پرسش :
در حدیثی از پیامبر(ص) نقل شده است که حضرت فرمود من که رسول خدا هستم نمی دانم وقتی قدم بر می دارم تا زمانی که روی زمین می گذارم آیا فرصت خواهم داشت یا مرگم فرا خواهد رسید. با این وصف آیا می توان به آینده امیدوار بود البته منظور این نیست که فعالیت نکنیم بلکه به شادی های که احتمال می دهیم در آینده نصیب ما خواهد شد شادمان و دلگرم باشیم.
پاسخ :
یکی از نعمت های بزرگ خداوند بر انسان ها این است که آنها از زمان وقوع مرگ خود خبر ندارند؛ زیرا اکثر افراد این گونه اند که اگر خبر داشته باشند که در آیندۀ نزدیکی از دنیا خواهند رفت زندگی بر آنان بسیار تلخ خواهد شد و دیگر هیچ گونه سعی و تلاش و کوشش در زندگی خود نخواهند داشت و اگر بدانند که تا مدت زیادی زنده خواهند بود مرگ را فراموش کرده تا جایی که خود را را در این دنیا جاودانه و همیشگی دانسته و با ظلم و تعدی به دیگران سعی می کند حق دیگران را پایمال کرده و همۀ امکانات را برای خود جمع آوری نماید و در جهت خدمت و کمک به دیگران و اداء حقوق آنان هیچ قدمی بر نخواهد داشت و انجام کارهای خیر را به فرصت های بعد و بعدتر موکول خواهد کرد. اسلام برای برقراری تعادل در رفتار انسان ها تعالیم بسیار ظریف و دقیقی دارد. امام کاظم (ع) می فرماید: "برنامه کارهای دنیایی خود را طوری تنظیم کن که گویی در این جهان ابدی هستی و برنامه کارهای آخرتی خود را طوری تنظیم کن که گویی فردا از این جهان رحلت می کنی." [1] این حدیث شریف و احادیث دیگری که به همین معنی وارد شده است اشاره به یک مسأله اخلاقی و تربیتی دارد که از نظر اسلام نگاه انسان به زندگی، عمر، سلامتی، نعمت ها و... باید به نحوی باشد که فرصت خود را برای استفاده از آنها بسیار محدود و اندک بداند و در صدد باشد که از فرصت ها حداکثر استفاده را بنماید و در انجام کارهای خیر، ماندگار و جاودانی تعجیل کند. کارهای دنیایی را چون ارزش چندانی ندارد به این دلیل که فرصت را برای انجام آنها باقی است به تأخیر بیندازد و در عوض در انجام کارهایی که ارزش آخرتی و ماندگار دارند عجله کند و فرصت آنان را بسیار کوتاه بداند. همچنین اگر گناه یا خطایی از او سر زده فرصت توبه و جبران آن را بسیار کوتاه بداند و در اسرع وقت در صدد جبران بر آید. بنا بر این اگر انسان در تحت چنین تعالیمی خود را تربیت کرده باشد همواره کارهای خود را محاسبه می کند و اگر از فرصت های زندگی اش به خوبی استفاده کند همیشه به آینده خوش بین و امیدوار خواهد بود و اگر از فرصت های زندگی اش تا کنون به خوبی استفاده نکرده است بی جهت امیدوار و شادمان نباشد بلکه سعی کند در فرصت باقی مانده عقب ماندگی های خود را جبران نماید .بی شک این آموزه اخلاقی اسلام باعث رشد و تکامل انسان خواهد شد. آیا اگر معلمی وقت امنحان را معلوم نکرده باشد و به دانش آموزان خود بگوید: " هر لحظه ممکن است از درسهای شما امتحان بگیرم" و با این روش خود آنان را به سعی و تلاش وادار نماید به نحوی که هر لحظه آمادگی کامل برای امتحان داشته باشند، آنان را به آینده و دیدن نتیجه سعی و کوشش خود امیدوار نکرده است؟ آیا اگر برای مدت زیادی خیال آنان را از امتحان راحت کند باعث نخواهد شد که آنان وقت خود را بیهوده تلف کنند؟
پی نوشت:
[1]- منلايحضرهالفقيه ج: 3 ص: 156وَ رُوِيَ عَنِ الْعَالِمِ ع أَنَّهُ قَالَ اعْمَلْ لِدُنْيَاكَ كَأَنَّكَ تَعِيشُ أَبَداً وَ اعْمَلْ لآِخِرَتِكَ كَأَنَّكَ تَمُوتُ غَدا.
