به مشقت نیانداختن بی جا

امام زمان(علیه السلام) می فرمایند:

لا تَتَکَلَّفُوا عِلْمَ ما قَدْ کُفیتُمْ

خود را براى دانستن آن چه از شما نخواسته اند به مشقت نیندازید.

کمال الدین، ج2، ص485، ح10 ؛ احتجاج، ج2، ص284 ؛ بحارالأنوار، ج53، ص181، ح10 .

این عبارت از جمله مطالبى است که امام زمان(علیه السلام) در جواب سؤال هاى اسحاق بن یعقوب تذکّر داده اند.
از این حدیث شریف چند نکته استفاده مى شود که به برخى از آن ها اشاره مى کنیم:
1. همه ى افراد، از نظر عقلى و توان درک و فهم، یک سان نیستند. برخى، مطالب فلسفى و عقلى و استدلالى را به راحتى درک مى کنند و برخى چنین نیستند؛ بنابراین، هر کس باید اندازه ى فهم خود را بداند و بیش از آن، خود را به زحمت نیندازد؛ زیرا، به طور نمونه، کسى که توان فهم مطالب عرفانى را ندارد، اگر وارد این مباحث شود، یقیناً، با مشکل روبه رو خواهد شد و چه بسا به گمراهى افتد.
2. شارع مقدّس اسلام، برخى مطالب را نخواسته آشکار کند. حضرت در این روایت مى فرماید:
به همان اندازه که براى شما روشن شده است، قناعت کنید و خود را براى فهمیدن آن چه از شما مخفى شده است، به زحمت نیندازید.
مثلاً برخى به دنبال این اند که بدانند حضرت، الآن، در کجا زندگى مى کنند و ...؛ علم این مطالب بر ما پوشیده است. آن چه براى ما روشن است، این است که حضرت، زنده است. وظیفه ى ما، آماده کردن اوضاع براى ظهور ایشان است. ما نباید خود را براى اطلاع از نحوه ى زندگى حضرت و ... به زحمت بیندازیم؛ زیرا، این امور، نفعى براى ما ندارد؛ لذا علمش نیز در اختیار ما نیست.
3. هم چنین، به طور مثال، اگر کسى لباسش پاک بوده باشد و شک کند که نجس شده است یا نه، باید حکم را بر پاکى لباس بگذارد؛ ولى بعضى به این مقدار اکتفا نمى کنند و خودشان را به زحمت مى اندازند و براى یافتن نجاست احتمالى، همه ى لباس را نگاه مى کنند تا علم حاصل کنند! از ما چنین علمى را نخواسته اند.

منبع: شرح چهل حدیث از حضرت مهدى(علیه السلام)، على اصغر رضوانى، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم (1382).