پرسش :
چگونه خلاقيت و تخيل را در کودکان پرورش دهيم؟
پاسخ :
اگر بزرگسالاني خلاق و با قوه تخيل مي خواهيم، بايد از سال هاي اوليه زندگي آنها براي اين کار برنامه ريزي کنيم. کودکان را براي زندگي تربيت مي کنيم و هر خصوصيتي را که در اين سن در آنان تشويق کنيم با آنان مي ماند، اگر خلاقيت قوه تخيل آنان را تشويق نکنيم، کودکان به بزرگسالاني خلاق تبديل نمي شوند.
خلاقيت يعني برقراري ارتباط بين آن چيزهايي که قبلاً ارتباطي به هم نداشت؛ اين خصوصيت به نحوي معنادار در همه سنين و مراحل رشد ديده مي شود. فرآيند خلاق دربرگيرنده انتخاب، استدلال وتفکر عميق است و مستلزم خلاصه کردن اطلاعات ادراکي و تغيير و تبديل آن به شکلي تازه است. آدم هاي خلاق منفعل نيستند. هر چند که ما براي خلاقيت ارزش قائليم و مي خواهيم آن را تشويق کنيم، ولي ممکن است بعضي ها کودکان خلاق را مزاحم بدانند زيرا زياد سؤال مي کند و مي خواهند به جاي پذيرش ديدگاه بزرگسالان اطراف شان، امکانات ديگر را بررسي کنند.
$ويژگي هاي خلاقيت در کودکان خردسال:
تعريفي که از خلاقيت و تخيل آورده ايم بر کشف تازه و بر ارتباط دادن بين آن چيزهايي که قبلاً با هم ارتباط نداشتند و بر توانايي دروني کردن ادراکات مان با توسل به تخيل تأکيد دارد، اما چگونه مي توانيم اين تعاريف را به کودکان خردسال ربط دهيم؟
غالباً چيزهايي که آنها کشف مي کنند تازه نيستند و مدت ها آدم هاي ديگري کشف شان کرده اند ولي اين کشفيات براي کودک تازگي دارد. خلاقيت در کودکان يعني اولين باري که ارتباطي را قبلاً کشف نکرده بوده اند، کشف کرده اند. آنريزگ ويالونگو (1993) در تعريف خلاقيت در سال هاي اوليه کودکي راه هاي زير را پيشنهاد مي کنند.
کودکان خلاقند در صورتي که:
کاوش کنند و بيازمايند
مدت طولاني بر روي يک تکليف تمرکز کنند
به آشفتگي نظم بدهند و با پديده اي قديمي و آشنا کار تازه اي کنند.
با تکرار، چيز تازه اي بيافرينند
براي تربيت تخيل و خلاقيت در کودکان بايد مطمئن شويم که کودکان به تجارب گسترده اي دسترسي دارند تا از طريق آن بتوانند خلاقيت و تخيل خود را رشد دهند. يکي از راه هاي گسترده تر کردن تجارب کودکان، استفاده از محيط اجتماعي است. محيط اجتماعي بخشي از تجربه هر روزه کودکان است که والدين و مربيان مي توانند ازاين محيط براي افزودن به غناي تجربيات کودک استفاده کنند.
در اين جا به چند مورد که والدين و مربيان مي توانند براي پرورش خلاقيت و تخيل کودکان در محيط اجتماعي بدان توجه داشته باشند اشاره مي کنيم:
1- درباره جنبه هاي مختلف محيط اجتماعي و امکاناتي که براي خلاقيت و تخيل ايجاد مي کنند فکر کنيد.
2- ممکن است با بچه ها به پارک يا بيرون شهر برويد. در هر حال مطمئن شويد که کودکان دقت کافي براي مشاهده، تبادل نظر و ثبت محيطي که به ديدن آن رفته اند دارند.
3- اگر به محل هاي کار مي رويد مثل مغازه يا ايستگاه آتش نشاني ابتدا با افرادي که در آن جا کار مي کند حرف بزنيد و مطمئن شويد که آنها از اين که شما به آن جا مي رويد رضايت دارند.
4- با افراي که در منطقه شما مي توانند شما را از وقايعي مثل جشن ها مطلع کنند در تماس باشيد تا کودکان بتوانند از قبل خودشان را آماده کنند.
5- درباره لوازمي که کودکان ممکن است به آن نياز داشته باشند فکر کنيد، براي مثال يک ذره بين براي ديدن جزييات گياهان و سطوح.
6- توانايي بالقوه چيزهاي آشنا را ناديده بگيريد. نگاه کردن به ساختمان هايي که کودکان در آن هستند از ديدگاه خلاقانه و پر تخيل چشم کودکان را باز مي کند. آنان مي توانند مواد مختلفي را که به کار مي برند شناسايي کنند و تصميم بگيرند که چرا مواد خاصي براي مقصود خاصي به کار مي رود. آنان مي توانند عناصر هنري ـ طرح ها، شکل ها و رنگ ها ـ را ببينند و دريابند چگونه آنها تک تک و با هم به کار مي رود. آنها مي توانند کيفيت زيبايي شناختي ساختمان را ارزيابي کنندـ چه احساسي به آنها دست مي دهد؟ چه حوزه هايي را بيشتر دوست دارندو چرا و چگونه چيزها را تغيير مي دهند؟
اگر بزرگسالاني خلاق و با قوه تخيل مي خواهيم، بايد از سال هاي اوليه زندگي آنها براي اين کار برنامه ريزي کنيم. کودکان را براي زندگي تربيت مي کنيم و هر خصوصيتي را که در اين سن در آنان تشويق کنيم با آنان مي ماند، اگر خلاقيت قوه تخيل آنان را تشويق نکنيم، کودکان به بزرگسالاني خلاق تبديل نمي شوند.
