نگاهی اجمالی به معنا و مفهوم ختم قرآن
ختم قرآن به معنای قرائت قرآن کریم از آغاز تا پایان است. عنوان ختم قرآن از صدر اسلام برای مسلمانان آشنا بوده و پیامبر (صلی الله علیه و آله)، اهل‌بیت (علیهم السلام) و صحابه درباره چگونگی، زمان، روش و ثواب ختم قرآن کریم سخن گفته اند. ظاهراً تعبیر مجلس ختم که برای درگذشتگان برگزار می شود از همین ختم قرآن گرفته شده باشد؛ زیرا مرسوم است که در چنین مجلسی یک یا چند بار قرآن را ختم می کنند.فضیلت و آداب ختم قرآن
در روایات، ثواب ها و برکات زیادی برای ختم قرآن بیان شده است. که برخی منحصر به زمان های خاص مانند ماه رمضان یا مکان های خاص مانند مکه مکرمه اند و برخی درباره تمام زمان ها و مکان ها هستند. در روایات مختلفی ثواب ختم قرآن، یکی از معیار های سنجش ثواب و پاداش تلاوت قرآن و دیگر اعمال معرفی شده است. برای نمونه، ثواب قرائت یک آیه در ماه رمضان یا سه بار تلاوت سوره توحید در سایر ماه‌ها یا نماز خاصی در شب دوشنبه معادل ثواب ختم قرآن دانسته شده است. در روایات، به ختم قرآن در ماه رمضان سفارش زیادی شده است.در حدیثی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمده هر کس قرآن را ختم کند، گویی نبوت در جان او جای گرفته ولی به او وحی نمی شود. همچنین امام صادق (علیه السلام) فرمود: دعای ختم کننده قرآن، اجابت می شود یا به سرعت یا با تأخیر. و از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نیز روایت است که ختم‌کننده قرآن دعایش مستجاب می‌شود.
تلاوت قرآن، آداب ظاهری مانند طهارت و آراستگی و باطنی مانند حضور قلب و تدبر و نیز احکامی مانند وضو برای مسّ کتابت دارد. از آداب ویژه ختم قرآن، ختم آن در روز جمعه، و روزه داری در روز ختم قرآن است. و اینکه فرد پس از هر ختم، حتی اگر قصد ختم مجدد هم ندارد سوره فاتحه و پنج آیه نخست سوره بقره را قرائت و ختم قرآن را به فَتح آن متصل کند. ختم قرآن برای حاجیان در مدت اقامت در مکه سفارش شده است. در حدیثی آمده است: کسی که قرآن را در مکه ختم کند، تا پیش از مرگ، رسول اکرم و نیز جایگاه خود را یا در رویا و یا دم مرگ در بهشت می بیند. در برخی از روایات برای اهدای ثواب ختم قرآن به معصومان، پاداش هایی بیان شده است.
همچنین برای مدت ختم قرآن آدابی روایت شده است؛ مانند نهی از ختم قرآن در کمتر از سه روز و سفارش به ختم آن در سه، پنج یا هفت روز. بر پایه روایتی ختم قرآن در شرایط عادی در کمتر از سه روز یا یک هفته پسندیده نیست؛ چراکه در سنت اسلامی به فهم آیات بیش از تکرار و تعدد تلاوت توجه شده است. در روایتی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل شده کسی که در کمتر از سه روز قرآن را ختم کند به فهم آیات دست نمی یابد و چنین قرائتی از نظر امام صادق (علیه السلام) به خواندن شتاب زده و بی توجه به آیات می انجامد. در حدیثی از امام رضا (علیه السلام) آمده است با اینکه می توانم قرآن را در کمتر از سه روز ختم کنم، این کار را نمی کنم تا قرائتم بدون تدبر نباشد. در عین حال، در ماه رمضان سی تا چهل بار ختم قرآن مُجاز دانسته شده است.
کراهت قرائت و ختم قرآن برای بانوان در ایام عادت ماهیانه به معنای ثواب کمتر است و البته لمس آیات یا قرائت آیه یا سوره های سجده دار جایز نیست.
