خواص انواع گوشت در طب سنتی

گوشت یکی از منابع اصلی غذایی است که حذف آن سلامت را به خطر می‌اندازد.
 

چکیده : ارزش غذایی مواد خوراکی را میزان خواص مفید آن مشخص می‌کند. گوشت، به تعبیر طب سنتی، نسبت به سایر مواد ارزش غذایی بیشتری دارد. بنابراین مصرف گوشت یکی از ضروریات است و با حذف آن آسیب‌هایی به سلامت بدن وارد می‌شود. 

تعداد کلمات 2357 / تخمین زمان مطالعه 12 دقیقه

 

در طب سنتی هر نوع گوشتی، گرم و تر شمرده می‌شود، اما در مقایسه میزان گرمی و تری آنها با یکدیگر متفاوت است و به انواعی که میزان گرمی و تری کمتری دارند، سرد گفته می‌شود. برای نمونه، گوشت حیواناتی مثل گوسفند، بز، کبک، بلدرچین، شتر، شترمرغ و میگو ازجمله گوشت‌هایی هستند که میزان گرمی و تری بالاتری دارند.
هضم گوشت برای دستگاه هاضمه (دستگاه گوارش) دشوار است و برای خوردنش باید دستگاه هاضمه قوی‌ای داشت. از طرفی گفته شده که مزاج گوشت گرم است، بنابراین معلوم می‌شود افراد گرم‌مزاج باید کمتر گوشت مصرف کنند.گوشت حیواناتی که برای مصرف انسان ذبح می‌شوند، تحت شرایط خاصی گرم‌تر می‌شود؛
حیوان هر چه جوان‌تر، چاق‌تر و پرتحرک‌تر باشد، گوشتش گرم‌تر خواهد بود. رنگ حیوان هم بر طبع آن تاثیر می‌گذارد، یعنی هر چه رنگ آن تیره‌تر باشد مزاج گوشت هم گرم‌تر خواهد بود.
 

برای مزاج انسان بهترین نوع گوشت، گوشت گوسفند است. گوشت بره‌ای که کمتر از ۶ ماه داشته باشد، از گوشت گوسفند هم مرغوب‌تر است. در هر صورت برای مصرف گوشت قسمت راسته یا سردست یا دست و سینه گوسفند از ناحیه ران بهتر است.
گوشت گوسفند نسبت به انواع دیگر گوشت‌، سریع‌الهضم است، یعنی به‌راحتی هضم می‌شود و به اصطلاح دستگاه گوارش را اذیت نمی‌کند.
داخل گوشت گوسفند نرم‌تر است و تری بیشتری هم دارد.
از نظر غلظت، خونی که گوشت گوسفند تولید می‌کند خون بهتری است.
مصرف گوشت گوسفند برای بیماران سوداوی مفید است.
باعث افزایش قدرت جنسی زن و مرد می‌شود.
 

گوشت بز برای افرادی که فعالیت جسمانی کمتری دارند، مناسب‌تر است. اگر بز ۶ماه یا یک سال داشته باشد، گوشتش از نظر کیفیت و خواص شبیه گوشت گوسفند است. گوشت بزغاله نسبت به بز لطافت بیشتری دارد و خون لطیف‌تری تولید می‌کند. به افرادی که فعالیت بدنی زیادی دارند توصیه می‌شود گوشت بره زیر ۶ماه یا گوشت بزغاله مصرف کنند. درنظر داشته باشید هرقدر رنگ گوشت بز روشن‌تر باشد، گوشت آن لطافت کمتری خواهد داشت و بالعکس.
 

گوشت کبک طبع گرم و خشک دارد و از گوشت‌های لطیف به‌شمار می‌آید. طی چند سال اخیر با آگاهی از خواص مفید گوشت کبک، عده بیشتری نسبت به مصرف آن علاقه نشان می‌دهند.
گوشت کبک ارزش غذایی بالایی دارد.
خون زیادی تولید می‌کند.
مصرف این گوشت می‌تواند باعث چاقی شود.
به‌دلیل طبع خشکی که دارد ممکن است یبوست ایجاد کند.
قلب را تقویت می‌کند.
نیروی جنسی را افزایش می‌دهد.
 