http://farsi.islamquest.net
یکی از نعمت های بزرگ خداوند بر انسان ها این است که آنها از زمان وقوع مرگ خود خبر ندارند؛ زیرا اکثر افراد این گونه اند که اگر خبر داشته باشند که در آیندۀ نزدیکی از دنیا خواهند رفت زندگی بر آنان بسیار تلخ خواهد شد و دیگر هیچ گونه سعی و تلاش و کوشش در زندگی خود نخواهند داشت و اگر بدانند که تا مدت زیادی زنده خواهند بود مرگ را فراموش کرده تا جایی که خود را را در این دنیا جاودانه و همیشگی دانسته و با ظلم و تعدی به دیگران سعی می کند حق دیگران را پایمال کرده و همۀ امکانات را برای خود جمع آوری نماید و در جهت خدمت و کمک به دیگران و اداء حقوق آنان هیچ قدمی بر نخواهد داشت و انجام کارهای خیر را به فرصت های بعد و بعدتر موکول خواهد کرد. اسلام برای برقراری تعادل در رفتار انسان ها تعالیم بسیار ظریف و دقیقی دارد. امام کاظم (ع) می فرماید: "برنامه کارهای دنیایی خود را طوری تنظیم کن که گویی در این جهان ابدی هستی و برنامه کارهای آخرتی خود را طوری تنظیم کن که گویی فردا از این جهان رحلت می کنی." [1] این حدیث شریف و احادیث دیگری که به همین معنی وارد شده است اشاره به یک مسأله اخلاقی و تربیتی دارد که از نظر اسلام نگاه انسان به زندگی، عمر، سلامتی، نعمت ها و... باید به نحوی باشد که فرصت خود را برای استفاده از آنها بسیار محدود و اندک بداند و در صدد باشد که از فرصت ها حداکثر استفاده را بنماید و در انجام کارهای خیر، ماندگار و جاودانی تعجیل کند. کارهای دنیایی را چون ارزش چندانی ندارد به این دلیل که فرصت را برای انجام آنها باقی است به تأخیر بیندازد و در عوض در انجام کارهایی که ارزش آخرتی و ماندگار دارند عجله کند و فرصت آنان را بسیار کوتاه بداند. همچنین اگر گناه یا خطایی از او سر زده فرصت توبه و جبران آن را بسیار کوتاه بداند و در اسرع وقت در صدد جبران بر آید. بنا بر این اگر انسان در تحت چنین تعالیمی خود را تربیت کرده باشد همواره کارهای خود را محاسبه می کند و اگر از فرصت های زندگی اش به خوبی استفاده کند همیشه به آینده خوش بین و امیدوار خواهد بود و اگر از فرصت های زندگی اش تا کنون به خوبی استفاده نکرده است بی جهت امیدوار و شادمان نباشد بلکه سعی کند در فرصت باقی مانده عقب ماندگی های خود را جبران نماید .بی شک این آموزه اخلاقی اسلام باعث رشد و تکامل انسان خواهد شد. آیا اگر معلمی وقت امنحان را معلوم نکرده باشد و به دانش آموزان خود بگوید: " هر لحظه ممکن است از درسهای شما امتحان بگیرم" و با این روش خود آنان را به سعی و تلاش وادار نماید به نحوی که هر لحظه آمادگی کامل برای امتحان داشته باشند، آنان را به آینده و دیدن نتیجه سعی و کوشش خود امیدوار نکرده است؟ آیا اگر برای مدت زیادی خیال آنان را از امتحان راحت کند باعث نخواهد شد که آنان وقت خود را بیهوده تلف کنند؟
پی نوشت:
[1]- منلايحضرهالفقيه ج: 3 ص: 156وَ رُوِيَ عَنِ الْعَالِمِ ع أَنَّهُ قَالَ اعْمَلْ لِدُنْيَاكَ كَأَنَّكَ تَعِيشُ أَبَداً وَ اعْمَلْ لآِخِرَتِكَ كَأَنَّكَ تَمُوتُ غَدا.
http://farsi.islamquest.net
