سخنی پیرامون «سبک زندگی»

مفهوم سبک زندگی

مفهومی تولیدپذیر

سبک زندگی و فرهنگ

سبک زندگی و ارزش

سبک زندگی و هویت

سبک زندگی و نظام‌های اجتماعی

 با توجه به توانمندی‌هایی که در موارد بالا برای سبک زندگی عنوان شد، به سادگی می‌توان پذیرفت که نظامات اجتماعی را سبک‌های زندگی مجموعه‌ای از ارزش‌ها، طرز تلقی‌ها، شیوه‌های رفتار، حالت‌ها و سلیقه‌هاست که در بیشتر مواقع در میان یک جمع ظهور می‌کند و شماری از افراد، صاحب یک نوع سبک زندگی مشترک می‌شوند و اغلب مالک یک نوع سبک زندگی خاص می‌شوند. می‌توان از طریق ایجاد تغییرات در سبک زندگی مردم آن دست‌خوش تغییر کرد و حتی آن‌ها را تولید و بازتولید نمود. امروزه و در همین راستا، ارتباطات مدرن و رسانه‌ها نقش پررنگی را ایفا می‌کنند؛ چرا که محصولات رسانه‌های نوشتاری، دیداری و حتی شنیداری، توانایی تصرف در سبک زندگی مردم را دارند. به طور معمول نیز همه می‌توانند این نکته را بپذیرند که آگهی‌ها، تلویزیون، سینما، روزنامه، اینترنت و ... در تبدیل و تبدلات سبک‌های زندگی مردم دنیا تا چه حد تأثیرگذار بوده‌اند.

تأثیر رسانه‌های مدرن در این تغییر و تبدلات تا بدانجا بوده است که رابطه‌ی سبک‌های زندگی با جامعه‌شناسی، پیش از این مورد توجه جدی نبوده است و بیشتر در حوزه روان‌شناسی و در مقیاس هویت‌های فردی مورد مطالعه قرار می‌گرفته است. سبک زندگی ظرف دهه‌های اخیر که رسانه‌ها نیز رشد جدی نموده‌اند به عرصه‌ی جامعه‌شناسی پا گذاشته است.

سبک زندگی و نظام اقتصادی

سیستم سود و منفعت مادی مدرن، به دلیل ماهیت خود که سعی می‌کند برای هر عنصری کارکرد اقتصادی مشخص نماید، از طریق اقتصادی‌سازی کالاهای هویتی به تولید و بازتولید سبک‌های زندگی وارد شده‌ است، به نحوی که نظام‌های اقتصادی مثل نظام سرمایه‌داری حضور اساسی در این فرآیند پیدا کرده است. در بازار سرمایه‌داری، کالاهای هویتی به نوعی از کالاهای مصرفی بدل شده‌اند. این حضور آن‌چنان قوی بوده است که امروزه اصلی‌ترین شاخصه‌های مطالعه‌ی سبک‌های زندگی، بررسی سبک زندگی از روی کالاهای مصرفی جوامع مورد مطالعه است و از بقیه‌ی شاخصه‌ها کارآمدی بیشتری در مطالعه پیدا کرده است. شاید اصلی‌ترین علت چنین رخدادی در مطالعات فرهنگیِ سبک زندگی، قدرت شاخصه‌های کمّی اقتصاد سرمایه‌داری در مطالعه است که البته در جای خود باید آسیب حاکمیت اقتصاد بر فرهنگ به خوبی مورد مطالعه قرار گیرد.

به هر حال اقتصاد سرمایه‌داری از طریق مدیریت کالاهای هویتی در دستگاه سود و زیان سرمایه‌داری، در حال اعمال پررنگ‌ترین نوع کنترل و هدایت سبک‌های زندگی در تاریخ بشر است.

سبک زندگی و دوران مدرن

برخی مدعی شده‌اند که سبک زندگی یک عنصر مدرن است و پیش از آن اصولا وجود نداشته است. باید انصاف داد که بشر پیش از دنیای مدرن نتوانسته بود سبک زندگی را به دانش بدل کند، اما دستورات بسیار وسیعی در ادیان وجود دارد که جایگاه آن‌ها در سبک زندگی است؛ مثل بسیاری از مناسک و احکام دینی در پوشش، شنیدن، دیدن، معاشرت و ... . روشن است که آن دستورات کاملا با دقت، آگاهانه، هدفمند و فرآیندمند در طول تاریخ در میان بشر گسترانده شده‌اند، پس باید گفت سبک زندگی نزد انبیاء و اولیاء الهی دانش بوده است، اگرچه دانشی الهی بوده و از روش‌های متعارف بشری کسب نشده باشد.

