امام حسن عسکری علیه السلام فرمودند:

الإشْراکُ فِی النّاسِ اَخفی مِنْ دَبیبِ النَّملِ عَلیَ المَسْحِ الاَسودِ فی اللّیلَة المُظلِمَةِ؛

شرک ورزی (و ریا) در مردم، پنهان تر است از جنبیدن و حرکت مورچه بر روی سنگ سیاه در شب تاریک.

موسوعة سیرة اهل البیت علیهم السلام، ج34، ص 133

آنچه به رفتار و اعمال ما ارزش می دهد، «نیت خالص» است.
ارزش هر عملی به نیّت آن است. گاهی خدایی ترین عملها با انگیزه ی ریا و خودنمایی انجام می شود، در نتیجه از ارزش می افتد و پاداشی هم نخواهد داشت.
از این رو، پاک سازی نیّت از ریا و تظاهر، هم لازم است، هم دشوار، هم با ارزش.
اما سختی کار در اینجاست که گاهی انسان دچار ریا می شود و خودش هم نمی داند. تشخیص عمل خالص از عمل ریایی، سخت است. یکی از معیارهای آن این است که انسان از دیگران انتظار تعریف و تمجید نداشته باشد و برایش فرقی نکند که مردم بدانند یا ندانند؛ ستایش کنند یا نه.
امام صادق علیه السلام فرمودند:
«عمل خالص آن است که نخواهی جز خدای متعال، کسی تو را برای آن کار، ستایش کند.» (1)
اگر امام، ریا را مخفی تر از ردّ پای مورچه بر روی سنگ سیاه در شب تار می داند، به خاطر آن است که گاهی انسان عمری ریا می کند، ولی می پندارد که اخلاص دارد.
اخلاص، هرچند کمیاب است، ولی اگر پیدا شود، بسیار ارزشمند است و خداوند، مشتری و پذیرای کارهای خالص بندگان مخلص است.
صورت زیبای ظاهر هیچ نیست
ای برادر، سیرت زیبا بیار (2)
پی نوشت:
1. محجه البیضاء، ج8، ص 28.
2. سعدی.
منبع: حکمت های عسکری (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام حسن عسکری علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1391)