پرسش :
با برهان امكان اشرف چگونه بر وجود امام زمان (عج) استدلال مى‌شود؟
پاسخ :
حكما مى‌گويند: وجود، حيات، علم، قدرت، رحمت و ساير كمالات از مبدا فياض بر موجودات پايين نمى‌رسيد مگر آن كه در مرتبه سابق، بر موجود اشرف رسيده باشد. همانند چراغى كه نزد ما روشن است، ابتدا مكانى كه نزديک به اوست روشن مى‌شود، سپس دورتر از آن استفاده مى‌كند و ... .
در امور غير حسى از قبيل وجود و حيات و علم و قدرت و تمام كمالات كه از ذات اقدس الهى تراوش نموده و بر ماهيات امكانى تجلى مى‌يابد، در ابتدا ماهياتى بهره‌مند مى‌شوند كه در رتبه، اشرف و اقدم از ساير ماهيات هستند.
علامه طباطبايى رحمة الله عليه مى‌گويد: «معنا و مفهوم قاعده امكان اشرف آن است كه ممكن اشرف بايد در مراتب وجود اقدم از ممكن اخس باشد، لذا بايد ممكنى كه اشرف از اوست قبل از او موجود باشد ...».
ملاصدرا در استدلال بر اين قاعده مى‌گويد: «اگر ممكن اخس از طرف خداوند موجود شد بايد قبل از او ممكن اشرف موجود باشد وگرنه در صورت تحقق، هم زمانى اشرف و اخس لازم مى‌آيد كه دو چيز در يک مرتبه براى يک ذات از يک جهت از واجب لذاته صادر شود، كه محال است. و در صورتى كه موجود اشرف بعد از موجود اخس و به واسطه موجود شود لازم مى‌آيد كه معلول، اشرف از علت و اقدم از او باشد، كه اين نيز محال است ...».(1)
مى‌دانيم كه انسان، اشرف مخلوقات است، زيرا او اشرف از حيوان و حيوان اشرف از گياه و گياه اشرف از جماد است. و به حكم قاعده امكان اشرف، محال است وجود از مبدا فياض به جماد برسد قبل از آن كه در رتبه سابق، به حيوان رسيده باشد، و همچنين به حيوان برسد قبل از آن كه در رتبه سابق به انسان رسيده باشد. و نيز محال است كه وجود، حيات، علم، قدرت و جمال و جلال و ... از مبدا فياض بر افراد انسان برسد. قبل از آن كه اين كمالات به انسان كاملى كه حجت خدا روى زمين است رسيده باشد.
بنا بر اين قاعده، مادامى كه فردى از افراد بشر در خارج موجود است بايد فردى به نام انسان كامل كه از او به حجت خدا تعبير مى‌شود روى زمين موجود باشد.
كلينى به سندش از امام صادق عليه السلام نقل كرده كه حضرت فرمود: «الحجة قبل الخلق و مع الخلق و بعد الخلق(2)؛ حجت قبل از خلق و با خلق و بعد از خلق خواهد بود.»
و نيز مى فرمايد: «لو لم يبق فى الارض الا اثنان ، لكان احدهما الحجة(3)؛ اگر در روى زمين جز دو نفر كسى نباشد، حتما يكى از آن دو امام خواهد بود.»
پی‌نوشت‌ها:
1- نهاية الحكمة، ص 319 و 320.
2- كافى، ج 1، ص 177، ح 4.
3- كافى، ج 1، ص 179، ح 1.
منبع: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، انتشارات مسجد مقدس جمکران
حكما مى‌گويند: وجود، حيات، علم، قدرت، رحمت و ساير كمالات از مبدا فياض بر موجودات پايين نمى‌رسيد مگر آن كه در مرتبه سابق، بر موجود اشرف رسيده باشد. همانند چراغى كه نزد ما روشن است، ابتدا مكانى كه نزديک به اوست روشن مى‌شود، سپس دورتر از آن استفاده مى‌كند و ... .
در امور غير حسى از قبيل وجود و حيات و علم و قدرت و تمام كمالات كه از ذات اقدس الهى تراوش نموده و بر ماهيات امكانى تجلى مى‌يابد، در ابتدا ماهياتى بهره‌مند مى‌شوند كه در رتبه، اشرف و اقدم از ساير ماهيات هستند.
علامه طباطبايى رحمة الله عليه مى‌گويد: «معنا و مفهوم قاعده امكان اشرف آن است كه ممكن اشرف بايد در مراتب وجود اقدم از ممكن اخس باشد، لذا بايد ممكنى كه اشرف از اوست قبل از او موجود باشد ...».
ملاصدرا در استدلال بر اين قاعده مى‌گويد: «اگر ممكن اخس از طرف خداوند موجود شد بايد قبل از او ممكن اشرف موجود باشد وگرنه در صورت تحقق، هم زمانى اشرف و اخس لازم مى‌آيد كه دو چيز در يک مرتبه براى يک ذات از يک جهت از واجب لذاته صادر شود، كه محال است. و در صورتى كه موجود اشرف بعد از موجود اخس و به واسطه موجود شود لازم مى‌آيد كه معلول، اشرف از علت و اقدم از او باشد، كه اين نيز محال است ...».(1)
مى‌دانيم كه انسان، اشرف مخلوقات است، زيرا او اشرف از حيوان و حيوان اشرف از گياه و گياه اشرف از جماد است. و به حكم قاعده امكان اشرف، محال است وجود از مبدا فياض به جماد برسد قبل از آن كه در رتبه سابق، به حيوان رسيده باشد، و همچنين به حيوان برسد قبل از آن كه در رتبه سابق به انسان رسيده باشد. و نيز محال است كه وجود، حيات، علم، قدرت و جمال و جلال و ... از مبدا فياض بر افراد انسان برسد. قبل از آن كه اين كمالات به انسان كاملى كه حجت خدا روى زمين است رسيده باشد.
بنا بر اين قاعده، مادامى كه فردى از افراد بشر در خارج موجود است بايد فردى به نام انسان كامل كه از او به حجت خدا تعبير مى‌شود روى زمين موجود باشد.
كلينى به سندش از امام صادق عليه السلام نقل كرده كه حضرت فرمود: «الحجة قبل الخلق و مع الخلق و بعد الخلق(2)؛ حجت قبل از خلق و با خلق و بعد از خلق خواهد بود.»
و نيز مى فرمايد: «لو لم يبق فى الارض الا اثنان ، لكان احدهما الحجة(3)؛ اگر در روى زمين جز دو نفر كسى نباشد، حتما يكى از آن دو امام خواهد بود.»
پی‌نوشت‌ها:
1- نهاية الحكمة، ص 319 و 320.
2- كافى، ج 1، ص 177، ح 4.
3- كافى، ج 1، ص 179، ح 1.
منبع: موعود شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، انتشارات مسجد مقدس جمکران