حکمای طب سنتی گوشت گوسفند را به‌دلیل سازگاری با بدن انسان بهتر تشخیص داده‌اند. اما گوشت جانوران گوناگون خواص مفیدی دارد و برای درمان یا جبران کمبودهایی مصرف‌شان توصیه می‌شود. ازجمله گوشت شتر و شترمرغ که گرچه مصرف بیش از حدشان ممنوع است ولی فوایدی هم دارند.
مزاج گوشت شتر گرم است و برای افرادی که مزاج سرد و تر یا غلبه خلط بلغم دارند، مفید است. گوشت شترمرغ هم طبع گرم و خشک دارد و فاقد کلسترول است، بنابراین به افرادی که چربی یا کلسترول خون دارند، مصرف گوشت شترمرغ توصیه می‌شود. از همه بهتر آن است که گوشت شترمرغ را چرخ و با چرخ‌کرده گوشت گوسفند مخلوط کرده و با آن غذا تهیه کنید.

طبع بلدرچین هم درست مثل کبک گرم و خشک است. گوشت بلدرچین ارزش غذایی زیادی دارد و بهتر است به روش رایج پخت تهیه شود؛ نه به روش کبابی. مصرف گوشت بلدرچین هم به تندرستی کمک فراوانی می‌کند.
باعث نرمی پوست می‌شود.
نیروی جنسی را در خانم‌ها افزایش می‌دهد.
برای پخت گوشت بلدرچین بهتر است از روغن هم استفاده شود.
مصرف گوشت بلدرچین همراه چاشنی‌های ملس یا شیرین مثل آلو، رب انار، شکر و سکنجبین توصیه‌می‌شود.
مصرف بیش از حد و دائمی گوشت بلدرچین سردرد ایجاد می‌کند.

گوشت جانوران دریایی معمولا سرد و تر است ولی در میان آنها گوشت میگو قدری متفاوت است و طبع گرم و تر دارد. مصرف میگو در وعده‌های غذایی جا افتاده و طرفداران خاص خودش را پیدا کرده است.
میگو را نباید به تنهایی مصرف کرد. گوشت میگو را حتما همراه سکنجبین میل کنید.مهم‌ترین خاصیت میگو در این است که قوای جنسی را در مرد و زن افزایش می‌دهد.هضم میگو سنگین است یا به اصطلاح دیر هضم به‌شمار می‌رود، بنابراین افرادی که دچار مشکلات سوءهاضمه هستند باید از مصرف گوشت میگو خودداری‌کنند.

