حدیث درباره نحوه معاشرت با مردم

امام علی علیه السلام فرمودند:

خالِطُوا النّاسَ مُخالَطَةً إن مُتُّم مَعَها بَکَوا عَلَیکُم، وَ إن عِشتُم حَنُّوا إلَیکُم؛

با مردم آن‌چنان معاشرت کنید که اگر مردید برای شما اشک بریزند، و اگر زنده ماندید با اشتیاق به سوی شما آیند.

نهج البلاغه، حکمت 10

شرح حدیث توسط حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی مدظله‌العالی:

اساس تعلیمات اسلامی بر اجتماع و جمعیت است، یعنی اسلام اصل را جامعه می‌داند و افراد در دل جامعه پرورش پیدا می‌کنند و لذا می‌بینیم که عبادات در اسلام شکل جمعی دارد. اصل در نماز، جماعت است و نماز فرادی غیر رسمی است. تمام اذکار در نماز جنبه‌ی جمعی دارد حتی اذان و اقامه‌اش و سوره‌ی حمد جمعی است. سلام نماز هم بر محور جماعت است. روح حج هم جماعت است. لذا هر چه پیوند جامعه را محکم کند مورد تأیید اسلام است و هر چه آن را سست کند مبغوض است. سخن‌چینی، غیبت و تهمت، پیوندها را قطع می‌کند، اصلاح ذات بین، تعاون و همکاری، برآوردن حوائج مردم، محبوب است چون باعث پیوند است.

با توجّه به این بینش برویم سراغ کلام علی (علیه السلام) که می‌فرماید طوری زندگی کن که فقدان شما دردناک باشد و زندگی شما مورد محبّت مردم باشد.
معمولاً جامعه را به بدن تشبیه می‌کنند که بدن انسان دارای گوش، چشم، دست و پا و غیره است، در جامعه هم افرادش این گونه‌اند که یک عده چشم جامعه‌اند، و یک عده گوش جامعه هستند و یک عده زبان گویای جامعه هستند و یک گروه مغزهای متفکّر یک جامعه هستند و گروهی دست و پای یک جامعه و آنچه مهم است این است که انسان باید سعی کند که یک عضو مفید جامعه باشد نه زائد جامعه که باید کنارش زد، بعضی افراد در جامعه هستند که عضو مضرّ جامعه هستند و مردنشان جشن و شادی‌آور است و افرادی هستند که عضو مفید جامعه هستند که مرگشان موجب غم و غصّه است.

امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: مرد برای اداره‌ی خانه و خانواده‌اش باید سه کار انجام دهد، هر چند برخلاف طبع او باشد: «مُعاشَرَةٍ جَمیلَةٍ، وَسَعَةٍ بِتَقدیرٍ، وَ غِیرَةٍ بِتَحَصُّنٍ؛ خوشرفتاری، گشاده‌دستی به اندازه و غیرت و ناموس داری». (1)

امام علی (علیه السلام) فرموده است: «اُبذُل لِأخیکَ دَمَکَ وَ مالَکَ، وَ لِعَدُوِّکَ عَدلَکَ وَ اِنصافَکَ، وَ لِلعامَّةِ بِشرَکَ وَ إحسانَکَ؛ جان و مالت را فدای برادرت کن و عدل و انصاف را نثار دشمنت‌ساز و خوشرویی و احسانت را به عموم مردم ببخش». (2)

امام حسن مجتبی (علیه السلام) فرموده‌اند: «صاحِبِ النّاسَ مِثلَ ما تُحبُّ أن یصاحِبوکَ بِهِ؛ با مردم آن گونه رفتار کن که دوست داری با تو رفتار کنند». (3)

پی‌نوشت‌ها:
1. بحارالانوار، ج78، ص 236.
2. همان مدرک، ص 50.
3. أعلام الدین، ص 297.

منبع: گفتار معصومین (ع)، جلد دوم (درس اخلاق حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی)، گردآوری: سید محمد عبدالله‌ زاده، قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب (ع)، چاپ سوم (1393).