پرسش :
ام كلثومي كه در كربلا حاضر بود، كدام ام كلثوم است و آيا ام كلثوم ـ دختر حضرت فاطمه(سلام الله علیها) ـ در واقعهي عاشورا بوده است يا خير؟
پاسخ :
مرحوم شيخ مفيد از دختري براي اميرالمؤمنين(ع)، به نام ام كلثوم ياد كرده است،[1] ولي ديگر مورخان، چون: طبري،[2] ابن شهرآشوب[3] و ابن ابيالحديد،[4] دو دختر به نام ام كلثوم براي اميرالمؤمنين(ع) نام بردهاند: يكي امكلثوم كبري، دختر فاطمه(س)، و ديگري ام كلثوم. نامي از همسر ديگر كه به امكلثوم صغري موسوم و معروف بوده است؛ البته نام امكلثوم كبري را، زينب صغري نيز گفتهاند كه امكلثوم كنيهاش بوده است.
اما دربارهي اين كه امكلثوم كبري، دختر حضرت فاطمه(س)، چه زماني از دنيا رفته است، ابن اثير،[5] ابن حجر عسقلاني[6] و قرطبي[7] گفتهاند: كه اين امكلثوم در زمان حيات امام حسن(ع)، يعني قبل از سال 50 هجري، از دنيا رفته است، ولي ابن شهرآشوب گفته است كه امكلثوم پس از عمر، با عون، محمد و ـ عبدالله پسران جعفرطيار ـ يكي پس از مرگ ديگري ازدواج كرده است كه قطعاً ازدواجش با عبدالله ـ همسر زينب كبري(س) ـ پس از وفات آن بانو است.[8] ابن حجر عسقلاني نيز روايت ديگري را به اين مضمون نقل كرده است.
اين دو تاريخ وفات بايد متعلق به اين دو امكلثوم باشد ،نه يكي از آنها؛ اما كدام يك زودتر وفات كرده است، سيد محسن امين ميگويد: اميرالمؤمنين(ع) دو دختر به نام ام كلثوم داشته است؛ امكلثوم كبري، دختر فاطمه(س)، قبل از واقعه كربلا از دنيا رفته و امكلثوم حاضر در كربلا، امكلثوم دوم، يعني حضرت زينب صغري بوده است.[9]
بنابراين، امكلثوم خواهر ابويني حضرت زينب(س)، بنابر قول اقرب به صواب، قبل از واقعه كربلا و در زمان حيات برادرش امام حسن مجتبي(ع) از دنيا رفته است. و اگر از امكلثومي در واقعه كربلا اسم برده شده، غير از امكلثوم، دختر فاطمه(س)، بوده است.
پی نوشتها:
[1]. الارشاد، شيخ مفيد، موسسة آل البيت(ع) لاحياء التراث، قم، سال 1416 هـ، ج 1، ص 355.
[2]. تاريخ الطبري، دارالكتب العلمية، بيروت، طبع 2، سال 1408 هـ، ج 3، ص 152.
[3]. بحارالانوار، ج 42، ص 91.
[4]. همان مأخذ.
[5]. اسد الغابة، دارالشعب، بيروت، ج 7، ص 387.
[6]. الاصابة، دارالكتاب العربي، بيروت، ج 4، ص 468.
[7]. الاستيعاب في هامش الاصابة، دارالكتاب العربي، بيروت، ج 4، ص 469.
[8]. بحارالانوار، ج 2، ص 90.
[9]. اعيان الشيعة، ص 327، دارالتعارف للمطبوعات، بيروت، ج 1.
منبع: نهضت عاشورا (تحريف‌ها و شبهه‌ها)، مركز مطالعات و پژوهش‌‌هاي فرهنگي حوزه‌ي علميه (1381)
مرحوم شيخ مفيد از دختري براي اميرالمؤمنين(ع)، به نام ام كلثوم ياد كرده است،[1] ولي ديگر مورخان، چون: طبري،[2] ابن شهرآشوب[3] و ابن ابيالحديد،[4] دو دختر به نام ام كلثوم براي اميرالمؤمنين(ع) نام بردهاند: يكي امكلثوم كبري، دختر فاطمه(س)، و ديگري ام كلثوم. نامي از همسر ديگر كه به امكلثوم صغري موسوم و معروف بوده است؛ البته نام امكلثوم كبري را، زينب صغري نيز گفتهاند كه امكلثوم كنيهاش بوده است.
اما دربارهي اين كه امكلثوم كبري، دختر حضرت فاطمه(س)، چه زماني از دنيا رفته است، ابن اثير،[5] ابن حجر عسقلاني[6] و قرطبي[7] گفتهاند: كه اين امكلثوم در زمان حيات امام حسن(ع)، يعني قبل از سال 50 هجري، از دنيا رفته است، ولي ابن شهرآشوب گفته است كه امكلثوم پس از عمر، با عون، محمد و ـ عبدالله پسران جعفرطيار ـ يكي پس از مرگ ديگري ازدواج كرده است كه قطعاً ازدواجش با عبدالله ـ همسر زينب كبري(س) ـ پس از وفات آن بانو است.[8] ابن حجر عسقلاني نيز روايت ديگري را به اين مضمون نقل كرده است.
اين دو تاريخ وفات بايد متعلق به اين دو امكلثوم باشد ،نه يكي از آنها؛ اما كدام يك زودتر وفات كرده است، سيد محسن امين ميگويد: اميرالمؤمنين(ع) دو دختر به نام ام كلثوم داشته است؛ امكلثوم كبري، دختر فاطمه(س)، قبل از واقعه كربلا از دنيا رفته و امكلثوم حاضر در كربلا، امكلثوم دوم، يعني حضرت زينب صغري بوده است.[9]
بنابراين، امكلثوم خواهر ابويني حضرت زينب(س)، بنابر قول اقرب به صواب، قبل از واقعه كربلا و در زمان حيات برادرش امام حسن مجتبي(ع) از دنيا رفته است. و اگر از امكلثومي در واقعه كربلا اسم برده شده، غير از امكلثوم، دختر فاطمه(س)، بوده است.
پی نوشتها:
[1]. الارشاد، شيخ مفيد، موسسة آل البيت(ع) لاحياء التراث، قم، سال 1416 هـ، ج 1، ص 355.
[2]. تاريخ الطبري، دارالكتب العلمية، بيروت، طبع 2، سال 1408 هـ، ج 3، ص 152.
[3]. بحارالانوار، ج 42، ص 91.
[4]. همان مأخذ.
[5]. اسد الغابة، دارالشعب، بيروت، ج 7، ص 387.
[6]. الاصابة، دارالكتاب العربي، بيروت، ج 4، ص 468.
[7]. الاستيعاب في هامش الاصابة، دارالكتاب العربي، بيروت، ج 4، ص 469.
[8]. بحارالانوار، ج 2، ص 90.
[9]. اعيان الشيعة، ص 327، دارالتعارف للمطبوعات، بيروت، ج 1.
منبع: نهضت عاشورا (تحريف‌ها و شبهه‌ها)، مركز مطالعات و پژوهش‌‌هاي فرهنگي حوزه‌ي علميه (1381)