معمولا کسی گوشت را به شکل خام مصرف نمی‌کند و آن را به روش‌های مختلف می‌پزد. این ماده با ارزش غذایی اگر درست طبخ نشود، خواص مفیدش را از دست می‌دهد و در مواردی حتی ممکن است به‌علت شیوه پخت غلط به یک ماده غذایی مضر تبدیل شود. اما با رعایت یکسری اصول کلی می‌توان از صحت گوشت مصرفی اطمینان حاصل کرد.
از ویژگی‌های نمک این است که در صورت اضافه شدن به هر ماده خوراکی باعث لطافت آن می‌شود، بنابراین می‌توان حین پخت با افزودن مقداری نمک به گوشت کیفیت آن را بالا برد.بعضی کودکان گوشت نمی‌خورند و می‌توان با خوراندن آب گوشت به آنها نیازشان به گوشت را تامین کرد. به این منظور باید گوشت را با آب سرد بپزید.
اگر گوشت با آب فراوان ولی با آب گرم پخته شود مواد غذایی‌اش وارد آب نمی‌شود. اما اگر به آب گوشت احتیاجی ندارید، می‌توانید آن را با آب سرد هم بپزید.وقتی گوشت را برای پخت در قابلمه قرار می‌دهید، بلافاصله در قابلمه را نگذارید. بخاری که از سطح گوشت بلند می‌شود، سمی بوده و لازم است پراکنده شود، بنابراین توصیه می‌شود تا زمانی که گوشت به اصطلاح یک قل بزند، در قابلمه را به‌صورت کج بگذارید و بعد از چند دقیقه آن را درست بگذارید.
در میان غذاها گوشت بیشترین غذاییت را دارد یعنی در حجم مشابه با سایر خوردنی‌‌ها مقدار انرژی و رشد دهندگی بیشتری دارد. منتها هضم آن نسبت به سایر غذاهای اصلی انسان سخت‌تر است، بنابراین افرادی که دارای بدن‌‌های ضعیف و کم فعالیت و یا معده‌‌های ضعیف هستند نمی‌توانند هر گوشتی را به هر میزانی استفاده کنند.
افراد سالم و مخصوصا کسانی که فعالیت‌‌های بدنی زیادی دارند حتما به گوشت نیاز بیشتری دارند. گوشت بسیار مقوی و خونساز است. مزاج اکثر گوشت‌‌ها گرم و تر است و باید توجه داشت که نوع حیوانات، چاق و لاغری، نر و ماده بودن، سن، میزان حرکت، جثه، رنگ مو، وحشی و اهلی بودن، دریایی یا خشکی‌زی بودن، منجر به ایجاد اختلاف‌‌های زیادی در خصوصیات و خواص گوشت آنها می‌‌شود.
گوشت‌‌ها معمولا در قدیم تازه مصرف می‌‌شدند. اما گاهی و علی‌الخصوص در عصر حاضر گوشت‌‌ها را برای مدتی از طریق منجمد کردن و یا به روش‌‌های قدیمی نمک سود و دودی کردن نگهداری می‌‌کنند.
به طور کلی مصرف گوشت ترجیحا و تاکیدا به صورت تازه توصیه شده که دارای بهترین خواص است؛ خون بسیار خوب و سالمی تولید کرده تعادل مزاج و سلامتی را برهم نمی‌زند. البته در صورتی‌که با تدابیر مربوطه و میزان معتدل مصرف شود؛ اما هر چه که گوشت بیشتر بماند و از زمان ذبح بگذرد یا به صورت یخ‌زده یا کنسرو و علی‌الخصوص دودی شود نه ‌تنها خواص آن کاهش می‌‌یابد و هضم آن مشکل‌تر خواهد شد بلکه عوارضی را هم ایجاد خواهد کرد.
به طوری که حدیث معتبری وجود دارد که می‌‌گوید دو چیز است که در آنها هیچ خاصیتی نیست و فقط ضرر است و یکی از آن دو چیز گوشت خشکیده و مانده است. هرچه مدت زمان فریز شدن و نگه داشتن گوشت بیشتر شود، عوارض آن هم بیشتر خواهد شد.
گوشت‌‌های مانده، خون غلیظ‌تر و تیره‌تری در بدن تولید می‌‌کنند که منجر به بروز بیماری‌‌های مختلف و اصطلاحا افزایش تولید سودا و بیماری‌‌های مربوطه شده و میزان گرمی و تری کمتری را در بدن ایجاد خواهد کرد و یا بالعکس منجر به سردی بدن خواهند شد. بنابراین با توجه به اهمیت گوشت بسیار لازم است که نکاتی را راجع به انواع گوشت بدانیم.
در میان گوشت‌‌ها، گوشت گوسفند و بز مخصوصا وقتی سن حیوان پایین‌تر باشد (بره و بزغاله) بهترین گوشت برای انسان و حفظ سلامتی او در طب سنتی می‌‌باشد.

