پرسش :
سوره‌هاي قرآن به چند دسته تقسيم مي‌شوند و تفاوت شرح نزول آن‌ها چه مي‌باشد؟
پاسخ :
سوره‌هاي قرآن را به گونه‌هاي مختلفي و بر اساس موضوع‌هاي متفاوتي تقسيم‌بندي كرده‌اند; يكي از تقسيم‌بندي‌هاي سوره‌هاي قرآن، بر اساس نزول و به مكي و مدني است. سوره‌هايي كه در مكه نازل شده را مكي و سوره‌هايي كه در مدينه نازل شده است را مدني مي‌نامند. اين سوره‌ها بر اساس اين نوع تقسيم‌بندي ويژگي‌هاي مختص به خود دارند كه معمولاً در همه آن‌ها كم و بيش يافت مي‌شود.
تقسيم‌بندي ديگر بر اساس كوتاهي و بلندي آن‌هاست. بر اين اساس، سوره‌هاي قرآن به چهار دسته تقسيم مي‌شوند:
1. سَبْع‌ِ طِوال (هفت سورة طولاني قرآن): سوره‌هاي بقره، آل‌عمران، نسأ، مائده، انعام، اعراف و سوره انفال همراه با سورة توبه (چون دو سوره انفال و توبه كنار يكديگر قرار دارند و ميان آن‌ها "بسم اللّه" فاصله نشده، لذا به عنوان يك سوره تلقي شده است)، برخي از دانشمندان نيز بجاي سورة انفال و توبه، سورة يونس را از "سبع طوال" دانسته‌اند.(ر.ك: تاريخ قرآن‌كريم، دكتر سيدمحمدباقر حجتي، ص 101، دفتر نشر فرهنگ اسلامي.)
2. مئين: سوره‌هايي كه عدد آيات آن‌ها از صد بيشتر است، ولي از لحاظ حجم به "سبع طوال" نمي‌رسند، مانند: هود، يوسف، نحل، كهف، مريم و... .(تاريخ قرآن، آيت‌اللّه معرفت، ص 80، نشر سمت.)
3. مثاني: سوره‌هايي كه تعداد آيات آن كمتر از صد آيه باشد ]مانند: نور، فرقان، نمل و...[، و از اين جهت به اين سوره‌ها مثاني گفته شده كه قابل تكرارند و به جهت كوتاه بودن بيش از يك مرتبه تلاوت مي‌شوند.(تاريخ قرآن، آيت‌اللّه معرفت، ص 80.) دربارة سور "مثاني" و وجه تسميه آن اقوال ديگري نيز وجود دارد.(ر.ك: تاريخ قرآن، دكتر سيدمحمد باقر حجتي، ص 102.)
4. مفصّلات: "مفصلات" به سوره‌هاي آخر قرآن گفته مي‌شود و چون كوچك و كوتاه هستند و "بسمله" در بين آن‌ها زياد تكرار شده و بين آن‌ها فصل و جدايي افكنده است، "مفصّل" ناميده شده است و شامل تمامي سوره‌هاي كوتاه قرآن كريم مي‌شود و به نقلي از سورة حجرات (49) تا آخر قرآن را شامل مي‌گردد.
سوره‌هاي مفصّل خود به سه دسته تقسيم مي‌شود:
1. طوال: از سوره حجرات (49) تا بروج (85)
2. اوساط: از سوره طارق (86) تا سورة بيّنه (98)
3. قِصار: از سوره زلزال (99) تا سوره ناس (114)(ر.ك: الاتقان، سيوطي، ج 1، نوع هيجدهم، ص 100 ـ 104 / تاريخ قرآن، دكتر محمود راميار، ص 594، نشر اميركبير.)
ـ گويا منظور از "شرح نزول" شأن نزول است. شأن نزول را به گونه‌هاي مختلفي تعريف كرده‌اند. برخي بين "شأن نزول" و "سبب نزول" تفاوت قائل شده‌اند كه بر اين اساس شأن نزول مفاهيمي است كه آيات سوره‌ها دربارة آن‌ها نازل شده‌اند و سبب نزول عوامل و حوادثي است كه باعث شده آياتي از قرآن يا سوره‌اي نازل شود. اين حوادث ممكن است مسائل اجتماعي خاص، جنگ، پرسش كفار و اهل كتاب و جز اين‌ها باشد.(براي آگاهي بيشتر ر.ك: روش‌شناسي تفسير قرآن، علي اكبر بابايي و ديگران، ص 151ـ154، پژوهشكدة حوزه و دانشگاه و انتشارات سمت، چ اول سال 1379 ش.)