دعای ختم قرآن امام سجاد علیه السلام
دعای 42 صحیفه سجادیه از جامع ترین و معروف ترین دعاهای ختم قرآن است.وَ کَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ عِنْدَ خَتْمِ الْقُرْآنِ
اللَّهُمَّ إِنَّکَ أَعَنْتَنِی عَلَی خَتْمِ کِتَابِکَ الَّذِی أَنْزَلْتَهُ نُوراً، وَ جَعَلْتَهُ مُهَیْمِناً عَلَی کُلِّ کِتَابٍ أَنْزَلْتَهُ، وَ فَضَّلْتَهُ عَلَی کُلِّ حَدِیثٍ قَصَصْتَهُ.
خدایا مرا توفیق دادی که تلاوت کتاب تو را به پایان رساندم نوری درخشان فرو فرستادی گواه بر کتب دیگر گردانیدی و بر هر کلامی که بر خلق خواندی برتری دادی.
وَ فُرْقَاناً فَرَقْتَ بِهِ بَیْنَ حَلَالِکَ وَ حَرَامِکَ، وَ قُرْآناً أَعْرَبْتَ بِهِ عَنْ شَرَائِعِ أَحْکَامِکَ وَ کِتَاباً فَصَّلْتَهُ لِعِبَادِکَ تَفْصِیلًا، وَ وَحْیاً أَنْزَلْتَهُ عَلَی نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ آلِهِ تَنْزِیلاً.
فرقان است که بدان حلال را از حرام جدا کردی. قرآن است که شرایع و احکام خود را در آن آشکار نمودی، کتابی است برای بندگان شکافته و روشن. و وحی است که بر پیغمبرت محمد صلی الله علیه و آله فرستادی.
وَ جَعَلْتَهُ نُوراً نَهْتَدِی مِنْ ظُلَمِ الضَّلَالَةِ وَ الْجَهَالَةِ بِاتِّبَاعِهِ، وَ شِفَاءً لِمَنْ أَنْصَتَ بِفَهَمِ التَّصْدِیقِ إِلَی اسْتَِماعِهِ، وَ مِیزَانَ قِسْطٍ لَا یَحِیفُ عَنِ الْحَقِّ لِسَانُهُ، وَ نُورَ هُدًی لَا یَطْفَأُ عَنِ الشَّاهِدِینَ بُرْهَانُهُ، وَ عَلَمَ نَجَاةٍ لَا یَضِلُّ مَنْ أَمَّ قَصْدَ سُنَّتِهِ، وَ لَا تَنَالُ أَیْدِی الْهَلَکَاتِ مَنْ تَعَلَّقَ بِعُرْوَةِ عِصْمَتِهِ .
روشنائی است که برافروختی تا ما به فروغ آن در تاریکی های ضلالت و جهل راه یابیم درمان درد آن کس کردی که از روی اندیشه بدان گوش فرا دهد و با تصدیق آن را بشنود. ترازوی دقیق و درستی است که زبانه آن به چپ و راست نمی گراید.
چراغ هدایتی است که فروغ آن در نظر بینندگان خاموش نمیگردد. رایت نجاتی است که هر کس در پی آن رود گمراه نمیشود و هر که چنگ در گوشه عصمت او زند دست هلاکت بر او چیره نگردد.
اللَّهُمَّ فَإِذْ أَفَدْتَنَا الْمَعُونَةَ عَلَی تِلَاوَتِهِ، وَ سَهَّلْتَ جَوَاسِیَ أَلْسِنَتِنَا بِحُسْنِ عِبَارَتِهِ، فَاجْعَلْنَا مِمَّنْ یَرْعَاهُ حَقَّ رِعَایَتِهِ، وَ یَدِینُ لَکَ بِاعْتِقَادِ التَّسْلِیمِ لُِمحْکَمِ آیَاتِهِ، وَ یَفْزَعُ إِلَی الْإِقْرَارِ بِمُتَشَابِهِهِ، وَ مُوضَحَاتِ بَیِّنَاتِهِ .
خدایا اکنون که توفیق تلاوت به ما مرحمت فرمودی و خشونت زبان ما را به سلاست عبارت آن نرم کردی، ما را از آن گروه گردان که رعایت آن نیز چنانکه باید کردند و منقاد تو گشتند، آیات محکم قرآن را از روی اعتقاد گردن نهادند، هم به متشابه آن ایمان آوردند و هم به ادله روشن.