این گوشت ضمن آنکه مناسب‌ترین گوشت برای انسان است، باعث تقویت قوای انسان شده و خونسازی می‌‌کند. همچنین موجب تقویت قوای جنسی و تولید سلول‌‌های جنسی خوب می‌‌شود. بهتر است گوسفند نر باشد و سنی حدود 6 ماه یا کمتر داشته باشد در واقع بره باشد.
میزان غذاییت، حرارت و رطوبت گوشت گوسفندی از گوشت بز بیشتر است. بنابراین گوشت گوسفندی بیشتر چاق می‌‌کند چربی بیشتری دارد و نرم‌تر است. هضم آن راحت‌تر است. برای افراد ورزشکار و دارای مشاغل همراه با فعالیت سخت بدنی و سرد مزاجان و همچنین برای استفاده در اقلیم‌‌های سرد و یا فصول سرد مفیدتر است و از طرف دیگر مواد زاید بیشتری هم (نسبت به گوشت بز) تولید می‌‌کند و توصیه شده که به عنوان مصلح همراه یا بعد از گوشت گوسفندی از چیزهای ترش یا قدری ترشیجات یا آبغوره و سرکه استفاده شود که حرارت بیش از حد نشده و هضم آن راحت‌تر شود.
مصرف لیمو و یا ترشی همراه آبگوشت و یا مصرف سماق همراه با کباب و یا خوابانیدن گوشت قبل از کباب شدن در مایع حاوی آبلیمو و سرکه و برخی ادویه‌جات همه به همین دلیل است که از قدیم بوده و هم منجر به تعدیل مزاج و هم راحتی هضم گوشت می‌‌شود. از طرف دیگر گوشت بز که نزدیک به گوشت گوسفند است غذایی است، حرارت و رطوبتش کمتر بوده یعنی برای افراد گرم مزاج مناسب‌تر است و کسانی که می‌‌خواهند زیاد چاق نشوند بهتر است از گوشت بز استفاده کنند و لذا در رژیم‌‌های لاغری مخصوصا برای افراد دارای مزاج گرم درصورت نیاز به مصرف گوشت بهتر است از گوشت بز استفاده شود.
مداومت در حد تعادل بر مصرف این گوشت‌‌ها بدن را اذیت نمی‌کند و مزاج را بر هم نمی‌زند. لذا هضم آن هم قدری مشکل‌تر است. البته فضولات کمتری تولید می‌‌کند پس در تابستان بهتر است از این نوع گوشت استفاده شده و اگر زیاده‌روی شود منجر به بروز بادها و گازهایی در بدن و یا نفخ شده و ایجاد یبوست و گاهی کاهش نیروی بدنی و لاغری می‌‌شود. مصلح گوشت بز گرمی‌جاتی چون خرما، گردو، نارگیل و ادویه‌جات تند می‌‌باشد؛ مخصوصا برای افرادی که دارای مزاج سرد هستند و می‌‌خواهند این گوشت را مصرف کنند.
گوشت گوسفندی که خیلی چاق نباشد و یا بزی که تا حدودی چاق باشد، به اعتدال نزدیک‌تر است. بهتر است گوشت بز را همراه با پیاز، روغن زیتون و نخود به صورت آبگوشتی تهیه کرد. مسلما گوشت بره و بزغاله نسبت به گوشت گوسفند و بز بسیار بهتر، قابل هضم‌تر و مفیدتر بوده و خون سالم‌تری در بدن تولید می‌‌کند و به اعتدال نزدیک‌ترند و مواد زاید کمتری هم ایجاد می‌کنند.
 

