پرهیز از زراندوزى

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:

یَا ابْنَ آدَمَ مَا کَسَبْتَ فَوْقَ قُوتِکَ فَأَنْتَ فِیهِ خَازِنٌ لِغَیْرِکَ.

ای فرزند آدم آنچه بیشتر از خوراک روزانه ات کسب کردی برای دیگری پس انداز نمودی.

نهج البلاغه: حکمت 183

اگر دیگران وارث خوبی باشند و اموال پس انداز شده پدر و مادر را در راه خیر و عام المنفعه مصرف کنند می شود صدقه جاریه و بسیار ارزنده است اما اگر بازماندگان مثل قوم چپاولگر به ثروت رایگان به دست آمده برسند و آن را در راه اسراف و حرام خرج کنند با اندوه از دنیا رفته و وارد عالم برزخ می گردند پس چه بهتر آن هایی که بیشتر از نیاز خود و خانواده ثروت اندوزی می کنند شرایطی به وجود آورند که در زمان زنده بودنشان و یا پس از مرگشان اندوخته هایشان در امور خیر مصرف گردد والا به ضرر و زیان بزرگی گرفتار آمده اند.

وَالَّذِینَ یَکْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّهَ وَلَا یُنْفِقُونَهَا فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِیمٍ؛
آنانی که طلا و نقره را ذخیره می کنند و در راه خدا انفاق نمی نمایند آنها را به عذاب دردناک الهی بشارت ده.(1)

چه مانعی دارد این فرزند آدم به تعبیر امام علی علیه السلام آنچه را که بیشتر از نیازش پس انداز می کند حداقل ثلث آن را که حق مسلم خود اوست در زمان حیاتش جدا کند و در راه خیر خرج کند و از خودش صدقه جاریه ای باقی بگذارد.

رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم درباره عظمت این کار فرموند:
کُلُّ امرِیٍ فِی ظِلِّ صَدَقَتِهِ حتّی یُقضی بینَ النّاسِ؛
روز قیامت هر کسی در سایه صدقه خود است تا آن که میان مردم داوری شود.(2)

شرح ابن میثم
زیرا زیاده بر قوت کسب کردن، اما به مقدار نیاز صرف کردن و اندوختن ما زاد بر آن، نه تنها سودى به حال شخص ندارد بلکه براى اندوخته کننده زیان دارد. زیرا ناگزیر باید از اندوخته خود جدا شود، و آنها به دست وارث و دیگران مى افتد، پس در این صورت او به منزله خزانه دارى است، از این رو کلمه خازن را براى وى استعاره آورده است و این عبارت به منظور پرهیز دادن از بخل ورزیدن نسبت به زیادى ثروت از مقدار حاجت است».(3)

پی‌نوشت‌ها:
1- سوره توبه، آیه 34
2- کنزالعمال: ح 16068
3- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 581 و 582

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.