اللَّهُمَّ إِنَّکَ أَنْزَلْتَهُ عَلَی نَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مُجْمَلًا، وَ أَلْهَمْتَهُ عِلْمَ عَجَائِبِهِ مُکَمَّلًا، وَ وَرَّثْتَنَا عِلْمَهُ مُفَسَّراً، وَ فَضَّلْتَنَا عَلَی مَنْ جَهِلَ عِلْمَهُ، وَ قَوَّیْتَنَا عَلَیْهِ لِتَرْفَعَنَا فَوْقَ مَنْ لَمْ یُطِقْ حَمْلَهُ.
خدایا بر پیغمبرت محمد صلی الله علیه و آله به جملگی آن را فرو فرستادی و همه عجائب آن را به او الهام فرمودی و تفسیر آن را به ما به میراث دادی و ما را بر کسی که علم قرآن نداری برتری بخشیدی نیروی ما را از او افزون کردی و رتبه ما را والاتر از او گردانیدی که تاب تحمل این علم نداشت.
اللَّهُمَّ فَکَمَا جَعَلْتَ قُلُوبَنَا لَهُ حَمَلَةً، وَ عَرَّفْتَنَا بِرَحْمَتِکَ شَرَفَهُ وَ فَضْلَهُ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ الْخَطِیبِ بِهِ، وَ عَلَی آلِهِ الْخُزَّانِ لَهُ، وَ اجْعَلْنَا مِمَّنْ یَعْتَرِفُ بِأَنَّهُ مِنْ عِنْدِکَ حَتَّی لَا یُعَارِضَنَا الشَّکُّ فِی تَصْدِیقِهِ، وَ لَا یَخْتَلِجَنَا الزَّیْغُ عَنْ قَصْدِ طَرِیقِهِ
خدایا! همچنانکه دل ما را برای نگاهداری قرآن شایسته دیدی و بزرگی و فضل آن را به ما شناساندی پس بر محمد که نخست مردم را بدان پند داد و بر خاندان او که گنجوران علم اویند درود فرست و ما را از زمره ی آن گروه گردان که قرآن را از جانب تو میدانند تا در ایمان ما شک راه نیابد و از راه راست منحرف نشویم
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْنَا مِمَّنْ یَعْتَصِمُ بِحَبْلِهِ، وَ یَأْوِی مِنَ الْمُتَشَابِهَاتِ إِلَی حِرْزِ مَعْقِلِهِ، وَ یَسْکُنُ فِی ظِلِّ جَنَاحِهِ، وَ یَهْتَدِی بِضَوْءِ صَبَاحِهِ، وَ یَقْتَدِی بِتَبَلُّجِ إِسْفَارِهِ، وَ یَسْتَصْبِحُ بِمِصْبَاحِهِ، وَ لَا یَلْتَمِسُ الْهُدَی فِی غَیْرِهِ
خدایا! درود بر محمد و آل او فرست و ما را از آن کسان قرار ده که چنگ در ریسمان قرآن زنند. و در حوادث شبهه ناک به سنگر محکم آن پناه برند و در زیر سایهی بال او بیاسایند و چون روشنی بامداد بدو راه شناسند و مانند پرتو تابناک سپیده دم پیروی دستور او کنند و از فروغ چراغ او روشن شوند و راه حق از غیر او نجویند.