برای افرادی که فعالیت بدنی زیادی ندارند و یا هضم ضعیفی دارند و یا در سنین خیلی بالا و یا پایین هستند و یا تازه از بیماری فارغ شده‌اند گوشت‌‌های بره و بزغاله بسیار مفید است و توصیه می‌‌شود. هرچه گوشت بهتر پخته شود و اصطلاحا جا بیفتد هضم آن سریع‌تر شده، البته غذاییت آن کمی کاهش می‌‌یابد. در مورد گوشت گوسفند و بز بهتر است گوشتی استفاده شود که در همان روز ذبح شده باشد و از حیوانی باشد که در چمن و علفزارها چرا کرده باشد، نه اینکه در جایی نگهداری شده باشد.
در طب سنتی قسمت بالای بدن شامل سردست و گردن بهتر از قسمت‌‌های پایین بدن شامل ران می‌‌باشد. ران‌‌ها گوشت سفت‌تر و قوی‌تری دارند و هضم آنها هم سخت‌تر بوده و خون غلیظ‌تری در بدن تولید می‌‌کنند. اما گوشت قسمت‌‌های بالایی بدن و مخصوصا گوشت قسمت‌‌های داخلی مثلا فیله نرمتر و هضم آنها راحت‌تر است.
گوشت‌‌ها را می‌‌توان به صورت کباب شده، در خورشت‌‌ها و یا به صورت آبگوشت و یا سرخ کرده مصرف کرد که البته بدترین نوع مصرف، سرخ شده است؛ به طوری که در طبیعت اینگونه آماده‌سازی گوشت وجود ندارد. کسانی که مزاج خشکی دارند بهتر است گوشت را به صورت آبگوشتی و پخته شده همراه با آب آن مصرف کنند و برعکس کسانی که مزاج‌‌های مخصوصا سرد و تر دارند بهتر است گوشت را به صورت کباب شده و خشک‌تر مصرف کنند. افرادی که مزاج‌‌های سرد و خشکی دارند بیشترین نفع را از این گوشت‌‌های قرمز برده و لازم است که بیشتر مصرف کنند و برعکس افرادی که دارای مزاج‌‌های گرم و تر می‌‌باشند، نباید در مصرف گوشت قرمز زیاده‌روی کنند چون منجر به چاقی و غلبه خلط خون و عوارض مربوطه خواهند شد.
 

گوشت گاو حرارت و رطوبت کمتری نسبت به گوشت گوسفندی دارد و لذا اصطلاحا گفته می‌‌شود سرد است که این در مقایسه با گوشت گوسفند می‌‌باشد. هضم آن مشکل بوده، خون غلیظ و حاوی سودا تولید می‌‌کند و عوارض سودا در اثر مصرف زیاد آن در بدن ایجاد می‌‌شود. البته غذاییت خیلی زیادی دارد، لذا فقط برای افراد ورزشکار و دارای مشاغل با فعالیت بدنی سنگین توصیه می‌‌شود و اصلا برای افراد پشت میز نشین و مشاغل سبک توصیه نمی‌شود.

گوشت گوساله طبیعتش گرم و تر است و به گوشت گوسفندی نسبتا نزدیک است. گوشت گوساله که منظور سن کمتر از یک سال می‌‌باشد، گوشت نسبتا مفیدی بوده و هضم آن بسیار راحت‌تر از هضم گوشت گاو و عوارض آن کمتر می‌‌باشد. خون نسبتا معتدلی تولید کرده و بطور کلی مصرف آن بسیار بهتر از مصرف گوشت گاو است.
 

گوشت‌‌های شکار خیلی توصیه نمی‌شوند. چون هضم آنها سخت بوده و خون غلیظی تولید می‌‌کنند ولی در میان گوشت‌‌های شکار گوشت آهو بهترین است و به مزاج انسان نزدیک‌ترین است. هضم آن راحت و سبک و طبع آن گرم و خشک است، لذا برای مزاج‌‌های سرد دارای ضعف بسیار مفید است.
حیواناتی که در کوه زندگی می‌‌کنند نسبت به حیواناتی که در دشت هستند گوشت‌‌های سفت‌تر، خشک‌تر، غذاییت کمتر و البته فضولات کمتری دارند و هرچه به سمت حیوانات اهلی می‌‌رویم گوشت‌‌های نرم‌تر، غذاییت بیشتر و البته فضولات بیشتری خواهند داشت.
 
منبع : برگرفته از دنیای تغذیه - دکتر سید مهدی میرغضنفری