مسئله بغرنج جهیزیّه

   کسى نیست از این افراد سؤال کند اگر جهیزیّه براى زندگى خصوصى عروس و داماد تهیّه شده، نمایش آن بر دیگران چه معنى دارد!
 

چکیده: در بررسی هایی که در موانع ازدواج وجود دارد، یکی از ای مسائل که بیشتر از سوی خانواده عروس مطرح می شود، عدم توان مالی برای تهیه جهیزیه است. وسایلی که زن و مرد می توانند در طول زندگی خود آن تهیه کنند با فشار اولیه بر دوش خانواده عروس قرار می گیرد. با ما همراه باشید.

تعداد کلمات 1817 / تخمین زمان مطالعه 9 دقیقه

همه کس فلسفه جهیزیّه را درک مى کند.
دو همسر که مى خواهند زندگى مشترک جدیدى را آغاز کنند باید حدّاقلّ وسائل زندگى داخلى را دارا باشند، وگرنه مجبورند سربار پدر و مادر گردند که این موضوع هم مایه ناراحتى آنها است، و هم استقلال زوجین را از بین مى برد.
لذا همه جا معمول است که بستگان عروس، لوازم اوّلیّه زندگى را همراه او به خانه داماد مى فرستد، و در مقابل، داماد هزینه هاى دیگر عروسى، و حتّى بخشى از هزینه هاى جهیزیّه را (از طریق پرداختن مهریّه نقدى) پذیرا مى گردد، و با این همکارى و همیارى مشکلات حل مى شود.
ولى غالب مردم این حقیقت را فراموش مى کنند که صلاح و مصلحت دو همسر آن است که زندگى را از جاى ساده اى شروع کنند و اگر مى خواهند توسعه دهند این کار تدریجاً صورت گیرد، مسلّماً کشیدن بار چنین زندگى آسانتر است، و روح محبّت و دوستى و صفا و معنویّت در چنین زندگى ساده اى موج مى زند، و ارزشهاى والاى اخلاقى در زیر آوارهاى جهیزیّه سنگین دفن نمى شود.
   ولى بیا و ببین چه رقابتها و چشم همچشمى ها، چه تجمّل پرستیها و چه خرافات و موهومات که در این مسأله ساده نفوذ کرده است! گاه از سالیان دراز، هَمّ و غمّ پدر و مادر دختر تهیّه جهیزیّه است، حتّى از خوراک روز، و شام شب، باید بکاهند، تا یک جهیزیّه سنگین را تهیّه کنند، و به اصطلاح آبروى خود را حفظ کرده، و به پندار خود دخترشان را سربلند سازند!
   در بسیارى از نقاط هنگام فرستادن جهیزیّه طى یک نمایش مسخره و خنده دار قافله حاملان جهیزیّه با یک دنیا سروصدا به راه مى افتد، چنان جار و جنجالى برپا مى کنند که نه تنها همسایگان، بلکه تمام محل، و گاهى همه شهر با خبر شوند که فلان کس فلان مقدار جهیزیّه براى دختر خود به خانه داماد فرستاده است، و این مایه فخر و مباهات آنها است!
   در بعضى از مناطق هنگامى که قافله حمل جهیزیّه کار خود را تمام کرد، آنها را در اطاق یا اطاقهاى متعدّدى در کنار هم مى چینند، و به صورت موزه هاى تماشائى درمى آورند، و از فامیل و دوستان دعوت مى کنند که به تماشاى این موزه بیایند!
   چه عادت شوم و زشت و رسم ناپسندى!
   بدیهى است اگر جهیزیّه از نظر کیفیّت و کمیّت در سطح پائین باشد عرق شرمسارى بر چهره عروس و کسان او مى نشیند، و بگومگوها شروع مى شود، یکى طنز مى گوید، دیگرى پشت چشم نازک کرده و با نیشخند مى گوید: انشاءاللّه مبارکشان باشد! دیگرى از روى ترحّم مى گوید: اینها مهم نیست مهم آن است که یکدیگر را دوست بدارند!
   و اگر زیاد باشد، باد به غبغب انداخته، به شرح گسترده اى درباره تهیّه هر یک از قسمتهاى آن پرداخته، و زحماتى را که براى تهیّه آن از بازارها به قیمتهاى گزاف، از سفر مکّه و زیارت سوریه، از فروشگاههاى درجه اوّل و منحصر به فرد کشیده اند، مى پردازند.
   کسى نیست از این افراد سؤال کند اگر جهیزیّه براى زندگى خصوصى عروس و داماد تهیّه شده، نمایش آن بر دیگران چه معنى دارد! هدف از این نمایش مضحک و بى معنى چیست!
   مگر ما هر وقت وسائلى براى خانه خود مى خریم دیگران را دعوت براى تماشا مى کنیم!
   بدبختانه گاه بگومگوها و گله هاى مربوط به آن، سالها در میان فامیل باقى مى ماند و آثار شوم و سوءِ آن در روحیّه عروس و داماد، شَهْد زندگى را در کام آنها شرنگ مى سازد.
   در حالى که مى دانیم فلسفه جهیزیّه، آغاز یک زندگى ساده و آبرومند و توأم با خوشبختى و شادکامى است، نه مسابقه هاى زشت و نمایشهاى مسخره و شرم آور.
   از همه بدتر این که، در چنان مجلسى فوراً مقایسه ها شروع مى شود و جهیزیّه این دختر و آن دختر را با هم مى سنجند، این مقایسه معمولا آتش کینه و حسد و عداوت را در دل گروهى از حاضران مى افروزد، و مفاسد دیگرى را به دنبال دارد، چراکه همیشه کارِ بد، زنجیروار کارهاى بد دیگرى را سبب مى شود.  

