پرسش :

در كتابي خواندم انسان داراي چهار روح است آيا اين مطلب ثابت است؟

پاسخ :
واژۀ «روح» در كتابهای عرفانی، اخلاقی و فلسفی كاربرد متعددی دارد؛ از منظر عرفانی؛ عارفان بر این عقیده اند که انسان از مقامات چهار گانۀ روح، قلب، خیال، طبع برخوردار است. از منظر اخلاقی؛ عالمان اخلاق نیز معتقدند که انسان معجونی از نیروهای مختلف است؛ که از میان آنها چهار نیروی عقل، شهوت، غضب و وهم بر نیرو های دیگر تسلط دارند و آنها را تحت فرمان خود قرار می دهند. بدیهی است که اطلاق روح به هریک از این مقامات و نیروها اشکالی ندارد و منظور از آن همانا مراتب حقیقت انسان است و این را نیز می دانیم که حقیقت انسان را روح انسان تشکیل می دهد.
از منظر فلسفی؛ این واژه گاهی به معنای نفس و گاهی به معنای یکی از مراتب نفس بکار می رود.
حکیمان بر این باورند که انسان از سه روح یا نفس نباتی، حیوانی و انسانی، تشکیل یافته است که اگر روح بخاری را بر آن بیافزاییم در مجموع می شود چهار روح. البته باید توجه داشت براساس حکمت متعالیه وجود ارواح متعدد به معنای تکثر و تعدد وجودی انسان نیست، بلکه بیان گر وسعت وجودی انسان است به بیان دیگر براساس این نظریه می توان در عین اعتقاد به وجود ارواح و نیروهای نفسانی، وحدت حقیقی نفس را نیز باور داشت، چنان که اعتقاد به وحدت حقیقی نفس موجب ابطال و انکار ارواح و قوا نخواهد شد.

منبع: http://farsi.islamquest.net