جایگاه شکوه کردن

امام علی علیه‌ السلام فرمودند:

مَنْ شَکَا الْحَاجَةَ إِلَى مُؤْمِنٍ فَکَأَنَّهُ شَکَاهَا إِلَى اللَّهِ وَ مَنْ شَکَاهَا إِلَى کَافِرٍ فَکَأَنَّمَا شَکَا اللَّهَ.

هر که برای برآوره شدن حاجات خود در نزد مومنی شکایت ببرد گویی از آن نزد خدا شکایت کرده است و اگر آن را نزد کافری برد چنان است که از خدا شکایت کرده است.

نهج البلاغه: حکمت 419

به طور کلی شکایت مذموم نیست چون گاهی انسان مظلوم واقع می شود برای گرفتن حقش مجبور می شود به مراکز رسیدگی به شکایات مراجعه کند تا حقش را بگیرد. ولی همان طور که امام علیه السلام فرمودند نباید نزد کافر شکایت برد و از او درخواست کمک کرد که در واقع شکایت از خداست گاهی انسان در تنگنا قرار می گرد شکایت نزد خداوند می برد نه این که نعوذ بالله از خدا شکایت کند.

چنانکه حضرت یعقوب در فراق یوسف آن قدر گریه کرد که:
وَابْیَضَّتْ عَیْنَاهُ مِنَ الْحُزْنِ(1)
دیدگانش از حزن و اندوه نابینا شد در نتیجه گفت:
إِنَّمَا أَشْکُو بَثِّی وَحُزْنِی إِلَی(2)
من از غم و اندوه خود تنها به خدا شکایت می برم.

شکایت بردن به مومن هم در واقع شکایت بردن نزد خداست ولی شکایت بردن نزد کافر یک نوع ذلت است و شکایت از خداست که بسیار مذموم و زشت است امام سجاد علیه السلام می گفت:
اللَّهُمَّ لَا أَشْکُو إِلَی أَحَدٍ سِوَاکَ، وَ لَا أَسْتَعِینُ بِحَاکِمٍ غَیْرِکَ، حَاشَاکَ، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ صِلْ دُعَائِی بِالْإِجَابَهِ، وَ اقْرِنْ شِکَایَتِی بِالتَّغْیِیرِ(3)
خدایا به هیچ کس جز تو شکایت نمی کنم و از هیچ حاکمی غیر تو کمک نمی طلبم که پاکیزه ای تو پس بر محمد و آل او درود فرست و دعایم را به اجابت قرین کن و شکایتم را به تغییر وضعم همراه ساز.

شکایت نزد خدا بردن اشکالی ندارد ولی شکایت از خدا و زندگی و وضع مادی کردن درست نیست حالا به پیش بینی رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلم عنایت کنید:
یاءتی عَلَی النَّاسِ زَمَانٌ یَشْکُونَ فِیهِ رَبَّهُمْ قُلْتُ وَ کَیْفَ یَشْکُونَ فِیهِ رَبَّهُمْ قَالَ یَقُولُ الرَّجُلُ وَ اللَّهِ مَا رَبِحْتُ شَیْئاً مُنْذُ کَذَا وَ کَذَا وَ لَا أَکَلَ وَ لَا أَشْرَبُ إِلَّا مِنْ راءس مالی وَیْحَکَ وَ هَلْ أَصْلُ مَالِکَ وَ ذِرْوَتُهُ إِلَّا مِنْ رَبِّکَ(4)
روزگاری بر مردم می آید که از پروردگار خود شکایت می کنند (راوی می گوید) عرض کردم چگونه از پروردگارشان شکایت می کنند؟ فرمودند: شخصی می گوید به خدا سوگند که مدت هاست کمترین استفاده ای نکرده ام و فقط از سرمایه ام می خورم وای بر تو آیا سرمایه تو جز از پروردگار توست؟!

پی‌نوشت‌ها:
1- سوره یوسف، آیه 84
2- سوره یوسف، آیه 86
3- صحیفه سجادیه، دعای چهاردهم
4- کافی، ج 2، ص 312


منبع: حدیث زندگی: شرح حکمت های نهج البلاغه، کاظم ارفع، تهران: پیام عدالت، 1390.