اللَّهُمَّ وَ کَمَا نَصَبْتَ بِهِ مُحَمَّداً عَلَماً لِلدَّلَالَةِ عَلَیْکَ، وَ أَنْهَجْتَ بِآلِهِ سُبُلَ الرِّضَا إِلَیْکَ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلِ الْقُرْآنَ وَسِیلَةً لَنَا إِلَی أَشْرَفِ مَنَازِلِ الْکَرَامَةِ، وَ سُلَّماً نَعْرُجُ فِیهِ إِلَی مَحَلِّ السَّلَامَةِ، وَ سَبَباً نُجْزَی بِهِ النَّجَاةَ فِی عَرْصَةِ الْقِیَامَةِ ، وَ ذَرِیعَةً نَقْدَمُ بِهَا عَلَی نَعِیمِ دَارِ الْمُقَامَةِ
خدایا! همچنانکه محمد صلی الله علیه و آله را به سبب قرآن چون علم هدایت برافراشتی تا به سوی تو راه نماید و خاندان او را در روشی پسندیده سالک گردانیدی پس بر محمد و آل او درود فرست و قرآن را دست آویزی گردان برای ما که به والاترین منازل کرامت رسیم و نردبانی که تا جایگاه امن و آسایش بالا رویم و به پاداش آن در عرصه ی قیامت رستگار شویم و به موجب آن به نعمت سرای جاودانی درآئیم.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ احْطُطْ بِالْقُرْآنِ عَنَّا ثِقْلَ الْأَوْزَارِ ، وَ هَبْ لَنَا حُسْنَ شَمَائِلِ الْأَبْرَارِ ، وَ اقْفُ بِنَا آثَارَ الَّذِینَ قَامُوا لَکَ بِهِ آنَاءَ اللَّیْلِ وَ أَطْرَافَ النَّهَارِ حَتَّی تُطَهِّرَنَا مِنْ کُلِّ دَنَسٍ بِتَطْهِیرِهِ ، وَ تَقْفُوَ بِنَا آثَارَ الَّذِینَ اسْتَضَاؤُوا بِنُورِهِ، وَ لَمْ یُلْهِهِمُ الْأَمَلُ عَنِ الْعَمَلِ فَیَقْطَعَهُمْ بِخُدَعِ غُرُورِهِ
خدایا درود بر محمد و آل او فرست و بار گناهان را به سبب قرآن از دوش ما فروافکن و ما را خصال نیکوکاران بخش و پیرو آنان گردان که در ساعات شب و آغاز و انجام هر روز به عبادت تو برمیخیزند تا به برکت آن ما را از هر آلودگی پاک کنی، و تابع آنها قرار ده که از روشنی او بهرهمند شدند و آرزوی دنیا ایشان را از عمل آخرت باز نداشت و به فسون و نیرنگ فریبشان نداد تا از کار درمانند.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ ، وَ اجْعَلِ الْقُرْآنَ لَنَا فِی ظُلَمِ اللَّیَالِی مُونِساً، وَ مِنْ نَزَغَاتِ الشَّیْطَانِ وَ خَطَرَاتِ الْوَسَاوِسِ حَارِساً، وَ لِأَقْدَامِنَا عَنْ نَقْلِهَا إِلَی الْمَعَاصِی حَابِساً،
وَ لِأَلْسِنَتِنَا عَنِ الْخَوْضِ فِی الْبَاطِلِ مِنْ غَیْرِ مَا آفَةٍ مُخْرِساً، وَ لِجَوَارِحِنَا عَنِ اقْتِرَافِ الآْثَامِ زَاجِراً، وَ لِمَا طَوَتِ الْغَفْلَةُ عَنَّا مِنْ تَصَفُّحِ الِاعْتِبَارِ نَاشِراً ، حَتَّی تُوصِلَ إِلَی قُلُوبِنَا فَهْمَ عَجَائِبِهِ،
وَ زَوَاجِرَ أَمْثَالِهِ الَّتِی ضَعُفَتِ الْجِبَالُ الرَّوَاسِی عَلَی صَلَابَتِهَا عَنِ احْتَِمالِهِ .
خدایا درود بر محمد و آل او فرست و قرآن را در تاریکیهای شبهای تیره مونس ما کن و آن را پاسدار ما گردان که از نیرنگ شیطان و وسوسه ی او ما را نگاه دارد و پای ما را از رفتن به سوی معاصی بربندد،
و زبان ما را از بیهوده گوئی بیگزند و آسیب گنگ گرداند و اعضای تن ما را از گناهان باز دارد و آنچه را که پرده ی غفلت در نوردیده از دیده ی اعتبار او پنهان کرده است بگشاید تا دلهای عجایب آن را نیک دریابد، و امثال عتاب آمیز آن که کوههای سخت از حمل آن عاجزند در دل ما نشیند.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَدِمْ بِالْقُرْآنِ صَلَاحَ ظَاهِرِنَا، وَ احْجُبْ بِهِ خَطَرَاتِ الْوَسَاوِسِ عَنْ صِحَّةِ ضَمَائِرِنَا، وَ اغْسِلْ بِهِ دَرَنَ قُلُوبِنَا وَ عَلَائِقَ أَوْزَارِنَا، وَ اجْمَعْ بِهِ مُنْتَشَرَ أُمُورِنَا، وَ أَرْوِ بِهِ فِی مَوْقِفِ الْعَرْضِ عَلَیْکَ ظَمَأَ هَوَاجِرِنَا، وَ اکْسُنَا بِهِ حُلَلَ الْأَمَانِ یَوْمَ الْفَزَعِ الْأَکْبَرِ فِی نُشُورِنَا.