   حال به سراغ «خانواده نمونه» برویم و جهیزیّه ازدواج برترین زنان جهان با برگزیده ترین مردان تاریخ بعد از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) رامورد توجّه قرار دهیم و از آن الهام بگیریم.
تمام سرمایه مولاى متّقیان(علیه السلام)براى مراسم ازدواج تنها پول زرهى بود که به فرمان پیامبر(صلى الله علیه وآله)آن را فروخت و از آن «عطریات» و «لباس» و «جهیزیّه» حضرت زهرا(علیها السلام)تهیّه شد.
   قیمت این زره به روایتى، سى درهم، و به روایات دیگر 480 یا 500 درهم بود[1] و با توجّه به این که «درهم» تقریبا نیم مثقال نقره مسکوک است، مجموع قیمت زره و بهاى تمام وسائلى را که به عنوان جهیزیّه تهیه کردند به آسانى مى توان محاسبه نمود.
   از روایتى استفاده مى شود که تنها یک سوم قیمت زره براى جهیزیّه مصرف شد، و از آن بخوبى برمى آید که تا چه حد وسائل زندگى جدید این دو زوج خوشبخت جهان بشریّت ساده و بى آلایش و دور از هرگونه تشریفات بوده است.
   صورت جهیزیّه بانوى اسلام(علیها السلام) و به اصطلاح ریز اقلام آن را نیز ارباب سیر و تواریخ نوشته اند که مطالعه آن انسان را با عالمى از صفا و زهد و وارستگى عجیب روبه رو مى سازد، که عظمت و شکوه بى نظیر و خیره کننده اش هر انسان آزاده اى را به خضوع در برابر آن وامى دارد.
   صورت جهیزیّه اى که یاران پیامبر(صلى الله علیه وآله)با آن وجه مختصر براى یگانه دختر پیامبر(صلى الله علیه وآله)تهیّه کردند به این ترتیب بود:
1ـ یک فرش مصرى که داخل آن پشم بود
2ـ یک سفره چرمى
3ـ یک متّکاى چرمى که داخل آن لیف درخت خرما بود
4ـ یک عباى خیبرى
5ـ یک مشک آب
6ـ چند کوزه
7ـ چند ظرف و کاسه سفالین
8ـ یک ظرف براى آب و آب کشى (مطهره)
9ـ یک پرده نازک پشمى
این بود مجموعه جهیزیّه زهرا(علیها السلام) طبق روایت.[2]
   هنگامى که وسائل فوق را نزد پیامبر(صلى الله علیه وآله)آوردند نگاهى به آن کرد و گریست، سپس سر به سوى آسمان بلند کرد و دعاى عجیبى کرد و گفت: «اَللّهُمَّ بارِکْ لِقَوْم جُلُّ آنِیَتِهِمُ الْخَزَفُ»[3]؛ خداوندا به قومى که غالب ظروف آنها سفالین است، مبارک گردان!
    دقّت در این اقلام جهیزیّه عجیب و تاریخى، و دعائى که پیامبر(صلى الله علیه وآله)به دنبال آن فرمود، بسیار چیزها به انسان مى آموزد. عظمت و شکوهى که در این جهیزیّه ساده نهفته است، و پیام و الهامى که به فرزندان اسلام در تمام قرون مى دهد، غیرقابل توصیف است.
   پیغمبر اکرم (صلى الله علیه وآله) با این کار مى خواهد درسى بزرگ براى تمام اعصار و براى تمام نسلها به یادگار بگذارد، و نشان دهد که اسلام بر محور تجمّل پرستى و رقابتهاى کمرشکن مادّى که مایه صعوبت کار ازدواج، و به تأخیر افتادن برنامه جوانان، و آلودگى اجتماع مسلمین مى گردد، نیست. اساس و پایه کار، همه جا بر سهولت و سادگى، و وارستگى و آزادگى، صفا و صمیمیّت استوار است.
   آنچه پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) به عنوان نمونه و سرمشق نشان داد نه تنها در مقیاس امروز ساده و بى تکلّف بود، بلکه در اجتماع آن زمان نیز بسیار ساده تلقّى مى شد، تا آنجا که دنیاپرستان آن عصر که هنوز رسوبات «ارزشهاى جاهلى» در اعماق روح و جان تاریکشان بود، زهراى عزیز را بر این زندگى ساده شوهرش سرزنش کردند، و جوابى با آن عظمت را از پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله)شنیدند که قبلا ذکر کردیم.
   اینها همه هشدارى است به آنها که نه تنها روى قلم به قلم وسائل تجمّلى جهیزیّه که گاه بسیارى از آنها در تمام طول عمر هم یک بار مورد استفاده قرار نمى گیرد، اصرار دارند، بلکه حتّى روى مارکهاى مختلف داخلى یا خارجى و رنگ و نقش و نگار آنها نیز حسّاسیت آمیخته با وسواس نشان مى دهند; آرى هشدارى است به همه آنها!
   پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله)با امکاناتى که در آن زمان داشت، مى توانست وسائلى بسیار بهتر و با ارزشتر از آنچه گفتیم براى تنها دخترش زهرا(علیها السلام) و تنها یادگار همسر محبوبش خدیجه، و تنها یار و یاور همیشگى اش على(علیه السلام)فراهم سازد، ولى مخصوصاً این کار را نکرد، که اگر مى کرد دستور جاویدان: «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فى رَسُولِ اللّهِ اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ» ارزش خود را از دست مى داد.
   عجب این که، گروهى از مسلمانان این سخنان را مى شنوند، و بى خیال از کنار آن بسادگى مى گذرند، و گاه اسم این بى اعتنائى را ضرورتهاى عصر و زمان مى گذارند، ضرورتى که آبرو و حیثیّت آنها در گرو آن است!
   در حالى که ضرورت بودن آن، «بهانه» یا «خیال» و «توهّمى» بیش نیست، مانند همه خیالها و پندارها در صحنه زندگى که:

از خیالى صلحشان و جنگشان        وز خیالى نامشان و ننگشان

   و از همه مضحکتر این که، گاه براى تیمّن و تبرّک در کنار مهریّه هاى سنگین چند میلیونى، مهریّه پانصد درهمى حضرت زهرا(علیها السلام) را نیز ضمیمه مى کنند! یا بعضى از قلمهاى جهیزیّه آن حضرت را براى تأسّى به آن بزرگوار در کنار اجناس لوکس و وسائل پر زرق و برق و گرانقیمت خود قرار مى دهند.
   این درست به آن مى ماند که در کنار سفره اى که انواع غذاهاى رنگین داخلى و خارجى، و سنّتى و مد روز، در آن جمع است، مقدارى نان جو و نمک هم قرار دهیم که این خوراک مولاى متّقیان و پیشواى آزادگان جهان، على(علیه السلام)است و ما شیعیان و پیروان مکتب او هستیم! چقدر این کار کودکانه و مسخره است!
   من معتقدم بیرون آوردن بسیارى از پدران و مادران تجمّل پرست متعصّب از زیر آوار تقلیدها و آداب و رسوم غلط و خرافى کار آسانى نیست. جوانان، اعم از دختران و پسران که روح بى آلایش ترى دارند براى سنّت شکنى، و درهم کوبیدن آداب و رسوم غلط آماده ترند، آنها باید بپا خیزند و اجازه ندهند سرنوشتشان بازیچه دست این سنّتهاى زشت، و رقابتها و چشم و همچشمى هاى ویرانگر بزرگترها شود، و صفا و صمیمیّت همسرانشان در آتش این رسوم غلط و غیر منطقى بسوزد.
   آنها باید حاکم بر سرنوشت خود شوند، و دستهاى معمارانى را که سنگ اوّل زیربناى زندگى آنها را از اوّل کج مى نهند، و بعد از آن تا گنبد دوّار کج مى رود، از این مسأله حیاتى کوتاه کنند، و قولا و عملا ثابت نمایند طرفدار مهریّه هاى معقول، جهیزیّه هاى ساده، و مراسم ازدواج بى تکلّف و آمیخته با صمیمیّت و صفاى اسلام هستند.
   پسران جوان باید ثابت کنند رهروان مخلص راه امیرمؤمنان علىّ مرتضى(علیه السلام)مى باشند.
   دختران جوان نیز باید ثابت کنند از زندگى زهراى مرضیّه(علیها السلام)بزرگترین شخصیت زن در جهان بشریّت الگو مى گیرند، و به وسوسه هاى این و آن دل نسپرده، و به دشمنى هاى در لباس خیرخواهى، توجّهى نمى کنند; و من به تأثیر این سخنان در جوانان بسیار امیدوارم. 
 

---