خلاقيت يعني برقراري ارتباط بين آن چيزهايي که قبلاً ارتباطي به هم نداشت؛ اين خصوصيت به نحوي معنادار در همه سنين و مراحل رشد ديده مي شود. فرآيند خلاق دربرگيرنده انتخاب، استدلال وتفکر عميق است و مستلزم خلاصه کردن اطلاعات ادراکي و تغيير و تبديل آن به شکلي تازه است. آدم هاي خلاق منفعل نيستند. هر چند که ما براي خلاقيت ارزش قائليم و مي خواهيم آن را تشويق کنيم، ولي ممکن است بعضي ها کودکان خلاق را مزاحم بدانند زيرا زياد سؤال مي کند و مي خواهند به جاي پذيرش ديدگاه بزرگسالان اطراف شان، امکانات ديگر را بررسي کنند.
$ويژگي هاي خلاقيت در کودکان خردسال:
تعريفي که از خلاقيت و تخيل آورده ايم بر کشف تازه و بر ارتباط دادن بين آن چيزهايي که قبلاً با هم ارتباط نداشتند و بر توانايي دروني کردن ادراکات مان با توسل به تخيل تأکيد دارد، اما چگونه مي توانيم اين تعاريف را به کودکان خردسال ربط دهيم؟
غالباً چيزهايي که آنها کشف مي کنند تازه نيستند و مدت ها آدم هاي ديگري کشف شان کرده اند ولي اين کشفيات براي کودک تازگي دارد. خلاقيت در کودکان يعني اولين باري که ارتباطي را قبلاً کشف نکرده بوده اند، کشف کرده اند. آنريزگ ويالونگو (1993) در تعريف خلاقيت در سال هاي اوليه کودکي راه هاي زير را پيشنهاد مي کنند.
کودکان خلاقند در صورتي که:
کاوش کنند و بيازمايند
مدت طولاني بر روي يک تکليف تمرکز کنند
به آشفتگي نظم بدهند و با پديده اي قديمي و آشنا کار تازه اي کنند.
با تکرار، چيز تازه اي بيافرينند
براي تربيت تخيل و خلاقيت در کودکان بايد مطمئن شويم که کودکان به تجارب گسترده اي دسترسي دارند تا از طريق آن بتوانند خلاقيت و تخيل خود را رشد دهند. يکي از راه هاي گسترده تر کردن تجارب کودکان، استفاده از محيط اجتماعي است. محيط اجتماعي بخشي از تجربه هر روزه کودکان است که والدين و مربيان مي توانند ازاين محيط براي افزودن به غناي تجربيات کودک استفاده کنند.
در اين جا به چند مورد که والدين و مربيان مي توانند براي پرورش خلاقيت و تخيل کودکان در محيط اجتماعي بدان توجه داشته باشند اشاره مي کنيم:
1- درباره جنبه هاي مختلف محيط اجتماعي و امکاناتي که براي خلاقيت و تخيل ايجاد مي کنند فکر کنيد.
2- ممکن است با بچه ها به پارک يا بيرون شهر برويد. در هر حال مطمئن شويد که کودکان دقت کافي براي مشاهده، تبادل نظر و ثبت محيطي که به ديدن آن رفته اند دارند.
3- اگر به محل هاي کار مي رويد مثل مغازه يا ايستگاه آتش نشاني ابتدا با افرادي که در آن جا کار مي کند حرف بزنيد و مطمئن شويد که آنها از اين که شما به آن جا مي رويد رضايت دارند.
4- با افراي که در منطقه شما مي توانند شما را از وقايعي مثل جشن ها مطلع کنند در تماس باشيد تا کودکان بتوانند از قبل خودشان را آماده کنند.
5- درباره لوازمي که کودکان ممکن است به آن نياز داشته باشند فکر کنيد، براي مثال يک ذره بين براي ديدن جزييات گياهان و سطوح.
6- توانايي بالقوه چيزهاي آشنا را ناديده بگيريد. نگاه کردن به ساختمان هايي که کودکان در آن هستند از ديدگاه خلاقانه و پر تخيل چشم کودکان را باز مي کند. آنان مي توانند مواد مختلفي را که به کار مي برند شناسايي کنند و تصميم بگيرند که چرا مواد خاصي براي مقصود خاصي به کار مي رود. آنان مي توانند عناصر هنري ـ طرح ها، شکل ها و رنگ ها ـ را ببينند و دريابند چگونه آنها تک تک و با هم به کار مي رود. آنها مي توانند کيفيت زيبايي شناختي ساختمان را ارزيابي کنندـ چه احساسي به آنها دست مي دهد؟ چه حوزه هايي را بيشتر دوست دارندو چرا و چگونه چيزها را تغيير مي دهند؟
