امام حسن عسکری علیه السلام فرمودند:

منْ مدَحَ غیرَ المُستحقِّ فقَدْ قامَ مقامَ المُتّهمِ؛

هرکس شخصی را ستایش کند که شایسته آن نیست، در جایگاه فرد متّهم قرار گرفته است.

بحارالانوار، ج75، ص 378

شرح حدیث:
ستایش دیگران، ‌اگر به خاطر صفات خوب و اعمال نیک آنان باشد، پسندیده است. تعریف از دیگری اگر بدون لیاقت و شایستگی در آنان باشد، «چاپلوسی» است.
هر تعریف و تمجید هم باید متناسب و به اندازه فضیلت و خیری باشد که در یک شخص است. به تعبیر حضرت علی علیه السلام:
مدح و ثنا بیش از حدّ استحقاق، تملّق است و کمتر از حدّ شایسته، ناتوانی است یا حسد» (1) .
کسی که از افراد ناشایسته تعریف کند، به تعبیر امام عسکری علیه السلام در معرض اتّهام است؛ یعنی چه بسا به خاطر دنیا و رسیدن به مال و مقام و موقعیّت باشد. چنین تعریفی، هم ستایشگر را از اعتبار می اندازد، هم برای فرد مورد ستایش زیان دارد، چون او را مغرور و خودپسند می کند و غرور، او را به تکبّر می کشاند.
از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده است که: «در چهره ی ستایشگران خاک بپاشید». (2)
معنای آن این است که به چاپلوسان متملّق میدان ندهید تا با تعریفهای بی جا، دام فریب و ریاکاری بگسترانند و بازار حقیقت کساد گردد و چاپلوسی رواج پیدا کند.
در شعر جامی آمده است:
«پی لقمه، چون سنگ تملّق مکن».
آنان که روح بلند و همّت عالی دارند و قدر کرامت انسانی خویش را می دانند و آن را حفظ می کنند، زبان به مدح بیهوده ی نالایقان نمی گشایند. به خصوص «مدح فاجر» و ستایش از فرد گنهکار بسیار نکوهش شده است.
زبان پاک خویش را به مدح ناپاکان نیالاییم.

پی نوشت:
1.نهج البلاغه، حکمت 347.
2.میزان الحکمه، حدیث 18573.
منبع: حکمت های عسکری (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام حسن عسکری علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1391)