خدایا درود بر محمد و آل او فرست و به قرآن ظاهر ما را آراسته دار. و صفحه ی اندیشهی ما را از وسوسه ها پاک کن و آلودگی دلهای ما را به قرآن بشوی و بند بار سنگین گناه را از ما بگسل و پریشانی کارهای ما را به سامان آور،
و آن هنگام که هنگامه ی عرض اعمال است در گرمگاه روز قیامت سوز تشنگی ما را به قرآن فرو نشان، و در سهم ناکترین روز که رستاخیز ماست به سبب قرآن جامه ی امان بر ما بپوشان.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْبُرْ بِالْقُرْآنِ خَلَّتَنَا مِنْ عَدَمِ الْإِمْلَاقِ، وَ سُقْ إِلَیْنَا بِهِ رَغَدَ الْعَیْشِ وَ خِصْبَ سَعَةِ الْأَرْزَاقِ، وَ جَنِّبْنَا بِهِ الضَّرَائِبَ الْمَذْمُومَةَ وَ مَدَانِیَ الْأَخْلَاقِ،
وَ اعْصِمْنَا بِهِ مِنْ هُوَّةِ الْکُفْرِ وَ دَوَاعِی النِّفَاقِ حَتَّی یَکُونَ لَنَا فِی الْقِیَامَةِ إِلَی رِضْوَانِکَ وَ جِنَانِکَ قَائِداً، وَ لَنَا فِی الدُّنْیَا عَنْ سُخْطِکَ وَ تَعَدِّی حُدُودِکَ ذَائدا، وَ لما عندک بتحلیل حلاله و تحریم حرامه شاهدا.
خدایا درود بر محمد و آل او فرست و به قرآن تنگدستی ما را جبران کن که محتاج نباشیم، و آسایش زندگی و فراوانی روزی نصیب ما کن و از سرشت بد و خوی زشت
بر کنار دار و از پرتگاه کفر و داعیه ی نفاق حفظ کن تا قرآن در آن روز ما را سوی خشنودی و بهشت تو کشاند و در دنیا از خشم و نافرمانی تو بازدارد و نزد تو گواهی دهد که ما حلال آن را حلال دانستیم و حرام آن را حرام.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ هَوِّنْ بِالْقُرْآنِ عِنْدَ الْمَوْتِ عَلَی أَنْفُسِنَا کَرْبَ السِّیَاقِ، وَ جَهْدَ الْأَنِینِ، وَ تَرَادُفَ الْحَشَارِجِ إِذَا بَلَغَتِ النُّفُوسُ التَّرَاقِیَ، وَ قِیلَ مَنْ رَاقٍ وَ تَجَلَّی مَلَکُ الْمَوْتِ لِقَبْضِهَا مِنْ حُجُبِ الْغُیُوبِ،
وَ رَمَاهَا عَنْ قَوْسِ الْمَنَایَا بِأَسْهُمِ وَحْشَةِ الْفِرَاقِ، وَ دَافَ لَهَا مِنْ ذُعَافِ الْمَوْتِ کَأْساً مَسْمُومَةَ الْمَذَاقِ، وَ دَنَا مِنَّا إِلَی الآْخِرَةِ رَحِیلٌ وَ انْطِلَاقٌ، وَ صَارَتِ الْأَعْمَالُ قَلَائِدَ فِی الْأَعْنَاقِ، وَ کَانَتِ الْقُبُورُ هِیَ الْمَأْوَی إِلَی مِیقَاتِ یَوْمِ التَّلَاقِ
خدایا درود بر محمد و آل او فرست و سختی جان کندن را هنگام احتضار به برکت قرآن بر ما سهل گردان و آن ناله های پر مشقت و پیچیدن نفسها در گلو را وقتی که جان به ترقوه میرسد بر ما آسان کن، آن هنگام که گویند کیست درمان کننده؟ و فرشته ی مرگ برای گرفتن جانها از پشت پرده های غیب خویش را بنماید
و از کمان مرگ تیرهای وحشتناک فراق سوی جانها پرتاب کند و جامی به طعم شرنگ از زهر ناب پرورده سازد، هنگام بار بستن سوی آخرت فرا رسیده است.
