ارزش همانند شدن با خوبان

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:

إِنْ لَمْ تَکُنْ حَلِیماً فَتَحَلَّمْ فَإِنَّهُ قَلَّ مَنْ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ إِلَّا أَوْشَکَ أَنْ یَکُونَ مِنْهُمْ.

اولین ثمره بردباری آن است که مردم برابر نادان او را یاری کنند اگر بردبار نیستی خود را به بردباری وادار ساز که کم می شود کسی که خود را شبیه گروهی کند و از جمله آنها نشود.

نهج البلاغه: حکمت 198

در دعواها و نزاع ها آنکه حلم به خرج می دهد و پاسخش متین و منطقی و مورد تایید مردم قرار می گیرد چون اکثر مردم از آدم های زورگو و پرخاشکر نفرت دارند و به آنکه ملایم و آرام است احترام می گذارند و از او حمایت می کنند. طبق بیان امام علیه السلام این اولین ثمره بردباری است و الا آثار دیگری هم بر آن مترتب است که باید به آنها نیز توجه کرد.

امام (علیه السلام) در موارد دیگر آثار و ثمرات دیگر حلم را این گونه برمی شمرد.

مَن حَلُمَ سادَ؛
هر که بردبار باشد، آقایی کند.(1)

اَلحِلمُ حِلیَهُ العِلمِ وَ عِلَّهُ السِّلمِ؛
بردباری زیور دانش است و علت صلح و آشتی.(2)

اَلحِلمُ عِندَ شِدَّهِ الغَضَبِ یُومِنُ غَضَبَ الجَبّار؛
بردباری کردن در اوج خشم آدمی را از خشم خدای جبار در امان می دارد.(3)

کسانی که علاقمندند این صفت ارزشمند را در وجود خود نهادینه کنند باید تمرین کظم غیظ داشته باشند وقتی چندین بار در برابر رفتارهای ناهنجار افراد خشم خود را فرو ببرند در مرور زمان حلیم شده و در برابر گستاخان حلم به خرج می دهند و به همین طریق بر یاران و حامیان خود می افزایند. چنانکه امام علیه السلام فرمودند که حتی اگر انسان خود را شبیه گروهی در آورد در گذشت زمان از جمله آنها می شود.

شرح ابن میثم
امام (علیه السلام) به آموختن این فضیلت امر کرده است، زیرا مقدمات کمالات پسندیده اخلاقى حالت هاى اکتسابى از راه آموزش است، و در مورد آموختن این فضیلت (باید گفت که) امام (علیه السلام) به وسیله قیاس مضمرى وادار کرده است که مقدمه صغراى آن عبارت: فانّه قلّ... و ضمیر در انّه ضمیر شأن است، و کبراى مقدّر آن نیز چنین است: و هر که امیدوار باشد که با آموزش بردبارى از بردباران شود، پس باید آن را بیاموزد.(4)

پی‌نوشت‌ها:
1- بحارالانوار، ج 77، ص 208
2- غرر الحکم، ح 1336
3- غرر الحکم، ح 1776
4- ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم، ج 5 ص 590

منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت،1390.