مقابل عذرخواهي كنيد (چون عذرخواستن سخت است در واقع نوعي تنبيه محسوب مي‌شود).
2 ) با خود عهد كنيد اگر مرتكب بددهني شديد طرف مقابل را تكريم كنيد مثلاً به او هديه بدهيد (و هديه بايد يكي از وسايل و يا چيزهايي باارزش شما باشد (چون دل‌كندن از آن براي شما بسيار سخت است به همين جهت سعي كنيد با عمل خوب آن را نيز براي خود حفظ كنيد).
گام چهارم: خود پاداش‌دهي: هر گاه ديديد كه توانسته‌ايد در موقعيت‌هاي تحريك‌زا و فشارآور خودتان را كنترل كنيد به خود پاداش دهيد مثلاً ترتيب رفتن به خانه بهترين دوست خود را در قبال آن بده.
گام پنجم: تنش‌زدايي: فحش دادن در واقع تخليه كردن خود از فشار عصبي است كه به شما وارد شده در واقع شما به غلط از الگوهايي يادگرفته‌ايد كه در مقابل اين فشار موقتي كه به شما وارد شده اين گونه عمل نماييد بنابراين سعي كنيد با توجه به گام دوم (غفلت‌زدايي) صفت صبر را در خود تقويت كنيد. هرگاه احساس مي‌كنيد كه نمي‌توانيد طرف مقابل را تحمل كنيد سعي كنيد از آن موقعيت و مكان خارج شويد و با تأمل دنبال راه حل عاقلانه‌اي بگرديد. با انجام حركات ورزشي، دوش آب ملايم، استفاده از پرورش گل، تنفس عميق دركنار سبزه‌ها، توجه به نكات مثبت اطرافيان و دقت در اعمال عبادي خودتان را مقابل اين گونه عكس‌العمل‌ها مقاوم سازيد.
گام ششم: تحليل مسأله: با خود فكر كنيد آيا در موقع فحش دادن حق با من بود و يا طرف مقابل من. اگر حق با من است كه من با اين گونه كلمات خودم را بدجلوه مي‌دهم و در آخر نمي‌توانم به مقصود و هدف خود برسم و اگر حق با طرف مقابل باشد كه پس از اين عمل ديگر چيزي جز رسوايي و خجالت باقي نمي‌ماند پس اين فحاشي جز نرسيدن به هدف و كدر كردن روابط ثمره‌اي نخواهد داشت.[2]
تقويت اراده: ما انسان‌ها داراي دو بعد معنوي (عقل، دل و وجدان اخلاقي) و جسمي (مجموعه‌اي از غرايز) هستيم با تقويت بعد معنوي خودمان به وسيله اعمال عبادي تفكر بر بعد حيواني و جسماني خود كه همان خودخواهي‌ها و ... است، غلبه كنيم. در واقع ما وقتي مي‌توانيم صفات بد را كنار بگذاريم كه بعد معنوي خودمان را تقويت كنيم.[3]
جنگ با خود:
فحاشي ثمره‌اي جز بيماري‌هاي جسمي و رواني ندارد (زخم معده، سردرد و ...) چون كه فحاشي يعني حركت بر خلاف عقل و وجدان و فطرت پاكمان. يعني به طور ناخودآگاه وجدان از اين عمل ناراحت است و دائماً با ما در جنگ است و اين جنگ دروني باعث بيماري مي‌شود.
3) مطالعه كتاب‌هاي اخلاقي مثل خلاصه معراج‌السعادة و گناهان زبان.
منبع كمكي
نقش زبان مهدي فقيه ايماني نشر عطر عطرت
حضرت علي ـ عليه السلام ـ :
خوش‌رويي (و خوش‌گويي) دام محبت و دوستي است.
كلمات قصار نهج‌البلاغه
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . گناه و ناهنجاري، سيد مجتبي حسني، دارالغدير، قم، 1379، ص 37 و 47 و 140.
[2] . برخي از گناهان رابطه قلبي ما را با ديگران به هم مي‌زند (فحش، غيبت ...) از طرفي پيوند عاطفي يك نياز رواني است كه بايد ارضاء شود و اين گناه باعث مي‌شود انسان مشغول تعارض‌هاي دروني ناشي از تنش و برخورد با ديگران شود.
[3] . عوامل كنترل غرايز، آيت الله حسين مظاهري، مؤسسه نشر و تحقيقات ذكر، تهران، (اقتباس).