کردارها چون طوق بر گردنها بسته. خانه گور تا روز قیامت جای ماندن ما خواهد بود.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ بَارِکْ لَنَا فِی حُلُولِ دَارِ الْبِلَی، وَ طُولِ الْمُقَامَةِ بَیْنَ أَطْبَاقِ الثَّرَی، وَ اجْعَلِ الْقُبُورَ بَعْدَ فِرَاقِ الدُّنْیَا خَیْرَ مَنَازِلِنَا، وَ افْسَحْ لَنَا بِرَحْمَتِکَ فِی ضِیقِ مَلَاحِدِنَا، وَ لَا تَفْضَحْنَا فِی حَاضِرِی الْقِیَامَةِ بِمُوبِقَاتِ آثَامِنَا.
خدایا درود بر محمد و آل او فرست و فرود آمدن این سرای نو را بر ما مبارک گردان، که باید در آن پوسیده شویم و دیر زمانی میان طبقه های گل نمناک درنگ کنیم. و خانه گور را پس از مفارقت دنیا بهترین منزل ما قرار ده و تنگی لحد را برای ما فراخ کن و به گناهان بزرگ در پیشگاه حاضران عرصات ما را رسوا مساز.
وَ ارْحَمْ بِالْقُرْآنِ فِی مَوْقِفِ الْعَرْضِ عَلَیْکَ ذُلَّ مَقَامِنَا ، وَ ثَبِّتْ بِهِ عِنْدَ اضْطِرَابِ جِسْرِ جَهَنَّمَ یَوْمَ الَْمجَازِ عَلَیْهَا زَلَلَ أَقْدَامِنَا ، وَ نَوِّرْ بِهِ قَبْلَ الْبَعْثِ سُدَفَ قُبُورِنَا ، وَ نَجِّنَا بِهِ مِنْ کُلِّ کَرْبٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ شَدَائِدِ أَهْوَالِ یَوْمِ الطَّامَّةِ
و به حرمت قرآن در آنجای که عملها را بر تو عرضه میدارند به خواری مقام ما رحم کن، و آنگاه که جسر دوزخ زیر پای گذرندگان می لرزد گامهای ما را استوار گردان و از لغزش بازدار و از هر اندوهی در روز قیامت و از عقبات سهمگین و سخت آن گیر و دار برهان.
وَ بَیِّضْ وُجُوهَنَا یَوْمَ تَسْوَدُّ وُجُوهُ الظَّلَمَةِ فِی یَوْمِ الْحَسْرَةِ وَ النَّدَامَةِ ، وَ اجْعَلْ لَنَا فِی صُدُورِ الْمُؤْمِنِینَ وُدّاً ، وَ لَا تَجْعَلِ الْحَیَاةَ عَلَیْنَا نَکَداً.
در آن روز پشیمانی و افسوس که روی ستمگران سیاه شود روی ما را سفید گردان و دوستی ما را در سینهی مومنان جای ده. و زندگی را بر ما بیرنج و سختی بگذران.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِکَ وَ رَسُولِکَ کَمَا بَلَّغَ رِسَالَتَکَ، وَ صَدَعَ بِأَمْرِکَ، وَ نَصَحَ لِعِبَادِکَ.
خدایا درود بر محمد فرست که بندهی تو و پیغمبر تست و پیغام تو را برسانید و فرمان تو را آشکار کرد و بندگان تو را خیرخواهی نمود.