حال که نکاتی در توضیح سبک زندگی گفته شد، جا دارد تا به چند شاخصه‌ی مهم که امروزه در مطالعات سبک زندگی مورد توجه قرار می‌گیرند اشاره گردد. شاخصه‌های علمی در مطالعات سبک زندگی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: اول شاخصه‌هایی که بیشتر در مباحث نظری مفید هستند و دوم شاخصه‌هایی که کارآمدی و اثربخشی عینی دارند و می‌توانند به عنوان شاخصه‌های عینی قلمداد شوند.

اول: شاخصه‌های نظری
  1- مطالعه‌ی ارزش‌ها
  2- مطالعه‌ی هویت
دوم: شاخصه‌های عینی
  1- الگوی مصرف و کالاهای مصرفی
  2- الگوی تفریح
سیستم سود و منفعت مادی مدرن، به دلیل ماهیت خود که سعی می‌کند برای هر عنصری کارکرد اقتصادی مشخص نماید، از طریق اقتصادی‌سازی کالاهای هویتی به تولید و بازتولید سبک‌های زندگی وارد شده‌ است، به نحوی که نظام‌های اقتصادی مثل نظام سرمایه‌داری حضور اساسی در این فرآیند پیدا کرده است.اما محور کل این مطالعات الگوی مصرف و کالاهای مصرفی است؛ چرا که بخشی از سبک زندگی با مصرف انواع مختلف کالاها و خدمات بدست می‌آید. افراد کالاهایی را می‌خرند تا سبک زندگی‌شان را نشان دهند. پس «ساختن» و تولید یک سبک زندگی جدید نیز به‌وسیله کالاهای مصرفی صورت می‌پذیرد. در تحقیقات عصر مدرن یکی از اصلی‌ترین راه‌های تولید سبک زندگی جدید، قابل «مُد» شدن آن، تلقی شده است و اساسا این کالاست که قابلیت مد شدن را دارد. به همین خاطر نیز صنایعی ایجاد شده که به طور مستقیم به تولید کالاهای مصرفی و مُد در سبک زندگی بپردازد. این کالاها یا کالاهای ارزشی و هویتی هستند و یا کالاهای مصرفی دیگری از جمله کالاهای مصرفی در اوقات فراغت.
با مطالعه‌ی آن‌چه امروزه در دانش سبک زندگی که خاستگاه غربی دارد بدست می‌آید، به نظر می‌رسد که اصلی‌ترین شاخصه‌ها همین چهار شاخصه باشند و شاخصه‌ی کمّی و ملموس آن نیز همان الگوی مصرف باشد. اما سؤال این است که آیا جوامعی که زیست متفاوتی از غرب دارند نیز می‌توانند تنها به همین الگو تکیه کنند؟ جامعه‌ای که بیش از ماده به ماوراء ماده و عالم غیب تکیه کرده است، آیا نباید شاخصه‌های ملموسی برای این سطح از سبک زندگی خود شناسایی کند؟ اصولا سبک زندگی در جامعه‌ای که ایمان به غیب در آن به وضوح نمایان است، به‌وسیله چه شاخصه‌هایی مطالعه‌پذیر و پس از آن مدیریت‌پذیر می‌شود؟ آیا در این جامعه نیز شاخصه‌های عینی الگوی مصرف و الگوی تفریح را برآیند عینی همان شاخصه‌های نظری‌تر می‌دانیم؟ آیا واقعا این شاخصه‌ها کفایت می‌کنند؟ آیا نباید چیزی بر آن‌ها افزود؟ یا نباید این نظام شاخصه‌ها را دست‌خوش تحول قرار داد؟ اساسا هویت ما چیست و سبک زندگی بیرون آمده از دل آن کدام است؟ این‌ها سؤالاتی است که باید آن‌ها را دسته‌بندی کرد و کم کم پاسخ‌های مناسبی برای آن‌ها پیدا کرد.

 منبع: سایت سوره

بیشتر بخوانید : 
جوانب مختلف سبک زندگی
5 راه برای داشتن یک شیوه زندگی سالم
اهمیت غذا، تغذیه سالم
شش عادت غذایی سالم
چرا باید از سبک زندگی سخن گفت؟