بر اساس تعريفي كه گذشت، اغلب سوره‌هاي قرآن شأن نزول خاص به خود دارند و گاه نيز چند سوره در يك موضوع خاص سخن رانده‌اند مانند معاد يا توحيد كه البته در شكل بيان و ريز موضوعات با هم متفاوتند.
eporsesh.com
سوره‌هاي قرآن را به گونه‌هاي مختلفي و بر اساس موضوع‌هاي متفاوتي تقسيم‌بندي كرده‌اند; يكي از تقسيم‌بندي‌هاي سوره‌هاي قرآن، بر اساس نزول و به مكي و مدني است. سوره‌هايي كه در مكه نازل شده را مكي و سوره‌هايي كه در مدينه نازل شده است را مدني مي‌نامند. اين سوره‌ها بر اساس اين نوع تقسيم‌بندي ويژگي‌هاي مختص به خود دارند كه معمولاً در همه آن‌ها كم و بيش يافت مي‌شود.
تقسيم‌بندي ديگر بر اساس كوتاهي و بلندي آن‌هاست. بر اين اساس، سوره‌هاي قرآن به چهار دسته تقسيم مي‌شوند:
1. سَبْع‌ِ طِوال (هفت سورة طولاني قرآن): سوره‌هاي بقره، آل‌عمران، نسأ، مائده، انعام، اعراف و سوره انفال همراه با سورة توبه (چون دو سوره انفال و توبه كنار يكديگر قرار دارند و ميان آن‌ها "بسم اللّه" فاصله نشده، لذا به عنوان يك سوره تلقي شده است)، برخي از دانشمندان نيز بجاي سورة انفال و توبه، سورة يونس را از "سبع طوال" دانسته‌اند.(ر.ك: تاريخ قرآن‌كريم، دكتر سيدمحمدباقر حجتي، ص 101، دفتر نشر فرهنگ اسلامي.)
2. مئين: سوره‌هايي كه عدد آيات آن‌ها از صد بيشتر است، ولي از لحاظ حجم به "سبع طوال" نمي‌رسند، مانند: هود، يوسف، نحل، كهف، مريم و... .(تاريخ قرآن، آيت‌اللّه معرفت، ص 80، نشر سمت.)
3. مثاني: سوره‌هايي كه تعداد آيات آن كمتر از صد آيه باشد ]مانند: نور، فرقان، نمل و...[، و از اين جهت به اين سوره‌ها مثاني گفته شده كه قابل تكرارند و به جهت كوتاه بودن بيش از يك مرتبه تلاوت مي‌شوند.(تاريخ قرآن، آيت‌اللّه معرفت، ص 80.) دربارة سور "مثاني" و وجه تسميه آن اقوال ديگري نيز وجود دارد.(ر.ك: تاريخ قرآن، دكتر سيدمحمد باقر حجتي، ص 102.)
4. مفصّلات: "مفصلات" به سوره‌هاي آخر قرآن گفته مي‌شود و چون كوچك و كوتاه هستند و "بسمله" در بين آن‌ها زياد تكرار شده و بين آن‌ها فصل و جدايي افكنده است، "مفصّل" ناميده شده است و شامل تمامي سوره‌هاي كوتاه قرآن كريم مي‌شود و به نقلي از سورة حجرات (49) تا آخر قرآن را شامل مي‌گردد.
سوره‌هاي مفصّل خود به سه دسته تقسيم مي‌شود:
1. طوال: از سوره حجرات (49) تا بروج (85)
2. اوساط: از سوره طارق (86) تا سورة بيّنه (98)
3. قِصار: از سوره زلزال (99) تا سوره ناس (114)(ر.ك: الاتقان، سيوطي، ج 1، نوع هيجدهم، ص 100 ـ 104 / تاريخ قرآن، دكتر محمود راميار، ص 594، نشر اميركبير.)
ـ گويا منظور از "شرح نزول" شأن نزول است. شأن نزول را به گونه‌هاي مختلفي تعريف كرده‌اند. برخي بين "شأن نزول" و "سبب نزول" تفاوت قائل شده‌اند كه بر اين اساس شأن نزول مفاهيمي است كه آيات سوره‌ها دربارة آن‌ها نازل شده‌اند و سبب نزول عوامل و حوادثي است كه باعث شده آياتي از قرآن يا سوره‌اي نازل شود. اين حوادث ممكن است مسائل اجتماعي خاص، جنگ، پرسش كفار و اهل كتاب و جز اين‌ها باشد.(براي آگاهي بيشتر ر.ك: روش‌شناسي تفسير قرآن، علي اكبر بابايي و ديگران، ص 151ـ154، پژوهشكدة حوزه و دانشگاه و انتشارات سمت، چ اول سال 1379 ش.)
بر اساس تعريفي كه گذشت، اغلب سوره‌هاي قرآن شأن نزول خاص به خود دارند و گاه نيز چند سوره در يك موضوع خاص سخن رانده‌اند مانند معاد يا توحيد كه البته در شكل بيان و ريز موضوعات با هم متفاوتند.
eporsesh.com