اللَّهُمَّ اجْعَلْ نَبِیَّنَا صَلَوَاتُکَ عَلَیْهِ وَ عَلَی آلِهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَقْرَبَ الْنَّبِیِّینَ مِنْکَ مَجْلِساً، وَ أَمْکَنَهُمْ مِنْکَ شَفَاعَةً، وَ أَجَلَّهُمْ عِنْدَکَ قَدْراً، وَ أَوْجَهَهُمْ عِنْدَکَ جَاهاً.
خدایا پیغمبر ما را صلواتک علیه و علی آله در روز قیامت از همه ی پیغمبران به خود نزدیکتر گردان و شفاعت او را بیش از آنان بپذیر و رتبه او را فزونتر و آبروی او را بیشتر کن.
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ، وَ شَرِّفْ بُنْیَانَهُ، وَ عَظِّمْ بُرْهَانَهُ، وَ ثَقِّلْ مِیزَانَهُ، وَ تَقَبَّلْ شَفَاعَتَهُ، وَ قَرِّبْ وَسِیلَتَهُ، وَ بَیِّضْ وَجْهَهُ، وَ أَتِمَّ نُورَهُ، وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ
خدایا درود بر محمد و آل محمد فرست و پایه ی او را والا و حجت او را بزرگ و ترازوی او را سنگین گردان و شفاعت او را بپذیر و وسیلت او را نزدیک کن و روی او را سفید و روشنائی او را کامل و رتبهی او را بلند ساز
وَ أَحْیِنَا عَلَی سُنَّتِهِ، وَ تَوَفَّنَا عَلَی مِلَّتِهِ وَ خُذْ بِنَا مِنْهَاجَهُ، وَ اسْلُکْ بِنَا سَبِیلَهُ، وَ اجْعَلْنَا مِنْ أَهْلِ طَاعَتِهِ، وَ احْشُرْنَا فِی زُمْرَتِهِ، وَ أَوْرِدْنَا حَوْضَهُ، وَ اسْقِنَا بِکَأْسِهِ
و ما را بر سنت او زنده بدار و بر دین او بمیران. و به روش او بر و در راه او سالک گردان و از فرمانبران او قرار ده و در زمرهی پیروان وی محشور فرما و بر حوض او وارد کن و از جام او بنوشان.
وَ صَلِّ اللَّهُمَّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، صَلَاةً تُبَلِّغُهُ بِهَا أَفْضَلَ مَا یَأْمُلُ مِنْ خَیْرِکَ وَ فَضْلِکَ وَ کَرَامَتِکَ، إِنَّکَ ذُو رَحْمَةٍ وَاسِعَةٍ، وَ فَضْلٍ کَرِیمٍ .
خدایا درود بر محمد و آل او فرست، درودی که بدان او را به بهترین آرزوی رسانی، از خیر و فضل و کرامت، که توئی صاحب بخشایش و گشایش بسیار و فضل عظیم.
اللَّهُمَّ اجْزِهِ بِمَا َ بَلَّغَ مِنْ رِسَالَاتِکَ، وَ أَدَّی مِنْ آیَاتِکَ، و نَصَحَ لِعِبَادِکَ، وَ جَاهَدَ فِی سَبِیلِکَ، أَفْضَلَ مَا جَزَیْتَ أَحَداً مِنْ مَلَائِکَتِکَ الْمُقَرَّبِینَ، وَ أَنْبِیَائِکَ الْمُرْسَلِینَ الْمُصْطَفَیْنَ، وَ السَّلَامُ عَلَیْهِ وَ عَلَی آلِهِ الطَّیِّبِینَ الطَّاهِرِینَ وَ رَحْمَةُ اللهِ وَ بَرَکَاتُهُ
خدایا! او را در برابر اینکه پیغامهای تو را بگذارد و آیات تو را رسانید و بندگان تو را خیرخواهی نمود و در راه تو کوشید پاداشی ده بهتر از آنچه فرشتگان مقرب و پیغمبران مرسل و برگزیده را دادی.
«و السلام علیه و علی آله الطیبین الطاهرین و رحمه الله و برکاته».
صوت دعای چهل و دوم صحیفه سجادیه
دعاهای دیگری که در هنگام ختم قرآن خوانده می شود
علاوه بر دعای 42 صحیفه سجادیه که از جامع ترین و معروف ترین دعاهای ختم قرآن است دعاهای بسیاری برای ختم قرآن کریم وجود دارد که در ادامه به معرفی چند نمونه از این دعاها می پردازیم.دعای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله هنگام ختم قرآن
در کتاب قرآن و آداب تلاوت آن آمده است حُذَیفه یکی از اصحاب پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) می گوید: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) بعد از اتمام تلاوت سوره بقره، این دعا را خواند:أَللهمَّ ارْحَمْنی بِالقرآنِ وَاجْعَلْهُ لی اِماماً وَ نُوراً وَ هُدًی وَ رَحْمَةً. أَللهمَّ ذَکِّرْنی مِنهُ ما نَسیتُ وَ عَلِّمْنی مِنهُ ما جَهِلْتُ، وَارْزُقْنی تِلاوَتَهُ آناءَ اللَّیلِ وَالنَّهارِ، وَاجْعَلْهُ حُجَّةً لی یارَبَّ العالمینَ.
خدایا! به حُرمت قرآن بر من رحم کن و آن را راهنما، نور، رستگاری و رحمت برایم قرار ده. خدایا! مرا به آنچه که فراموش کرده ام، متذکّر ساز، و آنچه را که نمی دانم، بر من بیاموز، و در ساعات روز و شب تلاوت آن را نصیبم گردان، و آن را حجّت و دلیلم قرار بده، ای پروردگار جهانیان.
دعاهای حضرت علی (علیه السلام) هنگام ختم قرآن
مرحوم علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار نقل می کند: حضرت علی (علیه السلام) هنگام ختم قرآن کریم این دعا را می خواندند:اللّهُمَّ اشرَح بِالقُرانَ صَدری، وَ استَعمِل بِاالقُرآنِ بَدَنی، وَ نَوّر بِالقُرآنِ بَصَری، وَ اَطلِق بِالقُرآنِ لِسانی، وَ اَعِنّی عَلَیه ما اَبقَیتَنی، فَاِنّهُ لا حَولَ وَ لا قُوَّة اِلاّ بِکَ
بار خدایا! سینه ام را با قرآن گشاده گردان، جسمم را با قرآن به خدمت بگیر، چشمم را با قرآن نورانی نما، زبانم را با قرآن گویا کن، و تا زنده ام مرا در راه قرآن یاری کن، که هیچ نیرو و قدرتی جز تو نیست.
دعای امام صادق (علیه السلام) به هنگام ختم قرآن
أللهمَّ انّی قَدْ قَرَأْتُ ماقَضَیتَ مِنْ کِتابِکَ الَّذی أَنْزَلْتَهُ عَلی نَبِیکَ الصّادِقِ صلی الله علیه وآله وسلم، فَلَکَ الحمدُ رَبَّنا، اللهمَّ اجْعَلْنی مِمَّنْ یحِلُّ حَلالَهُ وَ یحَرِّمُ حَرامَهُ وَ یؤْمِنُ بِمُحْکْمِهِ وَ مُتَشابِهِه،وَاجْعَلْهُ لی اُنْساً فی قَبْری وَ اُنساً فی حَشْری، وَاجْعَلْنی مِمَّنْ تُرْقیهِ بِکُلِّ آیةٍ قَرَأَها دَرَجَةً فی أَعْلی عِلِّیینَ، بِرَحْمَتِکَ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمینَ.
خدایا! همانا من آنچه را که از کتابت بیان نموده ای، تلاوت کردم؛ همان کتابی که بر پیامبر راستگویت فرو فرستادی. پروردگارا! سپاس و ستایش، سزاوار توست. خداوندا! مرا جزو گروهی قرار بده که حلال قرآن را، حلال و حرامش را، حرام شمرده و به محکم و متشابه آن، معتقدند.
و قرآن را در گورم و هنگام حشر و زنده شدنم، انیس و مونسم ساز، و نیز مرا جزو کسانی قرار بده که به سبب تلاوت هر آیه ای، آن ها را به والاترین مقامات (بهشتی) می رسانی و بر درجه آنان می افزایی. به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.
منبع: دین پژوهی راسخون
